با یکی از عالی‌رتبه‌ترین مقامات ترکیه در سازمان ملل در نیویورک درباره اوضاع لیبی و تماس‌های احتمالی مقامات ترکیه با رهبران این کشور برای پایان دادن به بحران جاری در آن گفتگو کردم. گفت: «وقتی که تظاهرات مردمی یا انقلابی در تونس و مصر آغاز شد، نخست‌وزیر ما رجب طیب اردوغان با رئیس جمهوری سابق مصر، حسنی مبارک و رئیس جمهوری سابق تونس، زین العابدین بن علی تماس گرفت و به آن ها توصیه کرد که به مطالبات مردم تمکین کرده و درک کنند که در غیر این صورت اوضاع بدتر خواهد شد ولی هر دوشان هیچ جوابی ندادند. در لیبی نیز تماس مشابهی با سرهنگ معمر قذافی انجام شد ولی او چند بار به اردوغان گفت که او رئیس جمهور نیست و جایگاه رسمی را در هرم قدرت و حکومت تصاحب نکرده است، او رهبر انقلاب است و بدین ترتیب معنا ندارد که بخواهد مطالبات مردم را پاسخ دهد. به او گفتیم: بسیار عالی. با این توصیف می‌توانی کنار بکشی همان طور که خودت می‌گویی و امور را از طریق گفتگو پیش ببری. چرا که راه حل گفتگو تنها راه ممکن و جدی و در نهایت مطلوب است.»

گفتم: «گفتگو باید میان دو طرف باشد. در لیبی از ابتدای انقلاب اکثریت مردم با هم بودند و به کمک هم در ابتدا بسیاری از شهرها روستاها و مناطق را در شرق و غرب تصرف کردند. حتی اهالی طرابلس در غرب که پایتخت کشور است علیه قذافی تظاهرات کردند. ولی هنگامی که قلع و قمع آغاز شد بعضی‌ها کنار کشیدند، به ویژه در پایتخت.»
جواب داد: «این درست ولی کسانی که در طرابلس تظاهرات کردند و از انقلابیون و انقلاب حمایت کردند در اقلیت بودند. حتی برخی از مردم خیال کردند که کار قذافی تمام شد ولی وقتی که متوجه شدند که او هنوز قوی است ترسیدند و به خانه‌هایشان بازگشتند و در منازلشان پناه گرفتند. الآن خود او، قذافی می‌گوید که گفتگو کنیم تا آتش‌بس داده شود، او می‌گوید که با القاعده می‌جنگد و او نماینده لیبی است و غرب شهروندان را می‌کشد.»

گفتم: «از مقام‌های امریکایی شندیم که حلقه نزدیک به قذافی با وزارت خارجه امریکا تماس گرفته‌اند یا پیشنهاد داده‌اند که تماس‌ها از سر گرفته شود. آیا با توجه به اطلاعات شما این موضوع صحیح است؟»
پاسخ داد: «نمی‌دانم. ما هم شنیدیم و هنوز هم می‌شنویم، قذافی هر روز یک موضع می‌گیرد. هیلاری کلینتون اخیرا گفت که به دنبال راه حلی است ولی نمی‌بیند که قذافی چندان تمایلی به یافتن راه حل داشته باشد. همه در واشنگتن می‌پرسند آخر جنگ امریکا – ناتو در لیبی چه خواهد شد به خصوص اسراتژی خروج Exit Strategy)) از این کشور باید چگونه باشد. بله، رهبران عملیات منطقه پرواز ممنوع بر فراز لیبی برقرار کردند که اجرای آن از ایالات متحده به ناتو منتقل شد. طبیعتا رهبری عملیات اعمال منطقه پرواز ممنوع نیز از ایالات متحده به ناتو منتقل شده است. حتی ظرف روزهای آینده در صورت نیاز عملیات نظامی نیز به ناتو سپرده خواهد شد، اگر قذافی شمار بیشتری از شهروندان را بکشد چنین امکانی وجود دارد. ولی این پایان بازی نیست و استراتژی خروج را نیز تعریف نمی‌کند. این عملیات هفته‌ها شاید هم ماه‌ها طول بکشد. آنگاه چه خواهند کرد، ناتو و امریکا چه برنامه‌ای خواهند داشت؟»

وی در ادامه افزود: «به هر حال سه سناریو وجود دارد. اول، منطقه شرقی از منطقه غربی جدا شود و این دو منطقه را نیروهای حافظ صلح بین‌المللی به یکدیگر مرتبط کنند که البته این اتفاق اگر بنا باشد بیفتد پس از اعلام آتش‌بس خواهد بود. دوم، آتش‌بس بدون دخالت نیروهای خارجی اعلام شود و سناریوی سوم، آغاز گفتگوها میان طرف‌های لیبیایی با حمایت شورای امنیت. در این حالت شاید نیروهای خارجی وارد لیبی شوند. به هر حال به اعتقاد من رسیدن به راه حل نهایی با قذافی غیر ممکن نیست. او باید برود. او اکنون بسیار شبیه چارلز تیلور، رئیس جمهوری لیبریای افریقا شده که تحت پیگرد مجامع بین‌المللی است. نمی‌توان گفتگوها را آغاز کرد در حالی که قذافی داخل لیبی بماند در حالی که گفته هم می‌شود که باید او عزل شود. او تا زمانی که هنوز بر نیروهای نظامی تسلط دارد و قبایلی هنوز از او حمایت می‌کنند، عزل نمی‌شود. حتی اگر بنا باشد در وضعیتی خطرناک زیر چادر در مرز چاد زندگی کند. او باید برود و از قدرت هم کناره‌گیری کند تا گفتگوهای حقیقی آغاز شوند.»

وی همچنین گفت: «البته در این حالت هم این سوال به وجود می‌آید که گفتگو با کی؟ کسی که دیگری را می‌کشد کیست؟ به رغم پیگیری‌هایم و آخرین اطلاعاتم نیروهای مخالف مسلحی وجود دارند که علیه نظام می‌جنگند و این درست است، ولی احتمال تجزیه داخلی بر اساس اختلاف‌های قبیله‌ای نیز وجود دارد. در لیبی 12 قبیله بزرگ وجود دارد که قبیله قذافی از همه بزرگ‌تر است. در مصر ارتش نظامی در کنار ملت ایستاد و نظام سرنگون شد همین طور در تونس. در لیبی عملا ارتشی وجود ندارد. کتائبی هستند که هر کدام وابسته به یک قبیله‌اند که هر کدام را پسران یا نزدیکان قذافی اداره می‌کنند. او این شیوه را انتخاب کرد با این تضمین که بدین ترتیب ارتش دیگر نمی‌تواند علیه او کودتا کند. ولی در میان مخالفان در بنغازی دریافتم که از هر قبیله‌ای تقریبا حضور دارند. همین وضعیت در میان طرفداران قذافی در طرابلس نیز جریان دارد.»

در آخر از او پرسیدم: «آیا معتقدی که مواضع روسیه و چین در امور مرتبط با دخالت خارجی در لیبی سلبی بوده است؟»
پاسخ داد: «نه چنین اعتقادی ندارم. امتناع از رای دادن، منعکس کننده رغبت آن ها در برقراری روابط حسنه با واشنگتن است. روسیه و چین نمی‌خواهند جنگ سرد تازه‌ای ایجاد کنند.»

منبع: دیپلماسی ایرانی