1- تاريخ:
1/1- شرق آفريقا:
رابطه ايران و آفريقا به 7 قرن پيش ، دوراني كه حضور تجار و بازرگانان ايراني كه در جستجوي بازار هاي جديدي براي صدور كالا هاي خود بودند و در همين حال در صدد تهيه كالاهاي جديد براي واردات به ايران بودند آغاز گرديد.
ايران كه بر سر راه ترانزيتي "جاده ابريشم" و "جاده ادويه" قرار داشت، بطور معمول كالاهاي چيني را كه از جاده ابريشم عبور مي كرد خريداري مي كرد و از هنديان كه از جاده ادويه عبور مي كردند كالاهاي آنها را خريداري مي كرد و از زماني كه با برخي از همسايگان غربي خود مشكل پيدا كرد، بدنبال بازار هاي جديدي مي گشت كه بدين ترتيب راههاي آبي فعالتر شدند و علاوه بر كشور هاي عربي، آنها بازار وسيعتري را در ادامه بازار
هاي خود در شاخ آفريقا يافتند.
عليرغم اينكه منطقه براي آنها ناشناخته و خطر آفرين بود، ايرانيان اين قدم بسيار مهم را بسوي بازار هاي جديد برداشتند و اولين نقطه بندر قاسم در سومالي بود.
2/1- شاخ آفريقا تا جزيره موزامبيك:
وقتي ايرانيان در سومالي پياده شدند ، بتدريج بسمت جنوب ادامه مسير دادند و تمام نقاط سواحل اقيانوس هند حكايت از حضور ايرانيان دارد.
بسياري از اماکن از جمله باغها، قصر ها، منازل، مساجد و حمامها در اين مناطق از بندر بربرا در سومالي تا جزيره موزامبيك حضور ايرانيان را نشان مي دهند.
حتي برخي از شهر ها بطور كامل نشان مي دهند كه ساكنان اين شهر ها ايراني بودند كه از ايران به آفريقا مهاجرت كرده بودند.
سومالي، زنگبارو جزيره موزامبيك جاهايي هستند كه نميتوان پيشينه حضور ايرانيان را در آن انكار نمود.
مسجدي در موگاديشو، پايتخت سومالي وجود دارد كه توسط يك ايراني بنام "جمشيد شاه" بنا گرديده كه احتمالاً يك شاهزاده ايراني بود كه در آن زمان منطقه اي از سومالي را اداره و حكمراني مي كرد.
كلمه موگاديشو از دو واژه "مقعد" بمعني جايگاه و "شو" بمعني پادشاه برگرفته شده كه معني تركيبي آن "جايگاه شاه" يا پايتخت است.
در كيسمايو، منطقه جنوبي سومالي هنوز دو رسم بسيار مشهور ايراني اجرا مي گردد كه حكايت از استقرار و اقامت ايرانيان در آن منطقه دارد.
يكي از اين رسوم و آداب، چهارشنبه سوري است كه در آخرين چهارشنبه سال ايراني برگزار مي شود. ممكن است بسياري از مردم منطقه كيسمايو معني اين مراسم را ندانند و يا حتي ندانند كه چرا اين مراسم را برپا مي دارند اما اين يك عادت و سنت است كه آنها آنرا به اجرا در مي آورند.
بخش ديگر مراسم مذهبي "عاشورا" ( دهمين روز از ماه محرم الحرام ) كه مختص شيعه است در كيسمايو به اجرا در مي آيد .
در زنگبار پيش از اتحاديه با تانگانيكا و ايجاد "تانزانيا" مهمترين حزب سياسي كه اكثريت 70% از مردم زنگبار يا عضو آن بودند و يا به آن رأي مي دادند، حزب "افرو شيرازي" بود. همانطور كه جميع حضار مي دانند، شيراز در زمان پادشاهي زنديه ، پايتخت ايران بود.(1)
بيشتر مردم زنگبار و كمور از استان فارس و مخصوصاً از شيراز مركز استان مذكور درايران آمده اند.(2)
كلمه "زنگ" ، "زنج" و "زنز" هرسه لغاتي هستند فارسي كه براي يك مفهوم مورد استفاده هستند و همگي به معناي سياه هستند و كلمه "بار" كه يك لغت صد درصد فارسي است ، بمعني ساحل استعمال مي گردد و تركيب اين دو كلمه "زنگبار" است كه بمعني ساحل سياه مي باشد. (3)
يا در مورد موزامبيك كه در زبان پرتغالي "موسامبيك" تلفظ مي گردد، بر گرفته از نام يك فرد ايراني بنام "موسي بن بيك" كه مشهور است كه ايراني بوده و در جزيره موزامبيك پياده شده و بعد ها هندي ها به اين جزيره آمدند و بر آن مستولي شدند و سر انجام استعمار پرتغال در جنگ با هنديان استيلا يافته بر جزيره ، آنان را بيرون رانده و خود جزيره را متصرف شدند.
3/1- كلمات و اصطلاحات:
لغات بسياري در زبان سواحلي ( زبان شرق آفريقا ) وجود دارند كه تعداد آنها به حد اقل 700 كلمه مي رسند كه فارسي خالص هستند و در زبانهاي ديگر مورد استفاده نيستند.
سواحيلي به زبان سواحلي مشهور است كه بمعني زبان ساحلي است كه تركيبي از زبانهاي : بنتو ، عربي ، انگليسي و فارسي است.
برخي كلمات هستند كه در عربي و فارسي مشترك هستند و برخي از آنها در زبان سواحلي مورد استفاده قرار مي گيرند و كسي نمي داند كه اين كلمات توسط ايرانيان وارد اين زبان شده اند يا عربها ولي كلمات بسياري وجود دارند كه فارسي خالص هستند و در سواحلي با همان معاني مورد استفاده قرار مي گيرند مثلاً "پمبه" كه بيشتر شبيه كلمه "پمبا" تلفظ مي شود به معناي پنبه در زبان فارسي است و يا لغت "داروبيني" كه هم بمعني دوربين يك چشمي ، هم به معني دوربين شكاري ( دو چشمي ) و هم بمعني دوربين عكاسي است . جالب توجه آن است كه تمامي معاني بكار گرفته در فارسي ، در سواحلي نيز متداول است . ايران خيلي خوب هم بلحاظ سنتها و هم بلحاظ زبان به آفريقا ، خاصه شرق آفريقا معرفي شده است ، بنابراين ، يك ايراني مي تواند خود را در آفريقا ، خاصه شرق آفريقا در خانه احساس كند.
4/1- شهر ها و اماكني كه ايرانيان در آن زندگي ميكردند :
برخي از شهر ها در آفريقا نشانگر آن هستند كه توسط ايرانيان بنا شده اند و پس از آن اين شيوه شهر سازي توسط آفريقايي ها تقليد شد.
هنگامي كه شما در زنگبار، موگاديشو و كيسمايو هستيد، ساختار شهرها، خانه ها، اماكن عمومي، حمام ها ، مساجد و حتي درب هارا مي بينيد كه مشابه گونه هايي است كه در جنوب ايران وجود داشته اند، بنابر اين رابطه مذهبي و فرهنگي آنها بخوبي مشاهده مي گردد.(4)
• در نزديكي شهر "باگامايو" كه شهري است نه خيلي دور از دارالسلام (پايتخت تانزانيا) بقاياي شهري بنام "كائوله" مي توانيد بيابيد كه اكنون تخريب و زير زمين قرارگرفته است اما اين بقايا نشاندهنده آن است كه يك گروه بزرگ ايراني الاصل از بلوچها در اين شهر زندگي مي كردند و از باقي مانده آنها اكنون 150 خانوار در تانزانيا زندگي مي كنند و حتي برخي از آنها داراي تابعيت مضاعف (ايراني و تانزانيايي) هستند.(5)
• در زنگبار حمام هاي عمومي وجود دارند كه نشان مي دهند كه يا توسط ايراني ها ساخته شده اند يا از شيوه ايرانيان در ساخت آنها الهام گرفته اند.
• در همان جزيره زنگبار حمامي را مي بينيد كه به "شهرزاد" دختر "فتحعليشاه قاجار كه همسر يك شاهزاده عماني بود و در زنگبار زندگي مي كرد، تعلق داشته است.
• يك ساختمان يادبود در منطقه "فروزاني" زنگبار وجود دارد كه دقيقاً مشابه "حافظيه" در شيراز است كه نشان مي دهد شيرازي الاصل ها وقتي در زنگبار مستقر شدند ، اين يادبود را بياد وطن اصلي خود بنا كرده اند.(6)
• شما در منطقه فروزاني زنگبار يك توپ جنگي مي بينيد كه لوله آن بسمت دريا نشانه رفته و بر روي بدنه آن پلاكي نصب گرديده كه بر روي اين پلاك (برنزي) نوشته شده است :"اهدايي الله ورديخان بيگلر بيگي فارس به جزيره زنگبار براي دفاع از سرزمينش".
• الله ورديخان يكي از فرماندهان ارتش شاه عباس ، پادشاه ايران كه حدود 500 سال پيش ميزيسته، است.
• اين امر نشان مي دهد كه جزيره براي دفاع از خود و مقابله با دزدان دريايي نياز به كمك ايرانيان خاصه استان فارس كه مركز آن شيراز مي باشد،داشته است .(7)

5/1- غرب آفريقا:
در غرب آفريقا ميتوانيم گروهي از مردم را كه اصالت آنها ايراني هستند و از ايران قديم به آفريقا مهاجرت كرده اند را مشخص نمائيم كه تاريخ حضور آنها در آفزيقا به بيش از 1400 سال پيش مي رسد.
وقتي "كيسرا" يا "كسري" يا خسرو دوم (قبل از اسلام) پادشاه ايران بود ، با مصريان جنگيد و آن سرزمين را به تصرف در آورد و پس از ظهور اسلام ، بتدريج به سودان و سپس از سودان در نيجر ، نيجريه و بنين فعلی پراكنده شدند.
اكنون اين قبيله "بورگو" ناميده مي شود و در بريتانيكا ريشه هاي آنها ايراني اعلام گرديده و رئيسشان از خود آنهاست و او را بطور سنتي "امير" مي نامند و برخي از رفتار و آداب آنها هنوز ايراني است.
در اين مورد در تاريخ آفريقا مي توانيد عبارت زير را پيدا كنيد:
((تاريخ بورگو منطقه ناشناخته يا كم شناخته شده واقع در بخش شمالي جمهوري بنين و شمال غربي نيجريه را در بر مي گيرد كه از زمان مهاجرت مردم "مانده" يا " ماندرين ها" از وطن خود به منطقه غربي سودان و اقامت در آن واقع گرديده، "بورگو" ها نيز از آن جمله بوده اند. تا قرن نهم ميلادي آنها موفق به برقراري تجارت راه دور شدند ، هنر كالاهاي برنجي و مسي با صيقل هاي هنري توسط اين مردم ارائه گرديد و يك مجموعه سياسي بزرگ بوسيله آنها بنا نهاده شد.
تا قرن 15 "بورگو ها از سه پادشاهي تشكيل شده بود كه حكمرانان اين پادشاهي ها بايكديگر قرابت نزديك داشته و بهم مرتبط بوده و مواضع اين پادشاهان برگرفته از يك طريقه ديرينه سنتهاي مذهبي بود. ساختار جامعه بورگو بيشتر وابسته به سنتهاي شفاهي سينه به سينه اين قوم از لحاظ زبان ، ژن ، نقل قول ها و زمينه قومي آنها است.))
بنا بر اين ما حضور ايرانيان در اين بخش از جهان را در زمان هايي بسيار پيشتر از حضور آنها در شرق آفريقا مي بينيم. (8)
ممكن است بسياري از ملت هاي ما در مورد اين رابطه عميق بين ايران و آفريقا چيزي ندانند ، اما دانشمندان ، محققين و همچنين دانشگاه ها در سطوح سخنرانان بايستي نهايت تلاش خود را بعمل آورند تا به طرفين ( ايران و آفريقا( اطلاع رساني نموده و به آنان اين واقعيت را بشناسانند.
براي شناخت يك كشور شما بايستي يا شريك اورا بشناسي و يا دشمنانش را پيدا كني تا به ماهيت او پي ببريد . شما آفريقائي ها طي قرون متمادي شركاي ما بوده ايد ، بنابر اين براي شما آسان است كه بدانيد ما چه كساني هستيم.