مصری‌ها پس از چند ماه سقوط حسنی مبارك، رئیس جمهور پیشین مصر بالاخره روز چهارشنبه او را روبروی میز عدالت نشاندند. با این وجود برخی كارشناسان از شكست انقلاب مصر سخن به میان می‌آورند. در این خصوص با جعفر قناد‌باشی، كارشناس مسائل افریقا گفتگو كرده‌ایم.

مبارك به خاطر چه اقداماتی در حال محاكمه است؟
البته اتهاماتی كه در كیفرخواست علیه مبارك مطرح شده بسیار كمتر از چیزی است كه در مصر اتفاق افتاده و بیشتر اتهامات مربوط به كشتارهای اخیری است كه در زمستان گذشته صورت گرفته و همچنین برخی از كارهای دیگری كه در مسائل اقتصادی توسط مبارك انجام شده است.
حال آنكه مبارك ازنظر مردم مصر باید به خاطر اعمالی محاكمه شود كه طی 30 سال گذشته در مصر انجام شده همانند كسانی كه در مصر زندانی و شكنجه شده‌اند و زندگی‌شان نابود شده و حتی برخی كه ناپدید شده‌اند و همچنین خیانتی كه به سیستم و ساختار سیاسی مصر شده است، اینكه حقوق مردم در انتخابات اول نادیده گرفته شد و حتی چرخش مصر به سمتی كه خواست مردم نبود یعنی گرایش مصر به رژیم صهیونیستی. ولی اگر از لحاظ انسانی هم به ماجرا نگاه كنیم فساد مالی كه مبارك و خانواده‌اش داشتند جزو دلایل محاكمه او محسوب می‌‌شود. منتها محاكمه خیلی بیشتر به فساد مالی و كشتارهای اخیر و جریانات اعتراضات مصر محدود شده است.

آیا شورای نظامی مصر با محاكمه مبارك موافق است؟ اگر موافق نیستند، پس چطور راضی به محاكمه مبارك شده‌اند، با توجه به اینكه قدرت هم در دست نظامیان است؟
البته گفته شده كسانی در شورای نظامی موافق محاكمه هستند ولی به نظر من در مجموع شورای نظامی موافق محاكمه نیست، به چند دلیل:
اول این‌كه شورای نظامی منسوبین خود مبارك هستند.
دوم این كه اگر محاكمه مبارك اجرا شود ممكن است پرونده خود نظامیان هم در آینده باز شود و به سمت آن ها كشیده شود و كلاً از این نظر كه خود شخص مبارك یك نظامی است خوش‌آیند نظامیان نیست كه مبارك محاكمه شود ولی فضای داخلی مصر شورای نظامی را ناگزیر كرده به چنین اقدامی دست بزند.
تقارن محاكمه با ماه رمضان هم مهم است چون كه شور و هیجان انقلابی در كشورهای عربی و به خصوص شمال افریقا در ماه رمضان بیشتر است، ما در این مورد تجربه كشورهایی مثل الجزایر را هم داریم. زمانی كه نظامیان سركار بودند در ماه رمضان مجاهده و مبارزه مردم بیشتر و گسترده‌تر بود بنا بر این ماه رمضان برای محاكمه مبارك انتخاب شد تا جلوی احساسات مردم گرفته شود، چون انقلاب داشت عمق بیشتری می‌گرفت و مطالبات مردم هم كه بسیار زیاد شده بود پوشش‌های تبلیغاتی زیركانه‌ای هم برای این محاكمه به كار گرفتند از جمله انتقال مبارك از بیمارستان به قاهره و انتقال او به دادگاه كه اینها همه زمینه‌سازی برای مظلوم جلو دادن دولت وی است.

با توجه به امنیت شدید تدارك دیده شده برای محاكمه مبارك آیا در روزهای بعد از جلسه محاكمه احتمال بروز خشونت وجود دارد؟
البته مردم خشمگین هستند ولی همزمان خبرهایی منتشر می‌شود كه مردم به خاطر كهولت سن مبارك و بیماری‌اش موافق محاكمه او نیستند ولی مردمی هم هستند كه بسیار خشمگین هستند و احساسات آنقدر غلیان كرده كه اگر ماشین مبارك را ببینند نمی‌توانند خودشان را كنترل كنند كه به او حمله نكنند و خشم خودشان را خالی نكنند. این احتمال وجود دارد كه فردی مثل خالد اسلامبولی در بین مردم دست به كار شود و دست به ترور مبارك بزند چون نظامیان خواستار محاكمه مبارك نیستند و دوست دارند كه اگر مبارك محاكمه و مجازات می‌شود، آن ها تبرئه شده باشند و این طور نباشد كه مسائلی كه در جریان محاكمه مطرح می‌شود گناهان را به گردن نظامیان بیندازد.

همچنین ممكن است یك سناریو غربی و خارجی برای ‌ترور مبارك وجود داشته باشد تا از این طریق محاكمه متوقف شود. این هم برمی‌گردد به ضرر و زیان‌هایی كه محاكمه مبارك برای سران كشورهای منطقه و رژیم صهیونیستی و حتی خود غربیان دارد چراكه اگر اجازه بدهند كه مبارك حرف‌های خود را در دادگاه بزند در حقیقت محاكمه غرب خواهد بود و تاریخ منطقه را باید یك جور دیگر نوشت.

طی روزهای اخیر بحث‌هایی مطرح می‌شود مبنی بر بازگشت انقلاب مصر به چیزی كه از آن در ادبیات سیاسی انقلاب‌ها به ترمیدور انقلاب‌ها نام برده می‌شود اما به نظر شما كدام گروه‌ها به طور مشخص از بازگشت به عقب انقلاب، حمایت می‌كنند و احتمال بازگشت به عقب و یا تعدیل مطالبات انقلابیون مصر چقدر است؟
بازگشت به عقب آن طوری كه گفته می‌شود انقلابی كه در ژانویه آغاز شد و طی 18 روز به طول انجامید ممكن نیست. ما می‌‌بینیم كه با وجود روی كارآمدن طنطاوی و شورای نظامی و عصام شرف به عنوان نخست‌وزیر، امروز باز هم مردم به صحنه آمدند و این بازگشت به حركت‌های انقلابی است و نه بازگشت به گذشته، ولی به هر حال درست است كه انقلاب‌ها در مراحلی در تاریخ خودشان گاهی تند و گاهی كند می‌شوند. انقلاب‌ها قطعاً افت و خیز دارند، استراحت می‌كنند و دوباره مرحله‌‌های بعدی را انجام می‌دهند.
همانند انقلاب فرانسه، كوبا، روسیه و خود ایران. همه اینها طی مراحلی كند شده و دوباره مرحله بعدی را آغاز كرده‌اند. در انقلاب مصر هم این مرحله از انقلاب ادامه آن است و هیچ بازگشتی نیست. پیش‌بینی هم می‌شود بعد از رفتن مبارك مرحله انقلاب به تدریج تعمیق خواهد شد و گسترش خواهد یافت و كم‌كم در صفوف انقلابیون، محافظه‌كار‌ها كنار خواهند رفت و كم‌كم خواسته‌های مردم هم روشن‌تر و عمیق‌تر خواهد شد.

به نظر می‌رسد طی هفته‌های اخیر اخوان‌المسلمین كمترین حضور را در اعتصابات و اعتراضات در مصر و میدان التحریر داشته است، آیا احتمال این كه اخوان با نظامیان مصر به توافق رسیده باشد، وجود دارد؟
اخوان المسلمین مصر دارای ماهیت و تركیبی نیست كه با نظامیان قابل جمع باشد، منتها اخوان احساس می‌‌كند باید با یك استراتژی دقیق‌تر مبارزه كنند و احساس می‌كنند هر روزه مردم را در خیابان‌ها نگهداشتن درست نیست چراكه چنین چیزی موجب خسته شدن مردم و نیز سوء استفاده كسانی می‌شود كه دوست دارند هر روزه با تحصن در میادین، غذای روزانه داشته باشند كه البته این در همه جای دنیا نیز رواج دارد‌ و سوم این كه طبیعتاً كسبه و بازار و مردم شهر از بسته شدن یك میدان ناراحت و ناراضی هستند. بنا بر این این سیاست اخوان را ما نباید به معنای سازش اخوانی‌ها بدانیم. به نظر من اخوان‌المسلمین به صورت بسیار سنجیده و عاقلانه‌ای دارد اوضاع را مدیریت می‌كند.

با توجه به بروز نفوذ سلفی‌ها این نفوذ را چطور ارزیابی می‌كنید و اصولاً بحث سلفی‌ها در مصر و تفاوت دیدگاهشان با اخوان در چه چیزی است؟
سلفی‌ها قطعاً در مصر هستند و حتی زمینه‌هایی هم در گذشته داشتند و امروز نیز وجود دارند. چون جامعه 82 میلیونی مصر كه بخش اصلی آن ها هم كم‌سواد هستند هنوز دیدگاه‌های سنتی به مذهب دارند و به معنی غیر‌دقیق آن ها با اسلام ناب فاصله دارند كه طبیعتاً در این صحنه باید رعایت این قشر بشود مخصوصاً در امر انتخابات و آرا كه مسئله اصلی در مصر است. اما اخوان‌المسلمین كسانی هستند كه نسل چندم‌شان را دارند می‌گذرانند كه با پیشرفت‌های روز آشنا هستند و تركیب‌شان تركیبی است كه با گرایشات حتی لیبرالیستی – البته لیبرالیسم واقعی نه – ملموس و نزدیك هستند و قرائت درست و مناسبی را اجرا و عملی می‌كنند و در مجموع تركیب تحصیل‌كرده‌ای هستند كه بسیار مناسب حال حاضر مصر می‌باشند و قطعاً تأثیرگذار خواهند بود.

منبع: جوان آنلاین