لطفاً در آغاز فضاي عمومي انتخابات رياست‌جمهوري مصر را تشريح كنيد.
 

مصري‌ها بعد از حدود 4 دهه براي نخستين‌بار در انتخابات رياست جمهوري شركت مي‌كنند و اين به نوعي تجربه جديدي در وادي انتخابات دموكراتيك مي‌باشد. از اين جهت مشاركت در فرآيند دموكراسي و انتخابات يك تصميم‌گيري سخت و در عين حال شورانگيز است. جوانان مصري و جناح‌هاي جديدي كه پس از انقلاب مطرح شده‌اند، هرچند تعدادي از كانديداهاي انقلابي در مقابل آنها است كه جناح اسلام‌گرايان، جناح‌هاي مستقل و ناصريست‌ها، ولي اكثراً از بدو انقلاب مطرح شدند به جز كانديداهايي از بقاياي رژيم سابق كه خود را در بين 12 كانديدا جا انداختند. به احتمال قوي در اين مرحله
رئيس‌جمهوري آينده مصر انتخاب نشود و انتخابات به مرحله دوم كشيده شود. بويژه تشتت‌آرايي كه بين انقلابيون و اسلام‌گراها وجود دارد و نيز احتمال دخالت شوراي عالي نظاميان و كشورهاي حامي رژيم مبارك از جمله رژيم‌هاي مرتجع عربي خليج فارس، رژيم صهيونيستي و امريكا و نيز برخي كشورهاي اروپايي هست. يكي از چالش‌هاي اساسي مصر امروز، مسئله اقتصاد و امنيت مي‌باشد كه در ثبات مصر جديد بسيار تأثيرگذار است. از اين جهت به احتمال قوي نيروهاي مرتجع عربي و جهاني كه با رژيم سابق مرتبط هستند، سوء‌استفاده كنند و در اين راستا به سناريوهايي متوسل شوند. در سناريوي تقلب كه مكانيسم آن را حسني مبارك به كرات به كار برده است كه با استفاده از يك شبكه پيچيده رأي‌ها را مي‌خريدند، از اين جهت چه حزب منحله حسني مبارك و چه نيروهاي حكومتي مرتبط با شوراي نظامي اگر لازم باشد از اين مكانيسم استفاده مي‌كنند. بويژه به علت نگراني شديدي كه دارند و تماس‌هاي متعددي كه چند كشور منطقه با دستگاه‌هاي اطلاعاتي انگليس، امريكا و رژیم صهیونیستی با همديگر در روزهاي اخير داشته‌اند، تا حد ممكن در روند انتخابات دموكراتيك دخالت خواهند كرد. حتي به نظر مي‌رسد به عنوان تير آخر دست به كودتا بزنند و شوراي عالي نظامي قدرت را به منتخبان مردم ندهد، بويژه اگر قدرت را اسلام‌گراها كسب كنند و كانديداهاي رژيم سابق از جمله احمد شفيق يا عمرو موسي از طريق صندوق آرا به جايي نرسند.
 

با توجه به وجود 12 كانديدا در انتخابات رياست جمهوري، موفقيت كدام‌يك را پيش‌بيني مي‌كنيد؟
 

حدود 550 تا 600 هزار نفر از خارج كشور در اين انتخابات مشاركت كردند. طبق قانون انتخابات مصر، خارج از كشور زودتر از داخل شركت مي‌كنند. تا اينجا محمد مرسي از حزب آزادي و عدالت كه با اخوان‌المسلمين مرتبط است، اول شده است. ابوالفتوح اسلامگراي مستقل نفر دوم شده، صباحي كه ناصري و ليبرال است، نفر سوم شده است و احمد شفيق كه نماينده سابق حسني مبارك بود، آراي محدودي به دست آورده كه مي‌توان اين آرا را نمونه‌اي از وضعيت انتخابات داخل مصر قلمداد كرد. بنابراين فضاي حاكم بر انتخابات مصر، فضاي حمايت از كانديدايي است كه نماد ميدان التحرير و جوانان قيام‌كننده‌اي است كه حكومت مصر را ساقط كردند، حكومتي كه وابستگي كامل به رژيم صهيونيستي و امريكا داشت. در مصر حدود 51 ميليون نفر واجد حق رأي هستند كه خيلي‌ها هم مي‌گويند اكثريت مردم مصر به شكل گسترده و بالاتر از 60 درصد، مشاركت داشته باشند و احتمال اينكه محمد مرسي و ابوالفتوح به دور دوم كشيده شوند، زياد است. البته اخوان‌المسلمين اميد زيادي دارند كه محمد مرسي مي‌تواند در مرحله اول پيروز شود و اگر غير از اين باشد و يا مثلاً احمد شفيق كه نماينده رژيم سابق است به دور دوم برود، اين انتخابات دست خورده است و وارد مرحله تقلب شده است و در مرحله دوم ممكن است بيشتر تقلب بشود و در آن صورت دست به انقلاب دوم زده و به خيابان‌ها خواهند ريخت.
 

چه تفاوتي ميان مرسي، ابوالفتوح، حمدين صباحي و عمرو موسي وجود دارد؟
 

طبق نظرسنجي‌هاي واقعي متعددي كه انجام شده با 38-36درصد محمد مرسي در رأس است. البته نظرسنجي‌هاي دولتي- منظور شوراي نظامي است- كه مي‌گويند احمد شفيق اول است و اين مسئله نيروهاي انقلابي مصر را رنجانده و منجر به اعتراض آنها مبني بر ساختگي بودن نظرسنجي و تقلب در آن شده است؛ حدود 25-24 درصد ابوالفتوح و 19-16 درصد حمدين صباحي است. برعكس رسانه‌ها كه حمدين صباحي دوم و ابوالفتوح اول و محمد مرسي سوم مي‌شود. در بعضي استان‌ها هم حمدين صباحي اول، ابوالفتوح و محمد مرسي سوم مي‌شود. البته تا حدودي هم بستگي به نوع فعاليت‌هاي اخوان‌المسلمين دارد، در مناطقي كه اخوان در آنجا مثل اسكندريه قوي هستند، در حالي كه حمدين صباحي در جنوب مصر و مناطق كشاورزي، كارگري داراي رأي بالايي است. در مناطقي مثل كانال سوئز اسلام‌گراها رأي بسيار بالايي دارند و در عين حال مستقل هستند، ابوالفتوح كه منشعب از اخوان‌المسلمين است، اول و محمد مرسي دوم مي‌شود. در سينا آرا بين عمرو موسي و حمدين صباحي توزيع مي‌شود و يك حالت توازن شكننده‌اي بين اين دو اتفاق مي‌افتد.
در مناظره اول به دليل اينكه به نظر مي‌رسيد ابوالفتوح رأي بالايي دارد، مناظره‌اي با عمرو موسي ترتيب دادند.

با توجه به اعلام نتايج انتخابات خارج از كشور، چرا مرسي از ابوالفتوح پيشي گرفت؟
 

اخوان از سال1928 كه توسط حسن البنا تأسيس شد، با تاريخچه تشكيلاتي ريشه‌دار و تجربه زيادي كه در بسيج و سازماندهي نيروهاي مردمي دارد، مسلماً از امكان موفقيت بيشتري برخوردارند. يكي ديگر از عوامل موفقيت اخوان‌المسلمين اين است كه انديشه‌ها و مواضع و سوابق مبارزاتي‌شان براي مردم مصر روشن است و از اين جهت چه از نگاه مخالفان و چه از نگاه موافقان، خيلي محل جدل نيستند در حالي كه ابوالفتوح از حزب اخوان منشعب شده است و با جريان‌هاي ليبرال منش مصري‌ها ائتلاف وسيعي كرده و اين جريان‌ها هم با انتشار بيانيه‌هاي مختلف از او حمايت مي‌كنند و از طرفي سلفي‌هاي غيرسياسي هم تاكنون به‌شدت در صحنه سياسي از ابوالفتوح حمايت مي‌كنند. اين اقدام ابوالفتوح نوعي امتياز براي اوست. از اين جهت كه مردمي كه اهل حكومت تك‌حزبي در مصر نيستند و نمي‌خواهند پارلمان، رياست جمهوري و كابينه همگي توسط اخوان‌المسلمين تشكيل شود، به او رأي خواهند داد. ولي از يك جهت هم مستقل بودن ابوالفتوح براي او امتياز منفي است، زيرا مسلمانان ناب اسلامگرا كه به دنبال استقرار حكومت اسلامي هستند، علي‌رغم اينكه شخصيت كاريزماتيك براي رياست جمهوري ندارند، از مرسي طرفداري مي‌كنند. بخاطر اينكه از اخوان‌المسلمين است. در اين ميان برخي هم بر اين باورند كه اخوان‌المسلمين بيشتر براي مسائل قانونگذاري و تشريع مناسب هستند و براي اجراي قوانين و شرع به دنبال شخصيت انعطاف پذيري همچون ابوالفتوح مي‌باشند. نكته مهم ديگر در اين راستا اين است كه حدود 30درصد مردم مصر هنوز تصميم نهايي نگرفته‌اند كه به كدام كانديدا رأي بدهند. يك كشاورز انقلابي طرفدار جمال عبدالناصر مسلماً به حمدين صباحي رأي مي‌دهد. برخي شايد به ابوالفتوح رأي بدهند كه انعطاف‌پذيري بالايي دارد و از طرفي پيشينه و عقبه اسلامي دارد و از منظر برخي مي‌تواند براساس عقلانيت جمعي بر احساس عمومي مردم مصر مسلط شود و از لحاظ تاكتيكي مديريت بهتري اعمال كند.

سياست خارجي كانديداهاي اصلي رياست جمهوري مصر را چگونه ارزيابي مي‌كنيد و نگاه قدرت‌هاي غربي و منطقه‌اي به اين موضوع را چگونه مي‌بينيد؟
 

در سياست‌ خارجي مصر چند مسئله اساسي وجود دارد. مسئله اول ارتباط با رژيم صهيونيستي است كه با امنيت ملي مصر ارتباط دارد در اين راستا مهمترين مسئله معاهده كمپ ديويد است. مسئله دوم ارتباط با امريكاست، مسئله سوم ارتباط با كشورهاي عربي و اسلامي از جمله ايران، سوريه، اعضاي شوراي خليج‌فارس و نيز مواجهه با انقلاب‌هاي منطقه است. البته مسائل اقتصادي هم مهم است زيرا مصر امروز وابستگي اقتصادي زيادي به جهان خارج دارد. مسائل مذكور اولويت‌هاي رئيس‌جمهور آينده است. براي محمد مرسي، ابوالفتوح و حمدين صباحي دفاع از مردم فلسطين و دشمني با رژيم صهيونيستي مسئله‌اي روشن، قطعي و نهايي است كه قابل عقب‌نشيني هم نيست. در مورد مسئله كمپ ديويد محمد مرسي و ابوالفتوح با مقوله‌اي تحت عنوان فقه واقع(تقيّه) كه جزئي از مقوله‌هاي ايدئولوژيكي قديمي اخوان المسلمين بوده است با آن برخورد مي‌كنند به اين معنا كه لازم نيست در حال حاضر باطل بودن كمپ ديويد را اعلام كنيم بلكه بعد از انتخاب به عنوان رئيس‌جمهور آن را ملغي اعلام خواهيم كرد و آنچه تاكنون اعلام كرده‌اند اين است: «منتظر خواهيم شد تا ببينيم چگونه بندهاي ظالمانه اين توافقنامه را حذف و يا به نفع مصر لغو كنيم. حمدين صباحي آشكارا اعلام كرده است كه اين توافق‌ را لغو مي‌كند.
محمد مرسي و ابوالفتوح با تكيه بر مفهوم فقه واقع يا فقه واقع‌گرايانه از تاكتيك و مكانيزم تقيه استفاده مي‌كنند و به علت نگاه واقع‌گرايانه و نياز كشور مصر به غرب برخلاف حمدين صباحي كه دشمني خود را با امريكا اعلام كرده است موضع قاطعانه‌اي نگرفته‌اند. البته مقوله كمك‌هاي مالي و اقتصادي غربي‌ها و نيز كشورهاي عربي تأثير زيادي در اتخاذ اين مواضع محتاطانه داشته است. درباره مسئله ايران هر چهار كانديدا يك نظر دارند و آن ايجاد روابط عادي با ايران است. حتي عمرو موسي هم اعلام كرده است قطعاً رابطه با ايران عادي خواهد شد. اما احمد شفيق گزينه شوراي عالي نظامي، كشورهاي عربي، قدرت‌هاي غربي و رژيم صهيونيستي نسبت به مسائل فلسطين موضع شفاف ندارد و از كمپ ديويد و ارتباط با رژيم صهيونيستي دفاع مي‌كند و امريكا را يك متحد استراتژيك مي‌داند. امنيت كشورهاي عربي خليج‌فارس را امنيت مصر تلقي مي‌كند و نسبت به ايران هم نوعي نگاه منفي دارد و گفته است اجازه نخواهد داد ايران نفوذي در مصر داشته باشد و اگر غرب اجازه دهد روابط با ايران را تعديل خواهد كرد. به همين خاطر است كه عربستان، قطر، تركيه و كشورهاي غربي و رژیم صهیونیستی از احمد شفيق حمايت مي‌كنند و تلاش مي‌كنند به نوعي با خريد رأي، تقلب و كودتا او را بر سر كار آورند.
زيرا موفقيت اسلامگرايان و قرار گرفتن آنها در رأس قوه مجريه بعد از قوه مقننه و امكان تأسيس حكومت اسلامي، آنها را وحشت‌زده كرده است. به طور كلي از استقرار حاكميتي مبتني بر شريعت اسلامي نگرانند.

برخورد كشورهاي غربي در صورت پيروزي‌ اسلامگرايان را چگونه پيش‌بيني مي‌كنيد؟
 

اگر اسلامگراها پيروز شوند و كودتايي و دخالتي كه بخشي از احتمالات است رخ ندهد، راهكار غربي‌ها فشار اقتصادي بر دولت آينده خواهد بود. بويژه مصر امروز از لحاظ ساختار معيشتي و اقتصادي ضعيف است. در سطح منطقه‌اي و بين‌المللي هم مصر دولت آينده را تحت فشار خواهد بود.
آنها تمام تلاش خود را خواهند كرد تا با استفاده از شكاف مسيحي، اسلامي، ايران هراسي، شيعه‌هراسي و همچنين مقوله اختلاف‌برانگيز آب‌هاي رودنيل و قراردادن جنوب سودان در مقابل مصر دولت جديد را ناتوان كنند و زمينه را براي شكست آن آماده گردانند. البته مواجهه رئيس‌جمهور آينده با مقولات مذكور و نوع مديريت بر بحران‌ها و استفاده از شرايط سيال منطقه و مذاكره با قدرت‌هاي غربي و عربي در موفقيت يا ناكامي رئيس جمهور آينده بسيار تأثيرگذار است.

چه تحليلي از روابط عربستان با مصر جديد داريد؟
 

رقابت بسيار شديد و نيمه پنهاني بين وهابيت و اسلام ميانه‌رو وجود دارد. مصر پرچمدار جهان اسلام بوده و الازهر نماد تفكر اسلامي معتدل و عقلاني و مدافع ملت‌ها است كه هيچ‌گاه تحت تأثير فضاي ايدئولوژي‌هاي طالباني، تكفيري، تروريستي و القاعده‌اي قرار نگرفته و آنها را قبول ندارد. از اين جهت، مصر يك رقيب جدي براي اسلام عربستاني، تكفيري و تروريستي است، هر چند متأسفانه كشورهاي عربي مرتجع براي گسترش اين نوع اسلام بشدت زمينه‌سازي مي‌كنند و در برابر تشيع و اسلام معتدل و عقلاني، وهابيگري را در تونس، ليبي و يمن ترويج مي‌كنند. كه اين امر نوعي فتنه‌انگيزي است. عربستان مي‌داند كه اكثريت مردم جهان اسلام بيشتر اسلام ازهري را ترجيح مي‌دهند و از اسلام وهابي نفرت دارند، با اين حال به شكل نيمه پنهان، نوعي ترويج وهابيت را براي تقابل با انديشه اسلام معتدل و عقلاني مصري‌ها در پيش گرفته است.

واگذاري قدرت بعد از انتخاب رئيس‌جمهور به چه صورت خواهد بود؟
 

اين مورد هم بند مورد اختلاف بين تمامي كانديداها مي‌باشد. حمدين صباحي، عبدالمنعم ابوالفتوح، محمد مرسي و عمرو موسي همگي بر اين باورند كه بعد از انتخابات، شوراي عالي نظامي، بايستي قدرت را كاملاً به رئيس‌جمهور واگذار كند. اما شوراي عالي نظامي و احمد شفيق معتقدند يك اعلاميه مكمل قانون اساسي از طرف شوراي نظامي صادر شود كه مكانيزم تفويض قدرت از شوراي نظامي به رئيس جمهور جديد، در آن مشخص شود. شوراي عالي نظامي ماده‌اي تحت عنوان «ماده 28» را در قانون اساسي گنجانده است. اين ماده تصريح مي‌كند كه كميسيون عالي انتخابات رياست جمهوري كه اعضاي آن را شوراي عالي نظامي انتخاب مي‌كند تصميم غيرقابل نقض را درباره انتخابات و نتايج آن، تأييد يا رد آن مي‌توانند بگيرند. اين ماده جنجالي بشدت از سوي اخواني‌ها و نيروهاي انقلابي مورد اعتراض قرار گرفته است. در واقع اين ماده ابزاري براي دخالت و تقلب شوراي عالي نظامي و وابستگان رژيم سابق در روند انتخابات و نتايج آن مي‌باشد.
بحث اصلي اين است كه آيا مكانيزم مذكور امتيازاتي به شوراي عالي نظامي خواهد داد كه در ساختار قوه مجريه دخالت كنند و يا نظاميان در سياست و حاكميت دخالتي نداشته و صرفاً به كارهاي نظامي خواهند پرداخت.

منبع: ایران