کشور تونس در شمال آفریقا و منطقه مغرب عربی در آبان 1393 شاهد اولین انتخابات پارلمانی پس از تدوین قانون اساسی این کشور بود. در این انتخابات که در حدود 5 میلیون تونسی واجد شرایط رای دادن بودند، مطابق آمار منتشر شده در حدود 8/61 درصد در انتخابات مشارکت نمودند. همچنین میزان مشارکت تونسی های خارج از کشور نیز در حدود 29 درصد اعلام گردیده است.در این انتخابات 120 حزب سیاسی تونس در قالب 1327 فهرست برای کسب 217 کرسی پارلمان با یکدیگر رقابت کردند. مدت فعالیت پارلمان منتخب نیز 5 سال خواهد بود. با اعلام نتایج رسمی انتخابات پارلمانی تونس، حزب سکولار ندا با کسب ۸۵ کرسی در مکان اول و حزب اسلام گرای النهضه با کسب ۶۹ کرسی در جایگاه دوم قرار گرفت.
نتایج کامل انتخابات پارلمانی اعلام شده توسط هیات عالی مستقل انتخابات تونس به شرح ذیل می باشد:
|
|
نام حزب |
گرایش |
تعداد کرسی |
|
1 |
حزب ندای تونس |
سکولار |
85 کرسی |
|
2 |
حزب النهضه |
اسلام گرا |
69 کرسی |
|
3 |
الاتحاد الوطنی الحر ( اتحاد میهنی آزاد) |
سکولار |
16 کرسی |
|
4 |
الجبهه الشعبیه ( جبهه مردمی) |
چپ |
15 کرسی |
|
5 |
حزب آفاق |
لیبرال |
8 کرسی |
|
6 |
التیار الدیمقراطی، الموتمر من اجل الجمهوریه،المبادره، حرکه الشعب، التکتل الدیمقراطی من اجل الحریات، الحزب الجمهوری، تیار المحبه، حرکه الدیمقراطیین الاشتراکیین، الوفاء للمشروع، المجد للجرید، صوت الفلاحین و نامزدهای مستقل |
مختلف |
24 کرسی |
حزب ندای تونس پیشرو انتخابات پارلمانی که در سال 2012 میلادی از سوی باجی القائد سبسی تاسیس گردیده است در واقع به مثابه ائتلاف اعلام نشده میان حزب تجمع قانون اساسی دموکراتیک منحل یعنی حزب زین العابدین بن علی دیکتاتور سابق از جمله فوزی لومی نماینده پارلمان در چند دوره زمامداری بن علی، طیب بکوش دبیر اتحادیه سراسری مشاغل تونس در اوایل دهه هشتاد، عبدالمجید صحراوی عضو دفتر اجرایی اتحاد برگرفته از نشست سوسه در سال 1989 و چپگرایان از جمله محسن مرزوق و برخی دیگر از افراد مستقل بود. می توان به طور کلی این حزب را نماینده گرایش سکولار در جامعه تونس قلمداد نمود.
حزب النهضه به رهبری راشد الغنوشی دارای گرایش های اسلامی میانه رو و نماینده جریان اخوان در تونس به حساب می آید. این حزب در دوره پیشین پارلمان که نقش مجلس موسسان را داشت، دارای اکثریت بود - 89 کرسی- اما در انتخابات پارلمانی اخیر این اکثریت را از دست داد. حزب اتحاد میهنی آزاد نیز دارای تفکرات سکولار، جبهه مردمی دارای تفکرات چپ و حزب آفاق تونس دارای گرایش های لیبرال می باشد.
غنوشی رهبر حزب النهضه پیش از مشخص شدن نتایج انتخابات در گفت‌وگو با یک شبکه خبری گفته بود که نتیجه انتخابات هر چه که باشد- ندا پیروز شود یا نهضت- مساله اصلی این است که تونس به یک دولت وحدت ملی و به یک اجماع سیاسی نیاز دارد. به گفته او این سیاستی است که کشور را از سرنوشت مبهم دیگر کشورها از جمله سوریه و مصر حفظ می‌کند. وی پس از اعلام نتایج نیز مطابق گفته های دخترش در تماس تلفنی با سیسی پیروزی حزب ندا را به وی تبریک گفت. انتخابات پارلمانی تونس همچنین با استقبال جامعه جهانی مواجه شد. باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا ضمن تبریک به تونسی‌ها، این انتخابات را "نقطه عطف مهمی" در روند انتقال قدرت سیاسی در این کشور ارزیابی کرد. بان کی مون دبیرکل سازمان ملل متحد، این انتخابات را گامی مهم برای آینده تونس و گذار این کشور به سوی دموکراسی توصیف کرد. لوران فابیوس، وزیر خارجه فرانسه نیز گفت انتخابات تونس نشان داد که برقراری دموکراسی در جهان عرب ممکن است.
تجزیه و تحلیل نتایج انتخابات
نتایج نظر سنجی های قبل از انتخابات نیز پیروز انتخابات تونس را دو حزب نداء و النهضه قلمداد می نمودند. اما در خصوص اینکه کدام حزب صدر نشین خواهد بود اختلاف نظر وجود داشت. با اعلام نتایج نهایی مشخص گردید که پیروز انتخابات حزب نداء تونس بوده و النهضه با کسب 69 کرسی در رقابت با این حزب بازمانده است.
در انتخابات سال 2011 حزب النهضه با دو حزب پیروز انتخابات یعنی الموتمر به ریاست "منصف مرزوقی" و تکتل به ریاست "مصطفی بن جعفر" دولت ائتلافی تونس را تشکیل دادند- جبهه تروئیکا- که دو حزب مذکور در انتخابات فعلی به نتیجه قابل توجهی دست نیافتند. حزب مؤتمر که در انتخابات سال 2011 در رتبه دوم بود اکنون در رتبه هفتم و حزب تکتل که در آن انتخابات در رتبه سوم قرار داشت اکنون در رتبه دهم قرار گرفته و در مقابل، دو حزب اتحاد میهنی آزاد و آفاق تونس متعلق به تفکرات لیبرالی نتایج جالبی کسب نموده اند.
از دلایل عدم اقبال مردم به جبهه تروئیکا در انتخابات فعلی می توان موارد ذیل را مورد اشاره قرار داد:
مردم تونس تصور داشتند كه با انتخاب مجلس موسسان در سال 2011 و در اختیار گرفتن زمام اجرایی کشور توسط جبهه ترویکا اوضاع اقتصادي و سياسي کشور به حالت خوب و متعادلي تبديل خواهد شد، ولي ناكارآمدي‌هاي اقتصادي، بالا رفتن شمار بیکاران، کم شدن دستمزد کارمندان دولتی، بي‌ثباتي سياسي و حتي عدم استفاده از جوانان انقلابي در امور و فعاليت‌هاي سياسي و اداره كشور، شیوع پدیده تروریسم و... افكار عمومي را تاحدودي عليه النهضه و همراهان این جریان سیاسی هدایت نمود كه البته تبليغات رسانه ای جبهه مقابل آن ها نيز در اين زمينه موثر واقع شد. حزب نداء کوشید که رقیب خود یعنی حزب النهضه را محدود کننده آزادی معرفی کند. آن ها در جریان تبلیغات انتخابات فعلی تونس اعلام کردند هر فردی که حزب نداء تونس را انتخاب نکند، در واقع به پیروزی النهضه کمک کرده است که با وجود تلاش های النهضه این جنگ تبلیغاتی و رسانه ای جواب داد.
الف) از دیگر دلایل عدم رای آوری جبهه ترویکا در انتخابات فعلی همچنین می توان به این موضوع اشاره نمود که در واقع حزب النهضه نتوانست ائتلاف های سازنده ای قبل از انتخابات ایجاد کند و مشکلات داخلی این حزب گرچه علنی نشد، اما سهم به سزایی در تشتت آراء النهضه داشت. برخی از اعضای این حزب با فهرست های مستقل شرکت کردند که این در کم شدن رای النهضه موثر بود.
ب) اگر احزاب سکولار، چپ و لائیک را به عنوان رقیب جریان های اسلام گرا در یک سمت قرار دهیم می توان این طور نتیجه گیری نمود که جریان اسلام سیاسی در تونس با عدم اقبال افکار عمومی مواجه گردیده است. اما نکته قابل ذکر این است که حزب ندای تونس متشکل از احزاب و گروه های نامتجانس بوده که تنها نقطه مشترک آن ها را می توان در مخالفت با اسلام گراها متمرکز نمود. به این معنی که احتمال بروز اختلافات بین اعضای آن وجود دارد.
ج) یکی دیگر از عواملی که در تاثیر گذاری بر نتایج انتخابات تونس نمی توان از نظر دور داشت نقش حامیان خارجی در انتخابات می باشد. نقش کشور های عربی حاشیه خلیج فارس به همراه ترکیه در این انتخابات پر رنگ می باشد. می توان دو محور عربستان سعودی، امارات و مصر را در مقابل قطر و ترکیه مورد نظر قرار داد. کشور های محور اول به دنبال حمایت از جریان های سکولار و لیبرال و دور نمودن حزب النهضه از ارکان حکومتی و در مقابل محور قطر و ترکیه با توجه به تفکرات حمایت از جریان اخوانی به دنبال حمایت از حزب النهضه بودند.
در روزهای قبل از انتخابات اخباری مبنی بر دیدار رهبران حزب نداء و حزب اتحاد میهنی آزاد از امارات منتشر گردید که به تبع آن شايعاتي در خصوص دريافت پول از سوي آنان از اين كشور منتشر و گفته شد امارات پول زيادي به اين دو داده تا به مردم تونس بدهند و به نامزدهاي مورد نظر آن ها رأي دهند.
نقش بارز قطر نیز در حمایت های مالی از جریان النهضه و همچنین شخص منصف مروزقی در انتخابات ریاست جمهوری آتی ملموس بوده و این کشور به همراه ترکیه سعی بسیاری نمودند تا نتایج انتخابات مجلس موسسان در انتخابات فعلی تکرار شود که با شکست مواجه گردیدند. آمریکا و فرانسه نیز به نمایندگی جبهه غرب نقش جدی در انتخابات داشته و هر دو کشور مایل به پیروزی گرایشات سکولار در انتخابات بودند. بنابراین می توان این طور نتیجه گیری نمود که هر دو کشور به دلیل پیروزی حزب نداء و افول جایگاه حزب النهضه از نتایج انتخابات رضایت دارند.
تاثیرات انتخابات پارلمانی بر انتخابات ریاست جمهوری
با توجه به نتایج حاصله در انتخابات پارلمانی تونس و در پیش بودن برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در 2/9/93 موارد ذیل متصور است:
1- احتمال اين كه حزب ندای تونس با جبهه مردمي در انتخابات آتی ائتلاف كند زياد است چرا كه خط فكري اين حزب مانند حزب ندا يك خط فكري چپ‌گرا و سكولار است و تمايل به ائتلاف با اين حزب بيشتر است.
2- برخی گمانه زنی ها از ائتلاف حزب ندا با حزب النهضه خبر می دهند لیکن با توجه به اختلافات ریشه ای و اصولی بین این دو حزب احتمال ائتلاف بعید به نظر می رسد. در حال حاضر گرایش های فکری نزدیک به حزب ندا در صدر نتیجه انتخابات قرار داشته و به نظر نمی رسد تئوریسین های لیبرال این حزب به ائتلاف با جریان اسلامی حزب النهضه تن دهند. به طوري كه در چند روز گذشته نيز رهبر حزب ندا اعلام كرده كه تمايل زيادي به ائتلاف با اسلامگرايان ندارد.
3- احتمال دیگر که با نتایج حاصله در صحنه سیاسی تونس مطرح می شود این است که جنبش النهضه مجبور شود نقش جناح مخالف را در دولت آینده این کشور ایفا نموده و نتواند در تشکیل دولت جدید مشارکت کند. البته رهبران حزب النهضه پس از اعلام نتایج در چند روز اخیر کماکان از شعار و طرح خود مبنی بر دولت ائتلافی حمایت نموده و اعلام داشته اند که در انتخابات نامزد خاصی معرفی نخواهند نمود لیکن به نظر می رسد با توجه به چینش صحنه سیاسی تونس در روزهای آینده حزب النهضه مجبور به تغییر در برخی مواضع خود شود.
جمع بندی
1. حزب النهضه با پذیرش نتایج انتخابات و تبریک به حزب پیروز الگوی جدیدی از دموکراسی و پذیرش آرای مردمی را در جهان عرب عرضه نمود که در آینده در تعاملات منطقه ای تاثیر بسزایی خواهد داشت.
2. موضع گیری حزب النهضه در انتخابات ریاست جمهوری و چگونگی ائتلاف این حزب با سایر احزاب و یا سایر گزینه ها مانند ایفای نقش معارض، تاثیر جدی بر آینده سیاسی این کشور خواهد داشت.
3. حضور حزب النهضه در مجلس به عنوان نماینده جریان های اسلامی از رشد پدیده افراط گرایی در تونس جلوگیری نموده و نقش مهمی در مهار پدیده گروه های افراطی در این کشور و حتی همسایگان تونس لیبی، مصر و تونس خواهد داشت.
اندیشکده تبیین
