مقــــــــــــــــدمه

 

پژوهش حاضر به “بررسي تحولات فرهنگي كشور اتيوپـــــي پس از فروپاشي نظام سوسياليستي“ در اين كشور مي پردازد.

اتيوپي كه نام سابق آن ابي سينيا (ABBYSINiA) يا حبشه مي باشد، كشوري است با سابقه تمدن سه هزار ساله كه به تمدن “آكسوم ها“ در جهان مشهور است و براساس يك افسانه اتيوپيائي، از روزي كه ملكه سبا با حضرت سليمان ازدواج كرد، نتيجه اين ازدواج فرزندي بنام “منليك“ بود كه وي پادشاهي اتيوپي را بنيان نهاد وفرمانروايان اين سرزمين، همه از نوادگان حضرت سليمان بودند.

كشور اتيوپي تا سال 1974 ميلادي ازنظام امپراطوري برخوردار بود و در همين سال، ژنرال هاي اتيوپيائي طرفدار شوروي بر عليــــه امپراطوري، كودتا كرده و قدرت را در دست گرفته و به مدت 16 سال نظام سوسياليستي را در اين كشور برقرار كردند و سرانجام در سال 1991 قدرت را به “جبهه دموكراتيك انقلابي خلق اتيوپي“ واگذار نمودند.

نگارنده در نظر دارد تا قبل از ورود به بحث اصلي، چند واژه را كه در موضوع اين نوشتار آمده، تشريح و تبيين نمايد سپس با اين تعاريف وارد بحث اصلي گردد. “تحولات فرهنگي“  و “نظام سوسياليستي“ كليــد واژه هاي مهم اين نوشتار به حساب مي آيند كه پيش از ورود به بحث بايد به تببين آنها پرداخته شود:

 

“فرهنگ” معناي عام و مفهوم گسترده اي دارد كه از جملـــــــــه آن مي توان گفت:

“فرهنگ“ عبارت است از روش زندگي گروهي از مردم كه توسط الگويي آموخته شده رفتار و كردار، از نسلي به نسل بعدي منتقل شـــــده است.“

يك ملت داراي اعتقادات، ارزش ها، زبان، نهادهاي سياســـــي، فعاليت هاي اقتصادي، تجهيزات، فنون و سبك هاي هنري خاص خـــــود مي باشد.

سازمان يونسكو (UNESCO) در مجمع عمومي سال 1982 ميلادي كه در مكزيك برگزار شد، تعريف فرهنگ را به صورت زير تعيين كرد:

 

“فرهنگ مفهومي است كه شامل كليه فعاليت هاي معنوي، اخلاقي، فيزيكي، فني و ساير اموري مي شود كه نوع بشر را به عنوان يك موجود منطقي توصيف مي نمايد. “فرهنگ“ مفهومي است كه شامل روش هاي زندگي، اعتقادات، رسوم و مجموعه ثروت مادي و معنوي است كه يك جامعه را از جامعه ديگر متمايز مي نمايد.

اين تعريف براي وضعيت فرهنگي جامعه اتيوپي كه از نژادهاي مختلف تشكيل شده است مناسب مي باشد، چرا كه مي تواند در برگيرنده شرايط مختلف رواني، مذهبي، روحي، سياسي، اقتصادي و اجتماعي اين جامعه باشد.

“زبان ها، آداب و رسوم، ابزار توليد، نحوه تهيه غذا، عادات غذائي، سبك لباس و آرايش وضع ظاهري، اعتقادات و اعمال مذهبي، از اجزاء تشكيل دهنده “فرهنگ“ مي باشند.

همچنان كه مفهوم فرهنگ بيان مي كند عناصر و جنبه هاي مختلف فرهنگ در فرآيند توسعه ملي به طور گسترده، نقش هاي مهمي ايفا مي كنند و امروزه اين مسئله از نظر جامعه جهاني مورد تائيد مي باشد.

“هر برنامه توسعه اي كه توجهي به فرهنگ جامعه نداشته باشد، بي ثمر است.“

 

با عنايت به معاني و تعريف هاي فوق، مشاهده مي شود كه طي مدت 16 سال حكومت سوسياليستي، آنها هيچ توجهي به فرهنگ عمومي مردم نداشته و برعكس، رژيم سعي مي كرده تا روش هاي تبعيض آميزي را در جامعه ترويج نمايد.

“رژيم سوسياليستي در اتيوپي، تلاش كرد تا از طريق كاشتن بذر دشمني ميان مردم و برتر شمردن يك فرهنگ و تحقير فرهنگ ديگر، فرهنگ قبيله و نژاد خود را جايگزين كند كه در عمل هم تا حــــــدودي موفق گرديد.“

همچنين لازم به يادآوري است كه نگارنده قصد ندارد به بررسي تحولات فرهنگي همه گروه هاي نژادي در اتيوپي بپردازد، چرا كه بررسي تحولات فرهنگي كشوري كه از 85 گروه نژادي برخوردار مي باشد، كاري  دشوار است و همچنين به تحقيق و مطالعه عميق و زمان طولانـي نيازمند مي باشد. پس در اين نوشتار نگارنده سعي دارد تا به توصيف كلي تغييرات فرهنگي از نقطه نظر تاريخي بپردازد.

“نظام سوسياليستي“ در اين نوشتار به يك نوع سيستم حكومتي و بينش ايدئولوژيك، اطلاق مي گردد كه تئوري آن توسط  “كارل ماركس“ طرح گرديده و در كشورهاي شوروي سابق و كلا ”بلوك شرق به مدت 70 سال، اين تئوري در عمل پياده و اجراء شد و سرانجام ماركسيسم از رسيدن به مرحله نهائي و تكاملي خود كه به عنوان “كمونيسم“ ياد مي شود، ناكام ماند و در سال 1991 ميلادي اين تئوري با شكست مواجه گرديد.

بعد از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي، تمامي كشورهايي كه از نظر نظام حكومتي پايبند به اين ايدئولوژي بودند وادار شدند كه قدرت را به رقباي خود واگذار كرده و صحنه قدرت را ترك نمايند.

كشور اتيوپي ازجمله كشورهايي بود كه بعد از فروپاشي سوسياليسم در سال 1991 ميلادي جابجائي قدرت در آن انجام گرفت و سوساليست ها ناچارشدند كه صحنه قدرت را ترك كرده و حكومت را به دست “جبهه دموكراتيك انقلابي خلق اتيوپي“ تحويل دهند.

در اين نوشتار نگارنده بر آنست تا به بررسي عمده تحولات فرهنگي اتيوپي، كه بعد از فروپاشي سوسياليسم در اين كشور رخ داده است بپردازد.

 

1.مروري بر پيشينه تاريخي اتيوپي در دوران حكومت امپراطوري ها

 

اتيوپي كشوري است كه از نژادهاي مختلف با فرهنگ هاي گوناگون، زبان، عادات و مذاهب متفاوت و چند گانه تشكيل شده است .

“اين كشور به دليل وجود گروههاي نژادي مختلف، مثالي اساسي از يك ملت غير متحد است. البته اتيوپي به عنوان يك امپراطوري يكپارچه در دوره استعمار ايتاليا وجود داشت“. 

اتيوپي طي دوره امپراطوري، از نهادهاي دموكراتيك مانند مجلس نمايندگان منتخب مردم، احزاب سياسي فعال و آزاد، انتخابات دوره اي منصفانه و حقيقي محروم بود. آنچه وجود داشت عبارت بود از: اعتقادات سنتي، اعمال سياسي توطئه آميز، تصميمات ديكتاتوري، منع شركت در انتخابات و طرد و دفع مخالفين.

 “در دوران حكومت امپراطورها در اتيوپي، آزادي بيان،  قلم، اجتماعات، فعاليت هاي مطبوعاتي و هر نوع فعاليت هاي حزبي كاملا منع شده بود و اين سياستي بود كه از طرف نظام حاكم اعمال مي شد.”

 

قانون حاكم در اين دوران بر اين اصول استوار بود:

“نينديشيد و اگر انديشيديد بيان نكنيد و اگربيان كرديد ننويسيد و اگر نوشتيد منتشر نكنيد و اگر منتشر كرديد امضاء نكنيد و اگر امضاء كرديد، انكار كنيد.“

 اين دوران تاريخي از سال 1855 ميلادي يعني از زمان زمامداري امپراطور تئودروس (TEODROS) در اتيوپي  شروع شده و تا زمان امپراطوري  مقتدراتيوپي، “هايله ثلاثي“ در سال 1974 ميلادي، دوران امپراطوري در اتيوپي  خاتمه يافت.

دوران امپراطوري “هايله ثلاثي“، يك دوره ديكتاتوري محض حاكم بود و از آنجائي كه وي يك مسيحي متعصب ارتدوكس  بود، لذا به مسلمانان اجازه هيچ تحرك و فعاليتي را نمي داد و در دوران حكومت “هايله ثلاثي“، اتيوپي “جزيره امن مسيحيت” قلمداد مي شد و مسلمانان به عنوان شهروندان درجه دوم محسوب مي شدند و همواره به عنوان مهاجرين باآنان برخــــــورد  مي شد كه از كشورهاي عربي به اتيوپي مهاجرت كرده اند.

همچنين از آنجائي كه وي از قبيله “آمهارا“ بود، لذا در ترويج و تقويت هرچه بيشتر اين قبيله كوشيد تا آنجا كه تمامي منصب ها و پست هاي كليدي دولتي به اين قبيله واگذار شده بود و با اينكه قبيله “آمهارا” در اتيوپي از نظر جمعيت از رده سوم و چهارم برخورداراند، ليكن زبان امهري، به عنوان زبان رسمي كشور اتيوپي مي باشد.

در چنين شرائط و محيطي، از فوريه 1974 ميلادي، شورشهاي داخلي در كشور بروز كرد و به دنبال آن شوراي نظاميان در سپتامبر همان سال “هايله ثلاثي“ را از قدرت خلع كرده و حكومتي كه نام “سوسياليست” و ماهيت “نظامي” داشت، ايجاد كردند. حكومت نظاميان تعداد 59 نفر از اعضاي خــــانواده سلطنت، وزيران و فرماندهان ارشد نظامي را اعدام و هايله ثلاثي را نيز در زير زمين قصرش خفه كردند.

بدين ترتيب پرونده حكومت امپراطوري براي هميشه در اتيوپي بسته شد.

براي آشنائي بيشتر با دوران زمامداري “هايله ثلاثي” و رفتار شخصي او، پيشنهاد مي شود حتما به كتاب “مصاحبه با تاريخ سازان” نوشته خانم اوريانا فالاچي، ترجمه آقاي پيروز ملكي (تهران، اميركبير، 1356) ص .ص 289-311 مراجعه فرمائيد.               

 

2. مروري بر عملكرد سياسي – فرهنگي رژيم سوسياليستي در اتيوپي 

 

استقرار رژيم سوسياليستي در اتيوپي به طور دقيق، از سال 1974 ميلادي به دنبال سقوط حكومت سلطنتي و روي كار آمدن ژنرالهاي طرفدار شوروي سابق، همزمان بود. پس از چند سال اول به قدرت رسيدن سوسياليست ها در اتيوپي آنها به تصفيه هاي درون حزبي پرداختند، بالاخره سرهنگ “منگيستو هايله ماريام”، با اعدام دو تن از هم قطارانش، قدرت رادر اتيوپي به دست گرفت. دوران حكومت وي با مشخصات نظامي گري، توتاليتاريانيسم، هم پيماني با شوروي، بلوك شرق و كمكهاي نظامي “كوبا“ معروف شده است.

بالطبع نخستين سالهاي زمامداري “هايله ماريام”، به تثبيت هرچه بيشتر قدرت و حكومت انجاميد و با آغاز دهه هشتاد، فرصت مناسبي براي اجراي “سياستهاي سوسياليستي” فراهم شد.

 

 “رژيم با ديكتاتوري و بدون توجه به بافت كشوري و جمعيتي، شروع به پياده كردن برنامه هاي سوسياليستي زير نمود:

 

1- روستائيزه كردن و ايجاد دهكده هاي مشترك سوسياليستي براي كشاورزان.

2- تغيير بافت جامعه كشاورزي اتيوپي و ملي كردن تمامي منابع كشور.

3- محدود كردن كامل بخش خصوصي و انحصار ثروت در دست دولت.

4- ايجاد خفقان شديد با ايجاد مراكزي بنام كبله (KEBELE) – ايــن مراكز، پايگاههاي محلي است كه در كليه نقاط شهر و در محلات تشكيل شده و حركتهاي مردم را به وزارت اطلاعات و امنيت و حزب گزارش مي كرده است. كبله ها از قدرت فراواني برخوردار بودند، تا جائيكه حق اعدام نيز داشتند.

5- انحلال كليه احزاب مخالف و ايجاد “حزب كارگران اتيوپي”.

6- راه اندازي “ترور سرخ” و اعدام هاي فردي و دسته جمعي – كه مردم هنوز از آن خاطرات با گذشت زمان، وحشت دارند. به عنوان نمونه مي توان به اعدام ژنرال هاي ارتش به دست خود منگيستو، قساوت در از بين بردن مخالفين با پرتاب در اسيد و اعدام بدون محاكمه مخالفين، اشاره كرد كه طي سالهاي 78-1977 هزاران نفر از مخالفان با عنوان “ترور سرخ” كشته شدند.

7- ترويج ايده سوسياليسم، كه هيچ جائي در بافت مذهبي جامعه اتيوپي كه شديدا به علايق مذهبي اعم از اسلام و مسيحيت متكي است، نداشت.

8- سركوب بيش از دوازده جنبش سياسي در آديس آبابا و از بين بردن آزاديهاي فردي و اجتماعي.

9- تقويت قبيله “آمهارا” در اتيوپي و گسترش زبان امهري به عنوان زبان رسمي كشور.“

 جامعه اتيوپي متشكل از قبائل مختلف همچون ديگر نقاط آفريقــــا مي باشد. با استقرار “دولت سوسياليستي”، فقط يك قبيله به نام “آمهارا” كه در رده سوم و چهارم از نظر جمعيتي مي باشند، قدرت را در دست گرفته و به سرعت به سركوبي قبائل ديگر پرداخت. بدين جهت قبائل ديگر دست به تشكل زده و سازمانهاي سياسي و نظامي براي مبارزه با دولت مركزي ايجاد كردند.

با بيان اين سابقه تاريخي و ارائه تصوير كلي از رژيم سوسياليستي در اتيوپي كه براي 16 سال سرنوشت مردم را در اين كشور رقم زده اند و فشاري كه از جانب حكومت سوسياليستي در طي اين مدت بر مردم اتيوپي وارد آمد، سر انجام همين فشارها سبب شد تا همه اقشار مردم اعم از مسلمان و مسيحي و با هر گروه و نژادي، با هم متحد شده و زمينه هاي سرنگوني رژيم سوسياليستي را در اتيوپي فراهم آورند.

در نتيجه قيام همگاني، “منگيستو هايله ماريام” اتيوپي را ترك كرد و به كشور زيمباوه گريخت و از آن زمان تاكنون وي در آن كشور بســـــــــر مي برد و در نتيجه “جبهه دموكراتيك انقلابي خلق اتيوپي” قدرت را در دست گرفت و پس از يك دوره “دولت انتقالي” به مدت 6 سال، يعني از سال 1991 تا سال 1996، سر انجام  “جمهوري فدرال دموكراتيك” در اتيوپي تاسيس گرديد.                        

 

3.مروري بر اوضاع فرهنگي و سياسي دوران “ حكومت انتقالي” در اتيوپي

 

“در تاريخ 21 ماه مه 1991 ميلادي، ”منگيستو هايلـــــــــــــــــه ماريام“ (ENGISTU HAILE MARYAM) از اتيوپي گريخت و در 24 ماه مه، شهر اسمره و در 25 ماه مه بندر عصب (ASSEB) به دست “جبهه آزادي بخش مردم اريتره” (ERITREAN PEOPLE LIBERATION FRONT) افتاد و حكومت ايالتي اريتره تشكيل گرديد.“

“در 28 ماه مه همان سال، آديس آبابا به وسيله ائتلاف نيروهاي جنبش آزادي (ETHIOPIAN PEOPLES REVOLUTIONARY DEMOCRATIC FRONT ) “جبهه دموكراتيك انقلابي مردم اتيوپي” اشغال شد و حكومت موقت تشكيل گرديد.“

“در تاريخ اول تا پنجم جولاي سال 1994، يك كنفرانس صلح و دموكراسي در آديس آبابا برگزار شد كه تعدادي از جنبش هاي آزادي بخش و ساير سازمانها در آن حضور داشتند.

منشور و اساسنامه دولت انتقالي اتيوپي در اين كنفرانس تصويب شدو در 22 ماه جولاي همان سال به طور رسمي اعلام گرديد .“

براساس اين منشور، “دولت انتقــــــــــــالي اتيــــــوپي” (TRANSITION GOVERNMENT OF ETHIOPIA) از مجموع نمايندگان و هيات وزراء تشكيل شد.

در اين منشور حقوق ملت ها، مليت ها و مردم در زمينه آزادي (خودمختاري) به شرح زيرمورد تاكيد قرار مي گيرد:

اولا”: تضمين مي شود كه هر مليت، ملت و مردمي هويتشان حفظ شود و مورد احترام قرار گيرد.

ثانيا”: امور مربوط به خودشان را به طور مستقل اداره كنند و در اداره حكومت مركزي نيز به طور عادلانه و از طريق نمايندگانشان مشاركت داشته باشند.

ثالثا”: هنگاميكه يك ملت، مليت يا مردم احساس كردند كـــــــه حقوق شان محدود، نفي ويا لغو شده است به منظور حفظ استقلالشان از حقوق خود، دفاع كنند.

اواسط ماه ژوئن سال 1992، بيانيه اي صادر شد و در آن به تاسيس حكومت، توسط مردم به صورت ملي و منطقه اي تاكيد شده بود. طي اين بيانيه كشور اتيوپي به 14 منطقه مستقل (SELF GOVERNMENT) تقسيم گرديد.

يكي از دست آوردهاي بي نظير ملت اتيوپي، تاسيس حكومت هاي محلي و منطقه اي مي باشد كه به خوبي، امور خود را اداره مي نمايند، هويتشان را حفظ مي كنند و فرهنگ و تاريخ خود را رشد مي دهند و زبان شان را توسعه مي بخشند.

“تهيه و پخش برنامه هاي تلوزيوني به زبان هاي تيگراي (TIGREGNA)، عفاري (AFFAR) و ارومو (OROMO) توسط دولت انتقالي از ســــال 1992 را مي توان يك اقدام مهم اين دولت در جهت كمك به اقوام مختلف اتيوپي در جهت حفظ، توسعه و ترقي زبان، فرهنگ، افزايش آگاهي ملي و اعتماد به نفس آنها، به حساب آورد.                            

 

4.جايگاه “فرهنگ” در “قانون اساسي” جمهوري فدرال دموكراتيك اتيوپي

 

“با توجه به دو ماده مهم قانون اساسي جمهوري فدرال دموكراتيك  اتيوپي، كه مي گويد:

الف) كليه قوانين بين المللي كه توسط دولت اتيوپي مورد پذيرش قرار گرفته، به عنوان بخشي از قوانين كشور به حساب مي آيد.

ب) هر ملت، مليت و مردمي در اتيوپي حق صحبت كردن، نوشتن و توسعه زبان خود را دارد تا بتواند فرهنگ خود را توسعه بخشد و از تاريخ خود حفظ و نگهداري به عمل آورد .

مي توان دريافت كه هم اكنون شرائط مساعدي براي توسعه و ترقي فرهنگ توسط “سيستم فدرالي” ايجاد شده است.

علاوه بر موارد فوق، افتتاح دفاتر ناحيه اي و مركزي براي كمك به انجام فعاليت هاي فرهنگي، لغو ماليات و تربيت نيروي انساني براي انجام اين امور را مي توان از اقدامات مثبت دولت براي كمك به بخش فرهنگ تلقي نمود.

امروزه برنامه ريزي در زمينه توسعه، بدون توجه به فرهنگ مردم، هيچ ثمري در پي نخواهد داشت. با اين حال تغييرات ظاهري هيچگاه نمي تواند بخش فرهنگ را توسعه دهد، بلكه بايد قوانين مفيد و راهكارهاي اداري انجام امور، نيز پيش بيني شود.

“به نظر مي رسد، ديگر  وقت آن رسيده است كه ميراث فرهنگي، تاريخ، هنرهاي ظريف، صنايع دستي و آثار مردمي (مثل داســـــتان ها، ضرب المثل ها، اشعار و آوازها) اقوام مختلف اتيوپي جمع آوري، ثبت و مطالعه شود و از هرنوع تحريفي، حفظ شده و زمينه رشد و توسعه آنها فراهــم گردد.“

“عادات و فرهنگ هاي زيان آور و مسائل و مشكلات ريشه داري مثل فقر، تنبلي، سوء مديريت، تعصب بي مورد نسبت به زنــــــان، ميهن پرستي افراطي و جنون آميز و … كه مي تواند مانع توسعه وپيشرفت شود، بايد با برنامه ريزي دقيق از بين برده شود. به منظور توسعه فرهنگ، لازم است كه رفتار ها و ارزش هاي غلط ابتدا تصحيح شوند تا در مسير رشد و بقاي فرهنگ موانعي را پيش نياورند.

 كليه فيلمها و كتبي كه منتشر مي شوند و برنامه هاي تلوزيوني كه ساخته مي شوند بايد دقت شود كه آثار منفي و زيان آور برروي رشد و پرورش جوانان نداشته باشند.

 

5.سياست فرهنگي مصوب سال 1997 ميلادي دولت اتيوپي

 

مجلس وزراي “جمهوري دموكراتيك فدرال اتيوپي” در اكتبر سال 1997 سياست فرهنگي جديدي را  به شرح زيرتصويب نمود:

1- ايجاد حق مساوي براي كليه زبان ها، ميراث تاريخي و ساير جنبه هاي فرهنگي اقوام مختلف اتيوپي.

2- ايجاد شرائط مساعد براي انجام كارهاي تحقيقاتي بر روي زبان، ميراث و جنبه هاي فرهنگي ديگري كه مربوط به هويت اقوام مختلف اتيوپـــي مي شود و همچنين توسعه امكانات براي موفقيت اين عناصر فرهنگي و افزايش نقش آنها در روند توسعه.

3- تامين شرايطي كه طي آن تمام شهروندان بتوانند به طور مساوي و آزادانه در كليه فعاليت هاي فرهنگي شركت كنند و از آنها بهره ببرند.

4- ايجاد شرائط زندگي و امكانات مناسب براي محققيني كه در زمينه امور فرهنگي فعاليت مي كنند.

5- بالا بردن سطح فرهنگ مردم و اقوام مختلف و هماهنگ كردن آن با آموزش، علوم و تكنولوژي مدرن و بوجود آوردن شرائطي كه شهروندان از فرهنگ خود آگاهي كسب كرده و به هويت خود افتخار كنند.

6- ايجاد شرائطي كه به تربيت نيروي انساني متخصص در زمينه هاي مختلف فرهنگي كمك نمايد و عادات فرهنگي غلط را به تدريج تصحيح يا حذف كند.

7- قادر ساختن موسسات فرهنگي به تقبل نقش هاي مهم تر در برنامه هاي كشور و بوجود آوردن صلح، آزادي، رشد و توسعه.

8-ايجاد همكاري فرهنگي در سطح ملي، منطقه ايي، قاره اي و بين المــللي بر اساس برابري فرهنگ ها، سود و بهره مندي متقابل.

6.استراتژي هاي فرهنگي دولت اتيوپي

استراتژي هاي كلي سياست فرهنگي براي نيل به اهداف خود از  ابزار وراهكارهاي زير استفاده مي كند:

“1.فهرست و استاندارد كردن اطلاعات زباني و آثار تاريخي

الف) كليه ميراث فرهنگي، تاريخي و طبيعي مربوط به اتيوپي كه در داخل يا خارج از كشور قرار دارند بايد شناسائي شده و فهرست گردند.

ب) تمامي زبان ها و لهجه هاي كشور بايد شناسائي و ثبت گردند و مطابق بااستانداردها و پراكندگي جغرافيائي خود، طبقه بندي و مشـــخص شوند.                                                            

2.مطالعه وتحقيق و توسعه:

الف) تحقيقات و مطالعات استاندار شده علمي بايد در زمينه باستان شناسي (ARCHOLOGY)، ديرينه شناسي (PALEONTOLOGY)، انسان شناسي باستاني (PALEO ANTHROPOLOGY) و انسان شناسي فرهنگي و تاريخي انجام شود.

ب) مطالعات علمي بايد برروي تمام انواع ميراث كشور انجام شود.

ج) تحقيقات گسترده بر روي زبان هاي در حال انقراض بايد انجام شود و براي ثبت و نگهداري آنها تلاش گردد.

د) تحقيق و مطالعه در زمينه اعمال و رسوم زيان آور و غلط، عليه زنان بايد انجام گيرد و با توجه به نتايج مطالعات، راه كار مناسب براي رفع اين مشكل و اصلاح وضعيت انجام شود.

ه) براي موسسات فرهنگي بايد اهداف مشخصي را تعيين نمود تا براساس آنها رشد و سلامت فيزيكي و روحي جوانان حفظ شود و توســـعه يابد.

3.توسعه تاسيسات فرهنگي:

الف) كليه موزه ها، سالن هاي تئاتر، سينماها، مراكز فرهنـــگي، كتابخانه هاي سيار و ثابت، آرشيوها، مراكز حفظ و نگهداري اسناد، مراكز صنايع دستي و هنرهاي تزئيني، موسسات مطالعات زبان و كليه مراكزي كه با امور فرهنگي كودكان و نوجوانان سر و كار دارند، بايد با ظرفيت هاي مناسب در پايتخت و ساير شهرها ايجاد شوند و موسساتي كه قبلا وجود داشته اند بايد تقويت و تجهييز شوند.

ب) بايد يك مركز توجيه به منظور تبادلات فرهنگي و انتقالات دانش و اطلاعات بين زبان هاي محلي و خارجي تاسيس شود

4‌.حفاظت، نگهداري و ارزشيابي ميراث فرهنگي:

الف)بايد يك نقشه ميراث ملي كه نشان دهنده اماكن ميراث طبيعي، فرهنگي و تاريخي در كشور تهيه و به دقت نگهداري شود.

ب) اقدامات امنيتي براي حفاظت ميراث از خطراتي مثل سرقت، قاچاق، تبادل غير قانوني، انتقال به كشورهاي ديگر و انواع تجارت غير قانوني آنها انجام شود.

ج) ميراث فرهنگي بايد در موزه ها و كتابخانه ها و مكانهاي منـــــــــاسب گرد آوري و طبقه بندي شوند و با دقت مورد مراقبت و نگهداري قرار گيرند.

 5.بازگرداندن و اعاده ميراث فرهنگي:

الف) ميراثي كه با شيوه هاي گوناگون از كشور خارج شده بايد به وسيله خريد، اهداء يا تبادل برگردانده شوند.

ب) به منظور برگرداندن ميراث فرهنگي، كه از طريق حوادث تاريخي مختلف مورد غارت قرار گرفته يا به هر نحوي به كشورهاي ديگر انتقال يافته اند، بايد موضــوع را از طريق ديپلماسي در سطح ملي، منطقه اي، قاره اي و بين المللي پيگيري نمود.

6.توسعه زبان ها و تعيين نوع زبان براي استفاده:

الف) نقشه اي بايد تهيه شود كه پراكندگي انواع زبان را در كشور نشان دهد.

ب) الفباي زبان هائي كه داراي هيچ رسم الخط علمي يا اصطلاحات فني نيستند و نمي توانند كمكي به ترقي زبان هاي ديگر كنند، بايد شناسائي شوند.

ج) كار در زمينه ترجمه كه مي تواند كمكي در سهيم شدن كشور در تجربيات و دانش جهان باشد افزايش يابد.

7.تشويق هنرمندان خلاق و ساير حرفه ها:

به هنرمنـداني كه در زمينه هاي مختلف  فعاليت مي كنند و آثار برجسته اي خلق مي نمايند بايد كمك هاي مادي و معنوي اعطاء شود.

8.حمايت از مالكيت معنوي:

الف) قوانين موجود كشور كه به كپي رايت (COPY RIGHT) و ساير حقوق مرتبط با آن مربوط مي شود، بايد اصلاح شوند و قوانيني متناسب با پيشرفت تكنولوژي وضع گردد.

ب) اقدامات لازم براي اطمينان از اين كه حقوق مولفين و مخترعين كه از آن بعنوان “مالكيت معنوي” ياد مي گردد، رعايت كامل شود.

ج) حقوق اشخاص، گروه ها و يا سازمانهايي كه آرشيوها و ساير ميراث منقول خود را به موزه ها و آرشيوها ملي ويا منطقه اي مي سپارند، بايد حفظ شود.

د) اشخاصي كه در امور فرهنگي مختلف فعاليت مي كنند بايد تشويق شوند كه اتحاديه هاي شغلي آزاد تشكيل دهند.

9. گسترش دانش فرهنگي:

الف) موضوعات فرهنگي كه فرهنگ را با آموزش و پرورش ارتباط مي دهد بايد افزايش يابند تا سبب ايجاد احساس “هويت فرهنگي” در جوانان شوند.

ب) به منظور افزايش دانش فرهنگي مردم اتيوپي برنامه هاي آموزشي بايد تهيه و از طريق رسانه هاي جمعي پخش و منتشر گردد.

10. مدرنيزاسيون و آموزش فردي:

 الف) به منظور ترقي و توسعه دانش فرهنگي مي بايد آموزش هاي كوتاه مدت و بلند مدت در داخل و يا خارج براي اشخاصي كه در رشته هاي مختلف فرهنگي فعاليت مي كنند، پيش بيني شود.

ب) روش هاي مدرن انجام كار ،كه مي توانند به توسعه يك بخش فرهنگي كمك نمايند، بايد مورد استفاده قرار گيرند.

11. افزايش مشاركت عمومي:

الف) شرائط مساعدي بايد پديد آيد تا سرمايه گذاران خصوصي بتوانند به ساخت سالن هاي تئاتر، سينما و گالري بپردازند و كتابخانه ها را تجهيز نمايند و به وارد كردن و توزيع كتاب بپردازند.

ب) پشتيباني و حمايت كامل از اتباع اتيوپيائي يا خارجي كه فعاليت هاي قانوني در زمينه گردآوري آثار هنري، صنايع دستي، اسناد خطي، كتب و آرشيوهاي قديمي به عمل مي آورند، بايد انجام شود.

ج) سازمان ها و اتحاديه ها در زمينه هاي مختلف فرهنگي كه  شهرونــدان مي توانند در آن سهيم باشند، بايد توسعه يابد.

د) سازمانها و اتحاديه هائي بايد تاسيس شوند و شهروندان را جهت مشاركت امور فرهنگي تشويق نمايند.

12. ارتباطات و مبادلات فرهنگي :

الف) يك سيتسم اطلاعاتي و يك شبكه تبادل اطلاعات بايد طراحي شود.

ب) بايد روابط مستحكم فرهنگي ملي، قاره اي و بين المللي بر اساس برابري فرهنگ ها و سود متقابل با هدف معرفي فرهنگ مردم اتيوپي به ساير جهانيان، گسترش يابد.

ج) كليـــــه قراردادهاي فرهنگي كه كشور با ساير كشورها امضاء مي كند بايد به دقت مورد توجه قرار گيرند.

اينها اهداف و استراتژي هاي كلي سياست فرهنگي مي باشند كه شوراي وزارتي جمهوري دموكراتيك فدرال اتيوپي در ماه اكتبر 1997، امضاء نموده است.

اتخاذ سياست فرهنگي به وسيله رژيم كنوني دست آورد قابل توجهي است و مي تواند انگيزه مهمي براي رشد بخش فرهنگ به حساب آيد. اما بايد توجه داشت كه تنها، طرح اين سياست براي رشد فرهنگ كافي نيست بلكه بايد اقدامات عملي، فراهم كردن زمينه هاي لازم و حمايت هاي مادي نيز پيش بيني شود.

با بيان اين سابقه تاريخي، ذيلا برخي از اقدامات جسورانه اي كه توسط دولت به منظور توسعه امور فرهنگي صورت گرفته است، بيان مي شود.

بين سالهاي 1991 تا سال 1997 ميلادي با وجود فقدان سياست فرهنگي تلاش هاي قابل تقديري توسط افرادي در وزارت فرهنگ براي توسعه امور فرهنگي صورت گرفته است كه از آن جمله منشور حكومت انتقالي است كه در ژوئن 1991 ميلادي طرح و بيان شد، اين منشور برخي از حقوق انساني و دموكراتيك را به ملت اتيوپي داده است. در طي سالهاي 1991 تا 1997، تعدادي از رسانه هاي مطبوعاتي شروع به ظهور و انتشار كردند، انتشارات مطبوعات خصوصي در زمينه مسائل اقتصادي، اجتماعي، سياسي، فرهنگي و مذهبي شروع به فعاليت نمودند.

در اين راستا، مطبوعات پرنوگرافيك و مستهجن (PORNOGRAPHIC) در فواصل معيني در اثر فشار حكومت لغو شدند و يا به علت عدم پذيرش آن از طرف جامعه مذهبي (اعم از مسلمان و مسيحي) خودبخود از بين رفتند.

 

7.ظهور سازمانهاي جديد در سايه سياست فرهنگي جديد دولت اتيوپي

 

در سايه اعلام واجراي سياست فرهنگي جديد دولت، سازمانهاي چندي شروع به رشد و فعاليت نمودند كه مهمترين آنها عبارتنداز:

الف) تشكيل مجلس اعلاي امور اسلامي اتيوپي:

چنانكه در صفحات پيش اشاره شد، مسلمانان در گذشته در جامعه اتيوپي از نقش و پايگاه اجتماعي قوي برخوردار نبودند و از آنجائي كه حكومت همواره -به جز مدت زماني كوتاه- در دست مسيحيت بود، لذا به مسلمانان اجازه هيچ فعاليت رسمي داده نمي شد تا آنجا كه در دوران بعضي از حكومت ها مسلمانان را به عنوان شهروند درجه دو كه از مكاني ديگر به اتيوپي مهاجرت كرده اند، قلمداد مي كردند. 

ظهور دولت جديد كمك بزرگي به مسلمانان نمود و آنها توانستند در سايه اين سياست فرهنگي اعلام شده، تشكل اسلامي را راه اندازي نمايند و بدينوسيله مسلمانان توانستند به نقش و پايگاه اجتماعي در دولت اتيوپي دست پيدا كنند.

در حال حاضر، دولت اتيوپي معتقد است كه “تشكل مجلس اعلاي امور اسلامي در اتيوپي“ مي تواند گامي موثر در راستاي اجراي دموكراسي در اتيوپي محسوب شود.

اين مجلس از طرفي به منظور جبران وضعيت نابسامان مسلمانان در اين كشور و رسيدگي به شكايات تاريخي آنان و از سوي ديگر به دليل كنترل تحركات آنان  توسط دولت، تاسيس شد.

نمايندگان مجلس اتيوپي لايحه اي را تصويب كردند كه طي آن سرمايه گذاران خصوصي قادر خواهند بود شبكه هاي خصوصي راديو و تلوزيون را راه اندازي نمايند. اين قانون سبب تشويق سرمايه گذاران مسلمان به مشاركت در امور اجتماعي و فرهنگي مي شود. البته در بخشي از اين قانون آمده كه سرمايه گذاران خصوصي نمي توانند مطابق با ميل و سليقه خود به پخش و نشر اخبار بپردازند.

ب) شوراي حقوق بشر اتيوپي:

“شوراي حقوق بشر اتيـوپي (ETHIOPIAN HUMAN RIGHTS COUNCIL)، اولين سازمان حقوق بشري است كه در اتيوپي تاسيس شد. اين سازمان در 10 اكتبر 1991 ميلادي با 32 عضو تاسيس گرديد و در زمينه حقوق بشر در اتيوپي، آموزش مردمي، افزايش احترام به قانون و حقوق سياسي و… تلاش مي كند.

ج) گروه آي. اي .جي (I.A.G):

 “اين گروه سازماني غير دولتي است كه به وسيله شهروندان شاخ آفريقا در سال 1989 ميلادي تاسيس شده است كه وظيفه شان تحقيقات بر روي مسائل مربوط به شاخ آفريقا نظير حفظ صلح، گفتگوي متقابل، اجراي برنامه هاي وفاق اجتماعي، مشاركت عموم مردم در توسعه فرهنگي، سياسي، اقتصادي و اجتماعي مي باشد.

علاوه براين سازمانها، تعدادي از موسسات اجتماعي وجود دارند كه در رابطه با اجراي دموكراسي، ريشه كن كردن سنتهاي زيان آور و... فعاليــت مي نمايند.

 

8.سياست فرهنگي جديد و مشكل تهاجم فرهنگي

 

 همانگونه كه در بند هاي مختلف سياست فرهنگي جديد آمده، همه گروهها و نهادها مي توانند بر اساس اين سياست فرهنگي در اتيوپي فعاليت نمايند. براساس همين مجوز، امروزه ابعاد نوميد كننده اي در فرهنگ مردم اتيوپي، به ويژه  نسل جوان آن ظاهر شده است كه منتقدان را از روند رو به رشد تهاجم فرهنگي در اتيوپي نگران كرده است.

 “از آغازسال (2000) در هتل هاي بزرگ اين كشور مثل شرايتون و هيلتون، برنامه هايي نظير مسابقات مد و زيبائي از طرف سازمانهاي غير دولتي خارجي يا داخلي برگزار مي شود.

اعتقاد دولت براين است كه اجراي چنين برنامه هائي به گسترش فعاليت جهانگردي اين كشور كمك مي كند، در حالي كه ضرر ناشي از تهاجم فرهنگي اين نوع برنامه ها، بسيار بيشتر از سود حاصل از حضور جهانگردان مي باشد.

 

9. سابقه رابطه سياسي و فرهنگي ميان جمهوري اسلامي ايران و اتيوپي

 

لازم است قبل از ارائه پيشنهاد، به زمينه هاي روابط فرهنگي ميان جمهوري اسلامي ايران و جمهوري فدرال دموكراتيك اتيوپي اشاره اي شود تا سابقه همكاري و زمينه بسط و توسعه اين روابط تبيين شود.

بعد از سقوط رژيم نظامي و تشكيل حكومت انتقالي به دست انقلابيون در اتيوپي، روابط ايران و اتيوپي از حالت بدگماني، به حالت دوستي متقابل تبديل شد و سفارت جمهوري اسلامي ايران در اتيوپي براي اولين بار بخش فرهنگي خود را افتتاح نمود.

در سال 1994 رابطه سياســي دو طرف اتيوپي و جمهوري اسلامي ايران، وارد مرحله جديدي شد و يك هيآت عالي رتبه متشكل از وزراء مهم كابينه و مسئولين به سرپرستي نخست وزير وقت دولت اتيوپي آقاي “تاميرات لاي نه“ (TAMIRAT LAYNE) به ايران مسافرت كردند و كميسيون مشتركي براي مطالعه روابط اتيوپي و جمهوري اسلامي ايران تشكيل شد و پيرو آن نمايشگاه بزرگ صنعتي توسط جمهوري اسلامي ايران در آديس آبابا برگزار شد و براي اولين بار بود كه مردم اتيوپي به طور كلي و مردم  مسلمان آن بخصوص، با جمهوري اسلامي ايران و توانمنديهايش، از نزديك آشنا شدند.

بخاطر احساس مشترك دو كشور در مسائل مهم بين المللي و كمك جمهوري اسلامي ايران به قحطي زدگان اتيوپيائي و عضويت دو كشور در جنبش عدم تعهد و با حسن تفاهمي كه در كل، ميان دو كشور بوجود آمد، لذا سرانجام دولت اتيوپي اقدام به تاسيس سفارتخانه در تهران نمودكه بعد ها بنا به دلائل نامعلوم، اتيوپي سفارت خود را در تهران تعطيل كرده است.

حال با توجه به تاريخچه اي كه از روابط دو كشور در زمينه سياسي و فرهنگي بيان شد، نگارنده در انتهاي اين نوشتار تحقيقي، پيشنهاداتي را ارائه خواهد كرد تا باشد كه جمهوري اسلامي ايران بتواند در كشور اتيوپي، براي پيشبرد اهداف خود، راهكار مناسب و عملي را انتخاب و اتخاذ نمايد.

 

 10.پي آمد سخن

                        

در اين مقاله سعي شد كه برخي از ابعاد فرهنگي كشور اتيوپي از ديدگاه تاريخي و روند تحولات فرهنگي از زمان فروپاشي نظام سوسياليستي به طور مختصر مورد بررسي و تحليل قرار گيرد.

در اين نوشتار همچنين به نقش رژيم هاي مختلف در محدود كردن و جلوگيري از رشد و توسعه فرهنگ قوميت هاي مختلف اتيوپي اشاره شد و مشخص گرديد كه نظام هاي حكومتي گذشته هيچ سياست فرهنگي خاصي نداشتند و همواره مانع رشد فرهنگ جامعه مي شده اند.

اولين نظام حكومتي كه سياست فرهنگي و آموزشي هماهنگ را در كشور اتيوپي بوجود آورد نظام جمهوري دموكراتيك فدرال اتيوپي بود.  دولت جديد طي بيانيه هاي مختلف، تلاش خود را براي حل مسائل و مشكلات فرهنگي جامعه بيان نمود، اين دولت، اعتقاد دارد كه داشتن يك سياست فرهنگي براي رشد و تعالي يك اجتماع امري ضروري است.

در اين پژوهش سعي شده تا اين مطلب بيان گردد كه تنها اتخاذ يك سياست كافي نيست، بلكه پيش بيني امكانات و راه كارهاي عملي نيز براي به اجراء گذاشتن يك سياست ضرورت تام دارد.

در مجموع، تا كنون كارهاي قابل تقديري براي تحقق روياي سياست فرهنگي از طريق وزارت فرهنگ انجام گرفته است ولي اين فعاليت ها بسيار اندك و با مهارت ناكافي همراه بوده است.

به عنوان يك مقايسه، مي توان اظهار داشت كه با حذف نظام سوسياليستي در اتيوپي، مسلمانان از نقش و جايگاه شايسته اي برخوردار شدند، ولي تلاش ساليان متمادي در عقب نگه داشتن مسلمانان، سبب شد با وجود آزاديهاي نسبي جديد، آنان توانائي لازم براي رقابت با مذاهب ديگر را نداشته باشند.

 

نگارش از: سید کاظم مهرنیا (محقق و مدرس مسائل آفریقا و بین الملل)

 

منبع:

 

http://www.kmehrnia.blogfa.com/78102.aspx