در پي فرمان شاه گروهي از پرتغالي ها رهسپار جنوب شرق آفريقا شدند و علاوه بر تجهيزپادگان سوفالا، بخشي از آنان كه فرناندز نيز دربين آنان بود اقدام به شناسائي مناطقي از موزامبيك و زيمبابوه فعلي نمودند. از اين روي در فاصله اولين سفر فرناندز به قلمرو پادشاهي مزبور درسال 1511 ميلادي تا سال 1560 كه كشيشي ژزوئيت به نام سيلويرا رهسپار اين امپراطوري شد دهها ماجراجوي پرتغالي با هدف تجارت و كسب سود سرشار بصورت شخصي و يا دولتي عازم اين منطقه شدند بگونه اي كه در پايان دهه 1560 دهكده كوچكي به نام (INHAPARA PALLA) در حومه سوفالا به سبك روستاهاي پرتغالي پديد آمده بود.

البته در آن دوره پرتغالي ها با بوميان رابطه خوبي داشتند و از طريق اين مناسبات خوب و تشويق آنها به دين مسيح سعي داشتند هرچه بيشتر به مناطق ناشناخته داخلي راه يابند. در راستاي اين سياست درسال 1560 كشيشي از فرقه ژزوئيت ها به نام دوم گونكالودا سيلويرا (DOM GONCALODA SILVEIRA) رهسپار دربار موتاپا گرديد. وي درصدد مسيحي نمودن شاه و افراد قبيله كارانگا بود تا از اين طريق بتدريج مسير كاشفان و تاجران پرتغالي كه در پي دستيابي به معادن اين پادشاهي بودند هموار گردد. اين ميسيونر مذهبي پيش از آن مدت زماني در گوا به تبليغ مسيحيت مشغول بود و سپس بدنبال درخواست خود رهسپار دربار مونوماتاپا گرديد. وي مسيحي معتقدي بود و در اين راه تبليغ دين مسيح تلاش زيادي نمود ولي در واقع عامل استعمارگران پرتغالي بشمار مي رفت و درواقع به همين سبب نيز جان خود را از دست داد.

سيلويرا پس از ورود به سرزمين موتاپا راهي پايتخت امپراطوري مزبور موسوم به چيتاكو (CHITAKO) شد و سپس به مركز پادشاهي مزبور در زيمبابوه (DZIMBAHWA ) وارد گرديد. وي پس از چندماه در دسامبر 1560 ميلادي به ديدار امپراطور وقت آن سلسله به نام انگومو ماكونزاگوتا (NGOMO MAKUNZAGUTA) شتافت. سيلويرا پس از مدت كوتاهي موفق به جلب نظر شاه گرديد و وي را به گرويدن به مسيحيت تشويق نمود. شاه نيز درمقابل تلاش هاي تبليغي اين مبلغ سخت كوش مقادير قابل توجهي طلا و چند راس گاو و گوسفند به او هديه نمود. امپراطور ماكونزاگوتا همچنين چند مستخدم دراختيار كشيش پرتغالي قرار داد تا در مدت اقامت وي در امپراطوري ماتاپا به او خدمت كنند. البته هداياي سخاوتمندانه شاه بيشتر بدين خاطر بود كه وي درصدد جلب حمايت سيلويرا در رقابت با تني چند از حاكمان محلي و شورشيان بود. در همان زمان ماجراجوئي پرتغالي نه نام آنتونيو كايادو كه دست اندركار خريد و فروش طلا بود نيز در پايتخت امپراطوري بسر مي برد. كايادو توانسته بود در مدت اقامت خويش در اين سرزمين مورد توجه شاه قرار گيرد و هداياي پادشاه به كشيش پرتغالي نيز توسط وي انتقال يافته بود. علاوه بر اين آنتونيو در مذاكرات سيلويرا با شاه موناپا نقش مترجم را ايفا مي نمود و به زبان بوميان تسلط كامل يافته بود. سيلويرا پس از مشاهده هداياي امپراطور از دريافت آنها خود داري كرد واز آنتونيو خواهش كرد به شاه توضيح دهد كه وي درصدد جمع آوري طلا و مال و ثروت نيست و هدفي والاتر در پيش روي دارد و آن ارائه راه رستگاري به امپراطور و مردم تحت حكمفرمائي اوست. رد هداياي شاه موتاپا با شگفتي وي همراه گشت  و از آنجا كه در آن روزگار پرتغالي ها به عنوان مردماني كه بشدت درصدد جمع آوري طلا و ساير فلزات گرانبها مي باشند معروف گرديده بودند اين امر شاه و درباريان را متعجب ساخت.

ديدارهاي سيلويرا و امپراطور كماكان ادامه يافت و وي همچنان از دريافت هداياي شاه همچون طلا، گاو و گوسفند، زن، زمين و … خوددراي نمود. شيوه بر خورد سيلويرا با شاه و ساير خاندان سلطنتي و بي اعتنائي وي نسبت به ماديات امپراطور را تحت تاثير قرار داد و سرانجام شاه به اميد ايجاد تحولي در نظام امپراطوري خويش به اتفاق مادرش رسما به مسيحيت تغيير مذهب داد. آنها طي مراسمي با حضور درباريان رسماً غسل تعميد يافتند و شاه زاگوتو نام خود را به دن سباستين تغيير داد. مادر شاه نيز خود را دنا ماريا خواند. علاوه بر آن، به همراه شاه و ملكه مادر نزديك به سيصد نفر از نجبا و رؤساي محلي نيز به دين مسيحيت گرويدند. با اين حال خوشحالي سيلويرا از مسيحي شدن امپراطور و درباريان مدت كوتاهي بطول نينجاميد چرا كه تجار مسلماني كه در دربار شاه بسر ميبردند از ماموريت اين كشيش ژزوئيت و تبليغات مذهبي وي به هيچ عنوان رضايتي نداشتند و بخوبي از اين امر آگاه بودند كه توسعه دامنه نفوذ اروپائي ها در اين منطقه انحصار تجارت طلا را كه تا آن زمان در اختيار آنان بود مدت كوتاهي پس از اعدام كشيش سيلويرا، آنتونيو فرناندز طي ملاقاتي با امپراطور سعي كرد ذهن شاه را نسبت به عملي كه ناآگاهانه و در پي تحريكات مسلمانان مرتكب شده بود روشن سازد. وي صدور فرمان قتل سيلويرا را توطئه اي از سوي تجار مسلمان خواند؛ شاه نيز پس از مطلع شدن از اين جريانات از به قتل رساندن كشيش پرتغالي ابراز پشيماني نمود و در پي خشمي تند كه در او ظاهر شده بود اين بار دستور قتل مسلماناني را كه وي را وادار به اعدام كشيش پرتغالي نموده بودند صادر كرد. درپي اين امر و بقتل رسيدن چند تن از تجار مسلماني كه در دربار امپراطوري حضور داشتند نفوذ مسلمانان در قلمرو پادشاهي مزبور تا حدودي كمرنگ شد و آنان جايگاه انحصاري خود را در تجارت طلاي اين منطقه در مقابل پرتغالي ها از دست دادند.

درسال 1568 ميلادي، هفت سال پس از قتل كشيش سيلويرا گروهي از سربازان پرتغالي به بهانه انتقام خون اين كشيش ژزوئيت رهسپار قلمرو پادشاهي موتاپا شدند.البته هدف اصلي آنان در واقع دستيابي به معادن سرشار موجود دراين سرزمين بود با اين حال آنان قتل پدر سيلويرا را دستاويز اهداف سودجويانه خود قرار داده بودند.

رهبر گروه اعزامي حكمران سابق پرتغال در هند فرانسيسكو باره تو (FRANCISCO BARRETO) و معاون وي نيز كشيشي به نام پدر فرانسيسكو مونكلارو (FRANCISCO) دچار مخاطراتي جدي خواهد ساخت. از اين روي با نفوذي كه در دستگاه امپراطوري داشتند سعي كردند ذهن وي را نسبت به فعاليت هاي كشيش مزبور روشن ساخته و خطرات آينده اين امر را به وي گوشزد نمايند. از اين روي گروهي از آنها به نزد امپراطور رفته و سيلويرا را عامل اروپائي ها دانستند كه براي جاسوسي و كسب اطلاعات به دربار موتاپا گسيل شده و هدف واقعي او نيز از اين سفر مهيا نمودن مقدمات حمله اروپائي ها به اين سرزمين مي باشد. آنها همچنين سيلويرا را متهم به تلاش براي بركنار نمودن شاه از پادشاهي اين سلسله، از طريق ايجاد ارتباط با ساير مدعيان تاج و تخت، خوانده و علاوه بر آن او را ساحري خواندند كه امپراطور را از طريق غسل تعميد جادو كرده است. آنان مخالفت كشيش مزبور با چند همسري را كه در آن زمان در بين مردمان موتاپا بسيار رايج بود به عنوان شاهدي ديگر براي منفي دانستن اهداف وي برشمردند. اين اتهامات و تلاش مسلمانان براي سلب اعتماد امپراطور از كشيش سيلويرا، توسط آنتونيو فرناندز به كشيش ژزوئيت منتقل گشت و تاجر مزبور سعي كرد او را متقاعد سازد تا هرچه زودتر دربار پادشاهي را به سوي سوفالا ترك گويد. در مقابل سيلويرا تاكيد كرد كه آماده پذيرش هرگونه خطري بوده و حاضر نيست از ماموريت مقدس خويش دست بردارد. سرانجام در پي متقاعد شدن پادشاه، كشيش سيلويرا در سال 1561 ميلادي بقتل رسيد و بدن او نيز براي پرهيز از هرگونه آلودگي به رودخانه امسنگزي (MSENGEZI) پرتاب گرديد.

 يك هزار سرباز پرتغالي نيز كه توسط سه كشتي مستقيما از ليسبون به سواحل جنوب شرقي آفريقا اعزام شده بودند باره تو را همراهي مي كردند. علاوه بر آن باره تو گروهي از بردگان سياه را نيز به خدمت گرفته بود و چند تن از مسلماناني  كه به شبكه راه هاي محلي اين منطقه آشنايي كامل داشتند نيز وي را همراهي مي كردند. آنها در مسير راهپيمائي طولاني و دشوار خويش اطلاعات كاملي از وضعيت راهها و معادن اطراف قلمرو امپراطوري ماتاپا بدست مي آورند و از طريق مبادله كالاهايي همچون لباس و خوراكي با طلا درمناطقي نظير ته ته (TETE )، لونهه (LUNHE)، ماساپا (MASAPA) و بوكوتو (BUKUTO) به ثروت قابل توجهي دست يافتند. باره تو درسال 1572 ميلادي به سنا (SENA) در سواحل رودخانه زامبزي رسيد و در دهكده اي به نام اينهاپارا (INHAPARA) كه محل اقامت تجار پرتغالي دست اندركار امور تجاري درآن نواحي بود سكونت گزيد. روبروي اين دهكده، روستاي بزرگي وجود داشت كه گروهي از مسلمانان در آن زندگي مي كردند و رهبر آنها نيز شيخ مسلماني بود. اين مسلمانان در اثر روابط تنگاتنگ خود با تجار پرتغالي حتي زبان پرتغالي را فراگرفته بودند.

 سربازان پرتغالي كه از راهپيمائي طولاني در سرزمين هاي ناشناخته جنگلي خسته شده بودند به استراحت در دهكده پرتغالي ها پرداختند ولي به علت آلودگي آب رودخانه زامبزي و گل آلود بودن آن بسياري از اسب هاي سربازان دراثر بيماري به هلاكت رسيدند و برخي از سربازان نيز به بيماري هاي خطرناكي همچون مالاريا و عفونت روده و معده دچار شدند. فرمانده پرتغالي ها بدون اينكه درصدد يافتن راه حلي جدي، كه در واقع لزوم دسترسي به آب سالم و بهداشتي بود، برآيد آن را توطئه اي از سوي مسلمانان دهكده همسايه دانست. از اين روي بدون هشدار قبلي، ناگهان به آنان حمله كرد. در نتيجه اين هجوم وحشيانه بسياري از مسلمانان بقل رسيدند و باقيمانده آنان نيز به اسارت پرتغالي ها درآمدند.

پرتغالي ها همچنين به روستاي ديگري در حاشيه رودخانه زامبزي حمله كردند و ساكنان اين روستا را نيز كه بسياري از آنان مسلمانان بودند بقتل رساندند. كليه اسرا پس ازمدت كوتاهي محكوم به مرگ شدند و بسرعت به قتل رسيدند. البته به آنان پيشنهاد شد كه به مسيحيت بگروند ولي به غيراز يكي از آنان، بقيه از قبول اين پيشنهاد امتناع ورزيدند و به شيوه اي بسيار بيرحمانه و وحشتناك بقتل رسيدند. برخي از اين اسرا زنده زنده  دفن شدند. بعضي از آنان به شاخه هاي بالايي درخت ها بسته شدند و با آزاد گرديدن اين شاخه ها بطرز فجيعي قطعه قطعه شدند؛ تني چند از مسلمانان نيز با آلت شكنجه اي مربوط به دوره قرون وسطي كه شبيه هاونگ بود كشته شدند و برخي نيز در آهك ذوب گشتند. باقيمانده اسرا نيز مورد تجاوز وحشيانه سربازان درنده خوي پرتغالي قرار گرفتند. اين شيوه هاي وحشيانه بيشتر بدين سبب اعمال شد تا ساير مسلمانان بومي اين منطقه دچاروحشت شده و از انجام هرگونه مقاومتي برضد پرتغالي ها خودداري ورزند. مدت زمان كوتاهي پس از فاجعه كشتار مسلمانان بي گناه در سنا، باره تو فرستاده اي به نزد امپراطور موتاپا فرستاد.

مسلمانان حاضر در دربار شاه سعي كردند مانع ملاقات فرستاده پرتغالي ها با امپراطور شوند ولي اين اقدامات به نتيجه اي نرسيد و قاصد مزبور به شاه اعلام كرد كه در صورتي كه شرايط پرتغالي ها پذيرفته شود از حمله به سرزمين وي خودداري خواهند كرد. اين پيشنهادات عبارت بود از:
1- اجازه بهره برداري پرتغالي ها از معادن بوتوآ (BUTUA ) و مانيكا (MANICA)
2- اخراج كليه مسلمانان از قلمرو امپراطوري
3- پذيرش مذهب ژزوئيت و حمايت از دين مسيح

امپراطور بخاطر جلوگيري از بروز جنگ و خونريزي با پيشنهادات وي موافقت كرد و حتي در پي بهانه جوئي سفير مزبور مبني بر اينكه مونگاس يكي از متحدان شاه به مخالفت با پرتغالي ها برخاسته است حاضر شد با يكصد هزار نفر از مردانش به مقابله با حاكم مزبور بپردازد. نكته مهم در اين ميان آن است كه از كشتار مسلمانان و شرايط اعلام شده به شاه مبني بر اخراج مسلمانان از پادشاهي موتاپا نمايان مي شود كه در آن عهد مسلمانان زيادي در آن منطقه زندگي مي كرده اند و حتي در دربار امپراطور نيز نفوذ زيادي داشته اند. از آن زمان به بعد راه استعمارگران پرتغالي به اين كشور باز شد و آنان بعدها قراردادهاي خفت آوري را بر شاهان سلسله مونوماتاپا تحميل كردند. با اين حال كشتار مسلمانان سنا ضربه سختي بر موقعيت آنها در زيمبابوه فعلي وارد آورد و خروج آنان از اين سرزمين كه با فشار پرتغالي ها صورت گرفت سبب از بين رفتن جايگاه آنان در اين كشور طي سده هاي آتي شد. مسلمانان ساكن حاشيه رودخانه خروشان زامبزي از آن زمان ارتباط خود را با سواحل اقيانوس هند از دست دادند و درواقع از آن زمان ارتباط آنان با ساير مسلمانان سواحل شرق آفريقا قطع شد. مخاطرات مسلمانان زيمبابوه در اواخر دهه 1580 ميلادي با هجوم گروهي از افراد موسوم به زيمبا (ZIMBA) كه اصالتاً متعلق به منطقه اي در شمال رود زامبزي بودند افزايش يافت. آنها سپس رهسپار سواحل شرق آفريقا شدند و گروه زيادي از شيرازي هاي ساكن كيلوا و مومباسا را به قتل رساندند. زيمباها رابطه خوبي با پرتغالي هاي ساكن منطقه شرق آفريقا برقرار كردند و تحت حمايت آنان بسياري از مسلمانان اعم از شيرازي ها واعراب را قتل عام كردند.

پرتغالي ها در سال 1593 ميلادي اقدام به احداث قلعه بزرگ مسيح (GREAT FORT JESUS ) نمودند كه در واقع تلاشي براي كنترل هرچه بيشتر متصرفات آنان در شرق و جنوب آفريقا بود. با اين حال از اواخر قرن هفدهم بتدريج دوران افول آنان در شرق و جنوب شرق آفريقا آغاز گرديد و از اوايل قرن هجدهم آنان تحت فشار اعراب عماني الاصل كليه متصرفات خود را در شرق آفريقا از دست دادند. مسلمانان فعلي ساكن زيمبابوه تقريباً تماما مهاجراني از كشور مالاوي بشمار مي روند و از انبوه مسلماناني كه روزگاري دراز دراين سرزمين سكونت داشته‌اند امروزه جز خاطره اي مبهم، اثري بر جاي نمانده است.

رايزني فرهنگي سفارت جمهوري اسلامي ايران - حراره

براي مشاهده منبع اصلي بر روي آدرس كليك كنيد