عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر در موقعیت‌های مختلف لزوم تشکیل یک نیروی متحد عربی را مطرح می‌کند . وی در آستانه سفر اخیر خود به عربستان در مصاحبه با روزنامه الشرق الأوسط چاپ لندن گفت :" فکر می‌کنم عربستان سعودی، امارات عربی متحده و اردن با این اقدام (تشکیل نیروی مشترک) موافق باشند، چون ما در حال حاضر به انجام این ابتکار نیاز فوری داریم. "وی از اینکه " توافقنامه مشترک عربی " از زمان امضا در سال 1950 فعال نبوده است انتقاد کرد و گفت:" بعد از آنکه بخش اعظم ارتش‌های عربی در عراق ، سوریه و لیبی تضعیف شدند یا منحل گردیدند، اکنون امیدها به نیروهای نظامی مصر، مغرب، الجزایر، اردن و تعدادی دیگر از کشورهای منطقه خلیج فارس معطوف شده است. وی تاکید کرد احیاء فکر تشکیل نیروی مشترک عربی زیر چتر اتحادیه عرب فقط زمانی امکان پذیر است که اعراب اراده این کار را داشته باشند."

گمانه زنی‌ها درباره ساختار تشکیلاتی ارتش مشترک عربی
در همه مباحثی که درباره الزامات و چارچوب حقوقی و تشکیلاتی تشکیل ارتش مشترک عربی مطرح شده است به معاهده دفاع مشترک عربی رجوع شده است که از زمان تشکیل اتحادیه عرب به جز در یک مورد (کمک به پایان اشغال کویت از سوی رژیم وقت صدام ) به صورت اجرا نشده باقی مانده است. با اینحال از لابه لای اظهارات مسئولان مصری که عموما در رسانه های وابسته به عربستان سعودی منعکس شده است این نکات قابل استنتاج است: از جمله اینکه بر اساس طرح و پیشنهادهای اولیه، نیروی مشترک عربی قرار است در مصر مستقر شود. تشکیلات این نیرو بر اساس نیروهای ویژه و واکنش سریع و فرماندهی آن مانند شورای نظامی عربی به صورت مشترک خواهد بود و تعدادی هم عناصر اطلاعاتی خواهد داشت.

شورای نظامی طرحی را برای مقابله با خطرات تهیه خواهد کرد تا برای دخالت در مناطق بحران‌زده آمادگی داشته باشد و مسئولیت‌های مختلف میان کشورهای عربی که در این نیرو مشارکت دارند تقسیم خواهد شد. مشارکت کشورهایی که ارتش و تجهیزات دارند به صورت نظامی و سایر کشورها به صورت حمایت لجستیکی خواهد بود. به نوشته روزنامه الحیات چاپ لندن نیروهای مسلح ارتش مصر بخش اصلی این یگان نظامی را تشکیل می‌دهند. بنا بر اعلام این روزنامه این نیروها قرار است از یگان‌های نظامی ویژه و مداخله سریع ارتش مصر تشکیل شود. ستاد فرماندهی این نیروهای مشترک که نقش شورای نظامی را به عهده دارد متشکل از فرماندهان و پرسنل اطلاعاتی خواهد بود. این شورا برنامه آموزش نظامی به نیروها برای مقابله با تهدیدها را به عهده خواهند داشت و کمک‌های لجستیک را از دیگر کشورهای عربی دریافت خواهد کرد.به نوشته این روزنامه این نیروها بر حسب نیاز به مناطق جنگی اعزام خواهند شد.

قاهره و بسیج همه عوامل برای توجیه پذیری طرح تشکیل ارتش مشترک عربی
دولت مصر از زمانی که عبد الفتاح السیسی پیشنهاد تشکیل ارتش مشترک عربی را مطرح کرده، همه عوامل دیپلماتیک، نظامی و حتی مذهبی خود را برای اجرا و عملیاتی کردن این طرح بسیج کرده است.کارهای دیپلماتیک و سیاسی از دو مرجع پیگیری می‌شود : یکی از طرف وزارت خارجه و نهاد ریاست جمهوری مصر دنبال می‌شود که بر تحرکات سیاسی دو بخش سایه افکنده است و دوم از طرف اتحادیه عرب با توجه به اینکه مقر دائمی این اتحادیه در قاهره می‌باشد.

احمد بن حلی معاون دبیرکل اتحادیه عرب در لزوم شکل نیروی مشترک عربی گفت :" کشورهای عربی به تشکیل چنین نیرویی نیاز دارند تا همیشه آماده و حضور داشته باشند. تشکیل نیروهای مشترک عربی سمبل و نمادی است دال بر این که ما یک گروه عربی برخوردار از قدرت بازدارنگی هستیم. تشکیل چنین نیرویی در موارد بروز بلایای طبیعی و بحران‌های مختلف می‌تواند عامل کمکی قوی باشد و هرگونه خطری که ثبات و امنیت کشورهای منطقه را به خصوص در سایه گسترش و افزایش قدرت پدیده تروریسم، تهدید می‌کند دفع کند... امروز سرطان تروریسم در منطقه گسترش یافته است و مبارزه با این پدیده مستلزم وحدت تلاش‌ها و مواضع عربی است. تقویت همکاری عربی در مقابله با چالش‌هایی که امنیت، ثبات و استقلال کشورهای منطقه را تهدید می‌کند بسیار اهمیت دارد" وی همچنین تشکیل چنین نیروی را اقدامی کاملا منطبق با اساسنامه اتحادیه عربی و دیگر موافقتنامه های این اتحادیه ارزیابی کرد و در تشریح آن گفت :"پیشنهاد مصر نشات گرفته از تصمیمات مختلف عربی از جمله معاهده دفاع مشترک عربی ، منشور اتحادیه عرب ، موافقتنامه همکاری قضایی ریاض و موافقتنامه عربی مبارزه با تروریسم است."

از هم اکنون مصر به کمک اتحادیه عرب برای عینیت بخشیدن به طرح تشکیل ارتش مشترک عربی خیز برداشته است و در تلاش است این موضوع را به عنوان یکی از دستور کارهای اساسی نشست سالانه سران اتحادیه عرب در اواخر ماه جاری میلادی و اوایل فرودین 94 قرار دهد. در این راستا بعد از سفر سیسی به عربستان در روز یکشنبه روزنامه سعودی الشرق‌الاوسط به نقل از یک منبع دیپلماتیک که از ذکر نام آن خودداری کرد نوشت :"مصر در جریان اجلاس اعراب پیش‌نویسی برای تاسیس یک نیروی مشترک عربی جهت مقابله با خطرات امنیتی در منطقه ارائه خواهد کرد. به گفته این منبع نشانه‌های مثبتی در مورد حمایت از این پیش نویس توسط کشورهای بانفوذ عرب بویژه در بحبوحه « نتایج محدود » عملیات نظامی انجام شده توسط ائتلاف بین المللی تحت رهبری امریکا علیه تروریسم مشاهده می‌شود.

همچنین با توجه به اینکه ماهیت طرح پیشنهادی السیسی نظامی و امنیتی است از اینرو مصاحبه مسئولان نظامی و امنیتی عموما سابق مصری با رسانه‌های این کشور و منطقه افزایش یافته است. در این راستا نبیل عبدالفتاح استاد علوم راهبردی در آکادمی نظامی مصر طرح تشکیل ارتش مشترک عربی را بی بدیل خواند و در توجیه اهمیت و ضرورت آن گفت :" برای دفاع از امنیت کشورهای ما هیچ جایگزینی برای نیروهای مشترک عربی وجود ندارد. علاوه بر آشفتگی نظامی در لیبی، منطقه به مراکز تمرکز افراط گرایی اسلامی همچون داعش در عراق و سوریه و حوثی‌ها در یمن تبدیل شده است و این امر در نهایت کشورهای عرب خلیج فارس را تهدید خواهد کرد. اکنون بسیار حیاتی است که عربها در پرتو این خطرات و تهدیدها به صورت یک ارتش واحد عمل کنند".

طلعت مسلم کارشناس امنیتی مصری نیز در تائید لزوم تشکیل ارتش مشترک عربی با این دیدگاه عبدالفتاح موافق است و می‌گوید :« تهدیدها و فشارهایی که مصر و دیگر کشورهای عربی با آنها روبرو هستند انگیزه‌ای برای تشکیل نیروهای مشترک ضدتروریسم خواهد بود.» به گفته مسلم تعدادی از کشورها به علت فقدان تسلیحات قادر نیستند به تنهایی با این تهدیدها مقابله کنند و اکثر کشورها تمایل خواهند داشت تا چنین نیرویی تشکیل شود و عملیات مشترک انجام دهد.مسلم تصریح می‌کند که کشورهای عرب یا یک نیروی محدود تشکیل خواهند داد یا پیمان دفاعی مشترک را فعال خواهند کرد.

از دیگر سو دولت مصر حتی موسسه دینی الازهرا را نیز برای توجیه ضرورت بخشیدن به تشکیل ارتش مشترک عربی بکار گرفته است. احمد الطیب، شیخ الأزهر در مراسم افتتاحیه بیست و چهارمین کنفرانس بین‌المللی شورای عالی امور اسلامی در سخنانی از گروههای تروریستی به دشمن تاریخی تعبیر کرد و بر اهمیت همکاری از طریق پیوستن نیروهای عربی به نیروهای مسلح مصر تاکید کرد وخواهان تصحیح مفاهیمی چون جهاد و جهادی شد که گروه‌های تندرو آنها را به کار می‌برند.

رقابت پنهانی مصر و عربستان برای تشکیل نیروی دفاع مشترک عربی
از چند ماه پیش از اینکه مصر به فکر تشکیل ارتش مشترک عربی بیفتد، عربستان برای تشکیل ارتش مشترک عربی در چارچوب شورای همکاری خلیج فارس تلاش می‌کرد و در صدد احیای نیروی سپرجزیره در قالب جدید بود. از ویژگی‌های جدید این نیرو دعوت از کشورهای اردن، مصر و مراکش برای پیوستن به پیمان نظامی جدید بود اما این کشورها استقبال گرمی از این پیشنهاد نکردند.

در آن مقطع روزنامه القدس العربی چاپ لندن در مطلبی درباره جزئیات و ویژگی‌های نیروی نظامی مشترک نوشت :"منابع نظامی آگاه گفته اند که شورای همکاری خلیج فارس به دنبال تشکیل ارتش مشترک جنوب خلیج فارس در قالب پیمان نظامی به مانند پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) است. این ارتش مشترک شامل نیروهای زمینی، هوایی و دریایی خواهد بود و هدف از ایجاد این ارتش مشترک، مقابله با هر گونه تهدید نظامی خارجی توصیف شده است. ریاض میزبان مرکز فرماندهی این ارتش مشترک خواهد بود.قرار است تصمیم گیری نهایی درباره ایجاد ارتش و پلیس مشترک در نشست سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در دوحه قطر انجام شود. همزمان فعالیت ها برای ایجاد نیروی دریایی مشترک میان شورای همکاری خلیج فارس به پایان رسیده است. علاوه بر این، از ابتدای سال جاری میلادی نیز فعالیت‌ها برای یکپارچگی نیروی هوایی و تشکیل نیروی هوایی مشترک نیز آغاز شده است. این روند شامل یکپارچه سازی شبکه‌های نظارت و رادار و پدافند موشکی است و مرکز عملیات آن در ریاض پایتخت عربستان سعودی خواهد بود. همزمان با این تلاش‌ها، نیروی واکنش سریع سپرجزیره متشکل از نیروهای نظامی ارتش های 6 کشور جنوب خلیج فارس نیز حفظ خواهد شد. این نیروی نظامی هم اکنون در پایگاه نظامی در منطقه حفر الباطن در شمال شرقی عربستان سعودی مستقر است. علاوه بر این مقامات کشورهای جنوب خلیج فارس درباره ایجاد پلیس مشترک یا اینترپل جنوب خلیج فارس نیز به توافق رسیده اند.

همچنین به نوشته خبرگزاری فرانسه در نشست اخیرسران شورای همکاری خلیج فارس در دوحه درباره تشکیل نیروی دریایی مشترک توافق حاصل شد اما درباره مقر فرماندهی آن سخنی به میان نیامد. سران کشورهای عضو شورای همکاری در این نشست به صورت نهایی، درباره ایجاد "فرماندهی یکپارچه نظامی" به توافق نرسیدند و در بیانیه پایانی تنها به این موضوع اشاره شد که سران کشورهای شرکت‌کننده از پیشرفت‌ها و گام‌های طی شده برای ایجاد فرماندهی یکپارچه نظامی اظهار خرسندی کرد و خواستار افزایش فعالیت‌ها و سرعت بخشیدن به تلاش‌ها برای تحقق تکامل دفاعی مورد نظر کشورهای عضو شورای همکاری شد.

جای خالی مقابله با اسرائیل در طرح دفاع مشترک عربی
در هر دو طرح دفاع مشترک عربی که در روزها و ماههای اخیر به صورت رقابت پنهانی از طرف عربستان و مصر دنبال شده است هیچ سخنی در خصوص مقابله با خطر و تهدید اسرائیل نیامده است و این در حالی است که طرح دفاع مشترک عربی که در چارچوب اتحادیه عرب مطرح شده بود قبل از همه رژیم صهیونیستی را مورد خطاب قرار می‌داد و از این دید همچنانکه عبدالباری عطوان (متفکر و اندیشمند فلسطینی ) و سردبیر روزنامه رأی الیوم نیز خاطر نشان کرده است طرح تشکیل دفاع مشترک عربی تا زمانی که فلسطین را در صدر اولویت‌های خود قرار ندهد، به جایی نخواهد رسید و باعث وخیم تر شدن اوضاع در منطقه خواهد شد.

به اعتقاد وی تشکیل هر نوع نیروی عربی مشترک که هدف اصلی آن جلوگیری از عربده کشی‌های اسرائیل در نوار غزه و کرانه باختری و بلندی‌های جولان و جنوب لبنان نباشد، مورد تردید بسیاری از عرب ها است، زیرا انحراف رسمی عرب ها از محور اصلی مسائل خود یعنی فلسطین، باعث فروپاشی و چند دستگی آن ها به خاطر دخالت‌های نظامی آمریکا در منطقه شده است و البته این دخالت‌های آمریکا با پوشش اتحادیه عرب صورت گرفت که نمونه بارز آن دخالت غربی‌ها در لیبی است. عبد الباری عطوان حتی درباره امکان استفاده از طرح ارتش مشترک عربی علیه فلسطینی ها نیز هشدار داده و نوشته است :"اگر ماموریت این نیرویی که مصر و عربستان در پی تاسیس آن هستند، حمله به نوار غزه برای نابود کردن به اصطلاح تروریسم مقاومت اسلامی باشد، این جای شگفتی نخواهد بود، زیرا نظام مصر اخیرا جنبش حماس و گردان‌های عزالدین قسام را در فهرست گروه های تروریستی قرار داده است"

گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم