نظر سنجی ای که شورای عالی نیروهای مسلح در صفحه فیس بوک از 19 ژوئن جاری تا 19 ژوئیه آینده از مردم مصر انجام داد، برای آگاهی از این که کدام یک از نامزدهای ریاست جمهوری مقبولیت بیشتری نزد مصری ها دارند، یک سنت جدید نیست چراکه همین نظر سنجی به شکلی محدودتر، از جوانان انقلاب انجام شد و آن هنگامی بود که اعضای شورای نظامی با تعدادی از ائتلاف جوانان انقلاب در اول ژوئن جاری دیدار کردند و یکی از برگه هایی که در آن هنگام میان حاضران توزیع شد، برگه نظر سنجی درباره نامزدهای ریاست جمهوری بود. اما عمومی نمودن این نظر سنجی توسط شورای نظامی بر اکثریت مصری ها در شبکه اینترنت و به شکل خاص در فیس بوک، سوالاتی را بر می انگیزد مبنی بر این که
1- هدف از این نظر سنجی چیست؟
2- نتایج این نظر سنجی تا کنون چه بوده است؟
3- این نظر سنجی چه تأثیری بر انتخابات مردمی واقعی آینده در پایان سال جاری خواهد داشت؟

دلایل عدم مطابقت نتایج نظرسنجی درفیس بوک با واقعیت
در آغاز باید بپذیریم که نظرسنجی های اینترنتی و به ویژه فیس بوک بیا گر دقیق واقعیت عموم مردم مصر نیست و ممکن نیست، نتیجه نظرسنجی اینترنت بیانگر آرای شهروندان عادی مصر باشد، به چند دلیل که مهم ترین آن ها موارد ذیل است:

1- عموم مردم مصر همگی در اینترنت و یا فیس بوک مشترک نیستند و فیس بوک بیانگر آراء عموم مردم نیست، به این دلیل گفته شده است که تعبیر درست درباره انقلاب 25 ژانویه آن است که جوانان فیس بوک به این انقلاب دعوت نمودند و جرقه اول را آغاز نمودند سپس تمام مظلومان و طیف های مختلف فرزندان ملت مصر این انقلاب را به انجام رساندند.

2- تعداد کاربران اینترنت در مصر که پیش از 25 ژانویه بالغ بر 21.2 میلیون شخص بود، پس از این تاریخ با افزایش 8.9 در صدی به 23.1 میلیون رسید و به عبارت دیگر بر اساس گزارشی که شرکت "تکنو وایرلس" مصر متخصص در بازاریابی الکترونیکی و شبکه های موبایل فراهم نمود، کاربران اینترنت معادل 1.9 میلیون نفر افزایش یافتند، این در حالی است که تعداد واقعی مصری ها بالغ بر 80 میلیون نفر است و این به آن معناست که مشترکان فیس بوک به فرض این که همگی در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کنند، تنها 29% مردم مصر را تشکیل می دهند.    

3- نتایج همه پرسی، از حوادث جاری و به ویژه دیدارهای تلویزیونی که با نامزدها انجام می شود، تأثیر می پذیرد، نکته قابل توجه در این جا آن است که این همه پرسی بلافاصله روز بعد از دیدار عمروخالد در برنامه شبکه دوم با نام (بکره احلی= فردا شیرین تر است) با دکتر محمد البرادعی انجام شد، از این رو  نتایج اولیه رأی نزدیک 20 هزار مصری به برتری البرادعی به نسبت 40% آراء در مقابل 18% دکتر سلیم العوا انجامید، سپس با افزایش مشارکت مصری ها و رأی به نامزدهای دیگر رأی البرادعی به 37% و سپس به 36% کاهش یافت.   

اهداف شورای عالی نظامی از انجام این همه پرسی
ممکن نیست چنین همه پرسی ای در صفحه شورای نظامی انجام شود و نپرسیم چرا این همه پرسی اکنون انجام شد؟ اهداف شورای نظامی از انجام این همه پرسی چیست، به ویژه این که این دومین همه پرسی در سایت شورای نظامی در فیس بوک است و همه پرسی اول درباره لغو منع آمد و شد بود و با وجود رأی دادن اکثریت رأی دهندگان به عدم لغو منع آمد و شد مگر پس از برقراری امنیت، شورای نظامی به نتایج این همه پرسی پایبند ماند و حالت منع آمد و شد را لغو نمود و بزرگ ترین توجیه شورای نظامی برای این اقدام خود، تلاش برای فعال سازی گردشگری بود. به نظر می رسد انجام این همه پرسی دارای ابعاد گوناگونی است که برخی از ابعاد آن بر اساس ذیل است:

1- تمایل شورای عالی نیروهای مسلح به شناخت هویت رئیس جمهور آینده منتخب از سوی مردم مصر به دلایل سیاسی و استراتژیکی که به عنوان مثال مربوط به تأثیر آینده این انتخاب بر طبیعت نظام مصر و روابط آن با کشورهای جهان می شود، نگرانی‌ای از سوی شورای عالی در این باره وجود دارد که انتخاب رئیس جمهور آینده مصر مشکلاتی به وجود بیاورد که در صورت رادیکالی بودن سیاست های او، مصر را در معرض خطر قرار دهد و یا در صورتی که یک اسلامگرای افراطی روی کار آید، مصر را به سوی محاصره بین المللی ببرد و یا در صورتی که مخالف توافق نامه صلح با اسرائیل باشد و برای لغو آن تلاش نماید و یا تحریک کننده فتنه قومی باشد و یا رئیس جمهور لائیکی باشد که در برابر رویکردها و احساسات دینی مصری ها بایستد.
آیا انتخاب رئیس جمهور آینده به آن معنا است که ارتش قصد دارد، به شکلی مداخله نماید تا نقش آینده نگری در جلوگیری از هرگونه افراط داشته باشد؟ و یا این که بر تغییر استراتژی آینده مصر نظارت داشته باشد؟    

برخی از نویسندگان مصری خواستار بندهایی در قانون اساسی آینده شدند که در آینده به شورای عالی نظامی اختیاراتی می دهد که طبق این اختیارات می تواند برای حمایت از دولت و یا دموکرات بودن آن همچون وضعیت ترکیه قدیم مداخله نماید و در نتیجه بندهایی که در قانون جدید افزوده می شود به ارتش این حق را می دهد که در زندگی سیاسی مداخله نماید و این شورا را مستقل از رئیس جمهور قرار می دهد.
عادل حموده سردبیر روزنامه الفجر در مقاله اخیرش در روزنامه الفجر با عنوان "سناریوی حکومت نظامی آینده در مصر" به این مسأله اشاره کرد و نمونه ای از مداخله ارتش در زندگی سیاسی در ترکیه ارائه نمود و حموده تصور خود را از سناریوی حکومت در مصر این گونه بیان نموده که "ترکیبی از قدرت نظامی پنهان و ناظر، قوه مقننه که انتخاب می شود و دولت را تشکیل می دهد و قوه مجریه ای که محدود وکوچک است".

2- همچنین از اهداف شورای نظامی از این همه پرسی، آماده نمون صحنه سیاسی مصر برای پذیرش رئیس جمهور آینده و شوکه نشدن از انتخاب شخص مورد انتظار مردم  است، به ویژه این که همه پرسی اصلاح قانون اساسی بسیاری را شوکه نمود و نسبت 77% بیانگر حجم جریان های اسلامی و در نتیجه رفتن آن ها به سوی به دست گرفتن قدرت در آینده است. یعنی هدف در این جا تنها امنیتی است تا اعتراضاتی به رئیس جمهور آینده نشود و نتایج رأی گیری و انتخابات ریاست جمهوری بدون اینکه شوک و غافل گیری ای در داخل مصر  یا کشورهای همسایه و یا حتی غرب ایجادکند، پذیرفته شود.
به ویژه این که شاخص ها احتمال بالا آمدن نامزدی دارای رویکرد اسلامی در انتخابات ریاست جمهوری آینده همچون دکتر محمد سلیم العوا و یا عبدالمنعم ابوالفتوح و یا حازم صلاح ابو اسماعیل نامزد اسلامگرای پیرو جریان سلفی و اخوان را نشان می‌‌دهد، صلاح ابو اسماعیل، غافلگیر کننده این همه پرسی شورای نظامی بود و در آن بر عمرو موسی، حمدین صباحی، البسطویسی، ایمن نور و ... پیشی گرفت. همین مسأله بر مخالفان البرادعی  نیز انطباق دارد و درصورتی که وی رئیس جمهور شود پیروزی وی را اندک اندک می پذیرند.

3- شاید از دیگر اهداف این همه پرسی آن باشد که این همه پرسی، پیامی به افکار عمومی مصر برای پذیرش هر گونه نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آینده باشد و همچون عملکرد برخی پس از همه پرسی اصلاح قانون، با آن مخالفت نکنند، به ویژه این که یکی از موارد غافلگیر کننده این همه پرسی دست یافتن احمد شفیق آخرین نخست وزیر انتخابی از سوی مبارک به 12% آرا و دست یافتن سرتیپ عمر سلیمان معاون سابق مبارک به 5% آرا است و این دو از شخصیت های بلندپایه نظام سابق هستند، هم چنین دکتر کمال الجنزوری به نسبت 3% بر نامزدهای معارض همچون صباحی و بسطویسی و ایمن نور و ... پیشی گرفت.  

4- شاید از اهداف دیگر شورای نظامی از انجام این همه پرسی آن باشد که هر نامزد میزان توانایی واقعی اش را بشناسد و به رقابت ادامه ندهد و زودهنگام انصراف دهد، به شکلی که رقابت میان تعداد کمتری از تعداد کنونی باشد که به 15 نامزد رسیده است، و این امر صحنه انتخابات را خلوت تر و منسجم تر کند و زمینه رابرای برگزاری انتخاباتی فراهم نماید که نیازی به برگزاری دوباره نداشته باشد.

نتایج این نظرسنجی تا کنون
1- بدون شک پیش افتادن محمد البرادعی (36%) و پس از وی دکتر سلیم العوا (19%) و عقب افتادن اسامی ای که مصری ها انتظار دارند، به درصد زیادی از آراء دست یابند، همچون عمرو موسی (6%) و دکتر عدالمنعم ابو الفتوح (3%) و یا حمدین صباحی (2%) و یا هشام البسطویسی (2%) غافلگیری بزرگی برای بسیاری بود، درست است که از اسامی ای همچون البرادعی و العوا انتظار می رفت به درصد بالایی دست یابند اما غافلگیری در عقب افتادن اسامی بزرگی همچون عمرو موسی و دست یابی آن ها به نتایج پایین بود، به شکلی که سرتیپ احمد شفیق بر عمرو موسی پیشی جست.

2- غافلگیری دیگر و بزرگ تر پیروزی نمایندگان نظام سابق به نسبت زیاد است و این نسبت ها بیان کننده تأیید واقعی از آن ها و یا آن چه می توان آن را (رأی اعتراض آمیز) نامید می باشد، این به معنای رأی دادن برخی به این شخصیت های بلندپایه قدیم به خاطر ناامیدی از حالت ناآرامی امنیتی و نچیدن دستاوردهای زودهنگام انقلاب است که بسیاری تصور می کردند. گفته شده این نوع از رأی دادن که در انتخابات پارلمانی سال 2005 م به نفع اخوان اتفاق افتاده است و این امر به خاطر چیرگی و غلبه بر فساد و تقلب حزب ملی حاکم در آن زمان و ضعف دیگر احزاب انجام شد، به شکلی که 12% از شرکت کنندگان به نفع احمد شفیق نخست وزیر سابق دردوران مبارک و 5% به نفع عمر سلیمان معاون رئیس جمهور سابق و 3% به دکتر کمال الجنزوری رأی دادند. 

3- بزرگترین بازندگان این همه پرسی، طبق آخرین نتایج تا زمان نوشتن این تحلیل، عمرو موسی دبیرکل اتحادیه عرب است که بسیاری او را برای ریاست جمهوری مصر نامزد نمودند، این باخت الکترونیکی وی با وجود تلاش های غربی برای درخشان نمودن تصویر وی و میزبانی او در اجلاس گروه هشت کشور صنعتی اخیر در فرانسه برای دیدار با روسای جمهور تمام کشورها از جمله اوباما است. به شکلی که وی تا کنون تنها به 8% از آراء دست یافت و نیز دکتر عبدالمنعم ابوالفتوح به 3% آراء دست یافت. روشن است که دو ضربه ای که در ساعات اخیر قبل از همه پرسی به ابوالفتوح وارد شد، در عقب افتادن وی نقش داشت و آن جدایی وی از دفتر ارشاد جماعت اخوان المسلمین به خاطر اصرار وی بر نامزدی بدون موافقت جماعت بود و ضربه دوم، نامزدی دکتر سلیم العوا در لحظات اخیر بود، برخی انتظار دارند العوا و ابوالفتوح توافق نمایند که ابوالفتوح انصراف دهد تا آرای اسلامگرایان به نفع یک نفر منسجم تر و به شکل بهتر جمع شود. نامزدهای اسلام گرای دیگری همچون حازم اسماعیل نیز در این محاسبه قرار می گیرند.  

4- در آخر نام نامزدها اسامی هریک از توفیق عکاشه رئیس شبکه الفراعین و عضو حزب منحله ملی و سرتیپ محمد علی بلال معاون رئیس ستاد نیروهای مسلح و فرمانده نیروهای مصری در جنگ "عاصفه الصحرا، طوفان صحرا" معروف به جنگ خلیج آمد. اگر حضور نام توفیق عکاشه در این همه پرسی انتظار می رفت، برای محمد علی بلال این نتیجه قابل انتظار نیست، شاید دلیل در این جا یا مشکل تبلیغات انتخاباتی و یا عدم آشنایی مردم با نامزدی وی و یا به دلیل آن چیزی است که در آغاز تحلیل اشاره نمودیم و آن این که رأی گیری اینترنتی از طریق فیس بوک بیانگر نظر واقعی مردم مصر نیست که تنها در صندوق های انتخاباتی رأی می دهد.

تأثیر نظرسنجی شورای نظامی بر انتخابات ریاست جمهوری مصر
این سوال مطرح می شود که تأثیر این رأی گیری اینترنتی در سایت "شورای نظامی" در فیس بوک بر همه پرسی واقعی مردم در پایان سال جاری چیست؟ در این جا می توانیم درباره سه تأثیر این همه پرسی سخن بگوییم،

1- این همه پرسی برخی از رأی دهندگان را به تغییر نتیجه رأی شان در صندوق های انتخابات وا می دارد و آن درصورتی است که ضعف نامزد مورد نظرشان را در رأی گیری اینترنتی کشف نمایند و از هدر رفتن رأی شان نگران باشند.

2- شاید این "همه پرسی" شاخص گول زننده ای برای برخی از نامزدها باشد زیرا رأی گیری مردمی با رأی گیری اینترنتی بسیار متفاوت است، طرفداران "اصلاح قانون، نه و تغییر کامل آن، بله" در فیس بوک خیلی زیاد بودند، تا آن جا که برخی تصور نمودند نتایج همه پرسی تساوی میان طرفداران "اول قانون" و "اول انتخابات" خواهد بود اما نتیجه همه پرسی تنها 22% به نفع کسانی بود که در فیس بوک رأی دادند و اینترنت را پر از هیاهو نمودند و آن در مقابل 77% اکثریت مصری ها بود که فیس بوک را نمی شناسند و آن ها در روستا ها و اماکن فقیر نشین دور دست زندگی می کنند که به دنبال رئیس جمهور صادقی هستند که مشکلات آن ها را درک کند نه شخص فریب کاری که به دوربین های رسانه ای توجه می کند.

3- اما تأثیر سومی که انتظار می رود، به احتمال زیاد انصراف برخی از نامزدها به نفع دیگری و ایجاد ائتلاف های سیاسی با توافق نامزدهای نزدیک به این ائتلاف برای عدم پراکندگی در آراء است و برجسته ترین جریان های نامزد، جریان های اسلامی هستند که از سوی آن ها 5 نامزد دارای پیشینه اسلامی از میان 15 نامزد کنونی معرفی شده‌اند.  

نتایج نظر سنجی صفحه فیس بوک شورای عالی نیروهای مسلح درباره کاندیداهای ریاست جمهوری مصر در سال 2011
احمدشفیق 12% (7.783رأی)
ایمن نور 1% (434 رأی)
بثینه کامل 1% (318 رأی)
حمدین صباحی 2% (1.100رأی)
عبدالله الاشعل 1% (451رأی)
عبدالمنعم ابوالفتوح 3% (1.736رأی)
عمر سلیمان 4% (2.819رأی)
عمروموسی 6% (4.080 رأی)
کمال الجنزوری 2% (1.571رأی)
مجدی احمد حسین 0% (81 رأی)
مجدی حتاته 0% (305 رأی)
محمدالبرادعی 36% (22.817 رأی)
محمدسلیم العوا20% (12.491رأی)
مرتضی منصور 0% (215 رأی)
هاشم البسطیوسی 2% (1.440 رأی)
حازم صلاح ابو اسماعیل 8% (5.298 رأی)
توفیق عکاشه 0% (62 رأی)
محمد علی بلال 0% (29 رأی)

12467 - 90.04.01
منابع در دفتر موسسه آفران موجود است.