مقــــــــــــــــدمه

 

قبيله “مي نيت“(MEINIT) يكي از پنج قبيله اي است كه در منطقه "بنچ (BENCH)" ناحيه “ماجي “ (MAJI) يافت مي شوند. اين قبايل عبـارتند از: “بنچ “(BENCH)،“ شكو“ (SHECO)،“ديزي“(DIZI)و  “سورما“(SURMA).

طبق سرشماري انجام شده در سال 1995 ميلادي، جمعيت قبيله “مي نيت“(MEINIT) بالغ بر 35500 نفر مي باشند. اين قبيله با مناطق “بنچ“ ،“ديزي“ و “شكو“ هم مرز مي باشد و در جنوب با ايالت “اومو“(OMO) داراي مرز مي باشد. شهر مركزي ناحيه “مي نيت “، “باتوما “(BATUMA) نام دارد و حدود 800 كيلومتر با آديس آبابا فاصله  دارد.

پژوهش حاضر به بررسي اعتقادات ، جشن ها ، مراسم ، لباس و زينت آلات اين قبيله مي پردازد.

نگارنده در نظر دارد در تحقيقات آتي خود تحت عنوان “قبائل آنيميست در اتيوپي و جايگاه فرهنگي آنها“ گزارش مفصل تري تهيه نمايد. اميد است كه بدينوسيله بخشي از فرهنگ قبائلي كشور اتيوپي معرفي و محققين علاقمند به موضوع آنتروپولوژي و انسان شناسي از اين مجموعه بهره برداري لازم را بعمل آورند.

 

 ۱-اعتقادات مردم قبيله “مي نيت “:

 

افراد قبيله “مي نيت“، خدائي به نام “توما“ (TUMA) را مي پرستند كه به اعتقاد آنان“ توما“ نامرئي و غير قابل لمس است و توانائي آفرينش همه چيز را دارد.آنها معتقدند:

انسان در روي زمين وجود نداشــته و “توما“ او را آفريده و هر عيب و نقصي را در وي بر طرف نموده است. “توما“، بوسيله اراده خود، نام ها، زبان ها و لغات را به عنوان وسيله برقراري ارتباط، به انســـان داده است. او همچنين بذري براي كاشتن، جاروئي براي پاكيزه كردن خانه، تبر و خانه ائي براي زندگي در اختيار انسان گذاشته است . مردم قبيله “مي نيت“ هم به صاف كردن جنگل ها و چشم اندازها پرداختند و خانه هايشان را بنا كنند و بالاخره “توما“ به مردم دستور داد در زمين هاي بلند و نواحي كوهستاني زندگي كنند.

حكايت فوق كليد فهم بنيان قبيله “مي نيت“ و پيشرفت اقتصادي و اجتماعي اين قبيله مي باشد. به واسطه پرهيزكاري، مهرباني و دعاي خير “توما“، “مي نيت ها“ زندگي خود را از طريق جمع آوري ميوه، شكار و سپس باديه نشيني و كشاورزي روزگار، مي گذرانند و چون معتقدند كه زمين را “توما“ به آنان داده است لذا  آن را بسيار دوست دارند و از آن مراقبت مي كنند.

حكايت ديگري وجود دارد كــــــه بيان مي كند: “توما“، “مي نيت ها“ را از انجام اموري كه نادرست و غير اخلاقي مي باشند منع كرده است، مثل خوردن گوشت خوك يا ازدواج با محارم و هر كس كه اين مسائل را رعايت نكند از طرف توما به مجازات محكوم مي شود.

تا همين اواخر خوردن گوشت گوسفند نيز در بين اعضاء اين قبيله ممنوع بود، ولي در حال حاضر اين ممنوعيت برطرف شده است. با اين حال هنوز افرادي وجود دارند كه از خوردن گوشت گوسفند احتراز مي كنند. اين موضوع ها، نشان مي دهد كه “مي نيت ها“ تا چه حد به عقايد پيشينيان خود پايبند مي باشند.

افراد اين قبيله علاوه بر خداي خود “توما“، به “جادوگر“ نيز اعتقاد دارند و آن نــري (NEREY)  مي نامند. آنها پرستشگاهي دارند كه محل عبادتشان مي باشد و در آن هرچه دوست دارند و هرچه مورد نيازشان است از“ توما“ طلب مي كنند.

از ميان  تمام جادوگران، بيشتر به جادوگري به نـام “گارماندو گار“(GARMANDO GAR) اعتقاد دارند و از او حساب مي برند. مردم “مي نيت“ اعتقاد دارند كه پايگاه “گارماندو“ در ناحيه “بيچ“ (BECH) در نزديكي “گوباچرا“ (GOBACHRA) مي باشد. اگر كسي به وسيله “گارماندو“ به مجازات محكوم شود، اجازه غذا خوردن يا اجابت مزاج در خانه ديگران را نخواهد داشت .

كساني كه “گارماندو“ را مي پرستند قرباني هائي براي وي مي آورند. آنها ممكن است دخترانشان را به عنوان همسر يا خدمتكار تقديم “گارماندو ها“ نمايند. گاه نيز پول نقد، گاو، مرغان محلي و چيزهائي از اين قبيل را هديه مي كنند. علاوه بر آن زمين جادوگر را شخم زده و در كار برداشت به او كمك مي كنند.

علت اعتقاد آنان به جادوگر، به اين اصــــــل برمي گردد كه آنان معتقدند، جادوگران با عالم ارواح در تماس بوده و مي توانند با ارواح گذشتگان، ارتباط برقرار نمايند .

به همين جهت “مي نيت ها“ توجه خاصي به جادوگران داشته و با اعطاء كمك و هديه، مي خواهند نظر مثبت جادوگران را به خود جلب كرده و تا آنان بتوانند با روح اجداد شان تماس گرفته و بدينوسيله زندگي خوش و با سعادت را براي خود به ارمغان بياورند.

 

۲- جشن هاي رائج در قبيله “مي نيت“:

 

مردم قبيله “مي نيت“ معتقدند كه از طريق ارواح به جادوگر “وحي“ مي رسد لذا، هنگام نزول وحــــي به جادوگر يا اتمام آن ، مردم ،گاوهايي را قرباني مي كنند، مي رقصند، آواز مي خوانند، مي نوشند و “دعاي خير“ جادوگر را مي طلبند و تا هنگاميكه اين مراسم به پايان برسد، خروج از منطقه متعلق به جادوگر ممنوع است .

پاهاي عقب و جلوي گاوهايي كه جهت نذر و قرباني آورده مي شوند بايد به دقت بسته شود و اين گاوها را قبل از كشتن، توسط نيزه پوست مي كنند. اگر گاو با صداي بلند ماق بكشد، نشان از اين مسئله دارد كه نذر آنها توسط جادوگر پذيرفته شده است و با شنيدن صداي گاو جمعيت حاضر هيجان زده شده و شروع به جشـــن و پاي كوبي مي كنند.

پس از آنكه كندن پوست گاو به اتمام رسيد، گردن گاو را سوراخ مي كنندو خون گاو را بعنوان تبرك مي نوشند و گوشت اين گاو قرباني را تنها كساني مي خورند كه اجازه خوردن آن را از جادوگر دريافت كرده اند. هر شخصي كه در خلال اين مراسم “بخندد“و يا “آب دهان“ به زمين بيندازد بايد يك گاو نر بياورد و اگر موفق به آوردن نشود، بر اساس اعتقاد آنها جادوگر خشمگين شده و در نتيجه آن شخص خواهد مرد.

اين افراد معتقدند كه جادوگري امري موروثي است كه از پدر به پسر به ارث مي رسد، بنابراين پس از فوت پدر، پسرارشد خانواده را به مقام وي بر مي گزينند. وقتي كه روح جادوگر در جسم پسر وي حلول كند، پسر، با صداي بلند شروع به غرش مي نمايد و پس از آن، وي جــــــادوگر مي شود و از اين پس همه افراد قبيله براي اواحترام خاصي قائل هستند.

به منظور به رسميت شناختن اين جادوگر، مردم پس از ديدن هر دانه يا بذري، نام وي را بر زبان جــــاري مي كنند و معتقدند كه اين عمل، مزرعه آنها را از آفات و علف هاي هرز حفظ مي كند و در نتيجه محصول خوبي برداشت خواهند كرد. آنها همچنين پس از اولين برداشت، به منظور طلب دعاي خير جادوگر، يك نوشيدني الكلي به نام“بورده“(BOREDE) تهيه مي كنند و براي آنكه دعايشان مستجاب شود مقداري از آن را زير درختي كه در حيات خانه جادوگر وجود دارد، مي ريزند و باقيماندهء آن را مي نوشند و سپس از محصول جديد، غذائي براي خود تهيه مي كنند.

افراد اين قبيله علاوه بر خداي خود “توما“ و “جادوگر“، به شخص ديگري اعتقاد دارند كه سرنوشت آنها را با نگاه كردن به “روده گوسفند يا بـــــــــز“ پيشگوئي مي نمايد.

عمل پيشگوئي بيشتر در مواقعي انجام مي شود كه يك بيماري همه گير در منطقه شايع شده و يا حوادث غير مترقبه و يا بلاياي طبيعي پيش آمده باشد .پيشگو در چنين مواقعي فقط به آنان مي گويد كه آيا آن فرد و خانواده اش از اين حادثه و يا بلا، جان سالم بـــدر خواهند برد يا نه؟  

اين مردم همچنين به جشني  به نــــــــــــــام “ آتته“(ATETE) و “چله“(CHELE) اعتقاد دارند كه اين جشن سه مرحله دارد كه مراحل آ ن به ترتيب عبارتند از : 1- “شامباتا“   (SHAMBATA) “ 2- فشاســــا“(FESHASA) “ 3- تيكو شا“(TICOSHA) “

اين دو جشن فوق بيشتر اختصاص به زنان قبيله دارد و در اين جشن، زنان با تهيه نوشيدني مخصوص بنام “بورده“ و پختن مرغ، ياد و خاطره اجداد و نياكان خود را گرامي مي دارند.

يكي ديگر از رسوم قبيله “مي نيت ها“ اين است كه سالي يك بار به خانه جادوگر مي روند و ميهماني بر پــا مي كنند كه طي آن گاوهايي را مي كشند، مي رقصند، آواز مي خوانند و به اين ترتيب روز تعطيل خود را جشــــن مي گيرند.

از ديگر مراسم اين قبيله، اين است كه طي فصل بهار، شب هنگام، درزير نور ماه مراسمي برپا  مي دارند و در اين مراسم آنها دور هم گرد مي آيند و آوازهاي زيبــــــائي مي خوانند. تمامي مردان، زنان، كودكان و سالخوردگان در اين جشن حضور مي يابند .“

شايان ذكر است كه “مي نيت ها“ در رقص و آواز خيلي معروف هستند و رقص و آواز آنـــان “ گله “ (GOLE) ناميده مي شود. لازم به يادآوري است كه رقص و آوازهـــــاي “ گله “ از تنوع خيلي زياد برخوردار بوده و در اتيوپي طرفدار زيادي دارد .

شيوه رقص “گله“ بسيار متنوع و جذاب است و آلات موسيقي مورد استفاده آنها عبارتند از: “ كيرار“ (KIRAR) ، “ كاچيل “(KACHIL، “ تورومبا“ (TURUMBA) و طبلي به نام “ كيبرو “ (KEBRO)“

افراد قبيله در هنگام  رقص از پوست جانوراني مثل ميمون ، شير ، روباه ، گرگ و بز استفاده مي كنند.

وجود سالخوردگان در اين جشن ها امري بسيار ضروري است ، چرا كه آنها آوازها را هدايت مي كنند و از پيش آمدن هرج و مرج و بي نظمي جلوگيري به عمـــل مي آورند .

شيوه رقص بدين شكل است كه يك مرد و يك زن و يا يك پسر و دختر در حال رقصيدن و تكـــــان دادن شانه هاي خود، به يكديگر نزديك مي شــــــوند و صورت هايشان را باهم تماس مي دهند و اگر شيوه مذكور مورد علاقه هريك از طرفين نباشد، رقص را طبق خواسته طرف مقابل تغيير مي دهند كه اين حالت تغيير در حين رقص را “ موين“ (MOYN) گويند.

اصولا  مردم اتيوپي به رقص و آواز اهميت زيادي مي دهند و اين موضوع  به مذهب خاصي محـــــدود نمي شود  ودر ميان  مسيحيان و مسلمانان ، رقص و آواز،از جايگاهي ويژه و توجهي خاص برخوردار است  تا آنجا كه مردم اتيوپي ، به هر بهانه ائي با راه انـــــــدازي “ كارناوال ها“ به رقص و آواز در خيابانها مي پردازند.

 

 ۳- مراسم دندان كشيدن در قبيله “مي نيت“:

 

يكي ديگر از رسوم قبيله مذكور “ جشن كشيدن دندان “ است كه “ كيت“ (QIT) ناميده مي شودو در هنگام برداشت غله اين مراسم انجام مي پذيرد. عمل كشيدن دندان از آرواره پايين را هم مردان و هم زنان انجــــــام مي دهند و اين كار توسط چوبي تيز به شكل انبر دست انجام مي شود.

تعداد دندان هايي كه بايد كشيده شود در زنان و مردان متفاوت است. زنان بايد چهار دندان و مردان دو دندان خود را بكشند. دختران قبيله، هنگاميكه به سن بلوغ رسيده اند بايد اين مراسم را انجام دهند. شايان ذكر است كه اين رسم در ميان همه افراد قبيله رواج نداردو مخصوصا آندسته از  افراد قبيله كه گوشت بــــــــز و يا گوسفند مي خورند از اين رسم تبعيت نمي كنند.

گروهي كه از اين رسم تبعييت مي كنند خود را نسبت به سايرين برتر مي دانند. دختراني كه از كشيدن دندان خودداري نمايند، نمي توانند ازدواج كنند و حتي اگر با مردي زندگي مشترك تشكيل دهند، اين ازدواج رسمي نبوده و شرعي تلقي نمي شود و مرد مي تواند هر زمان كه بخواهد وي را بدون هيچ تشريفاتي طلاق دهد. اگر مردي در اين قبيله با زني ازدواج كند كه دندانهايش را كشيده باشد آن مرد به هيچ وجه مجاز به طلاق دادن آن زن نخواهد بود. به عبارت بهتر مي توان گفت در چنيــــن قبيله ايي ، دختراني كه دندانهايشان را نمي كشند ، بدبخت و بيچاره تلقي مي شوند و دختراني كه از اين رســم تبعيت مي كنند از احترام خاص و افتخار زيادي برخوردارند.

در مراسم كشيدن دندان ها، كليه افراد فاميل، نزديكان و تمامي كساني كه فرد را مي شناسند، دعـــوت مي شود كه در اين مراسم شركت نمايند. اين مراسم در محلي مشخص كه “ باله گوله“ (BALE GULE) نام دارد، برگزار مي شود. وسعت اين مكان بر اساس افرادي كـــه مي خواهند دندان بكشند، مشخص مي شودو اين مراســــم 15 (پانزده روز ) به طول مي انجامد.

                                 

    ۴- لباس سنتي و زينت آلات قبيله “مي نيت“:

 

افراد قبيله “مي نيت“ عموما در مراسم هاي خود از پوست گاو، بز و گوسفند به عنوان لباس استفاده مي كنند  و گاه از پوست ساقه هاي ضخيم درختان براي ايــن منظور استفاده مي كنند كه آن را “تن جـي“ (TENGI) ، “ دوبيـــت “(DOBIT)و “ وشكيت“ (VESHKIT) مي نامند. آنها همچنين البسه اي را كـــه از علف هاي بلند ساخته شده است بر تن مي كنند ولي برخي از آنان كه در نزديكي شهرهاي كوچك زندگــي مي كنند شروع به پوشيدن لباس هايي مثل زيرپوش و شلوار نموده اند. مردها و زن هاي اين قبيله اكثـــــرا لباس هايي مي پوشند كه از پنبه تهيه شده است كـــــــه “ ابدوجادي“ (ABDUJADI)  نام دارد وهمچنين  اين لباس به “ بارچ“ (BARCH) هم معروف است.

زينت آلات مورد استفاده آنها از نقره و مس ساخته مي شود، آنها با اين دو فلز، زينت آلات مختلفي مي سازند و به پاها و دستهايشان مي آويزند. زنان آنها غالبا زينت آلات ساخته شده از مس را به خود مي آويزند و از مهره ها و دست بند هاي مختلف استفاده مي كنند. همچنين زنان و دختران، گوش هاي خود را سوراخ كرده و براي زينت دادن آن، از گوشواره استفاده مي نمايند.

مردهاي اين قبيله نيز عادت به استفاده از حلقه در انگشت دست يا آويختن آن در نرمه گوش دارند. آنــــها مو هاي سرشان را بوسيله روغن هاي گياهي و پرهاي بلند پرندگان  وحشي آرايش مي دهند .

بطور كلي زينت آلات اين قبيله كه براي شركت در مراسم و رقص ها استفاده مي شود عبارتند از: مهره ها، زنگ، زنجير، هسته زيتون، دم زرافه، پوست گورخر، پرهاي پرندگان صحرايي ، پوست ميمون و پوست شيـــر نرآفريقائي .

                                          

 ۵- آئين سوگواري در قبيله “مي نيت“:

 

مراسم عزاداري افراد اين قبيله وابسته به عوامل متعددي مثل ثروت، سن و سال، شجاعت، تاء هل يا عدم تاءهل متوفي و غيروه مي باشد. براي آن كه مطمئن شوند، فرد مرده است، مقداري شير در دهان اش مي ريزند و او را مدتي وارونه نگه مي دارند و پس از اينكــــه مطمئن شده اند كه فرد مرده است او را پس از تشريفاتي دفن مي كنند.

اگر متوفي فرد مسني باشد جسد وي را چهار روز بدون آنكه آن را دفن كنند، رهــا مي سازنند. اگر آن شخص سالخورده، آدم بذله گوئي بوده، مردم براي نشان دادن اندوه خود گاو نري را مي كشند و تعداد دام هائي كه براي متوفي كشته مي شود بستگي به تعداد زنهائي دارد كه همسر وي بوده اند.

سپس جسد متوفي را در پوست گاوي كه كشته شده مي پيچند و دفن مي كنند و مقداري از خون گاو را به عنوان تبرك مي نوشند وبقيه را روي مقبره وي مي ريزند. نزديكان متوفي كلبه اي در نزديكي مقبره وي مي سازند و سه ماه در آن اقامت مي كنند كه در غير اينصورت حيوانات وحشي جسد را از خاك در آورده و مي خورند. هنگاميكه زمان عزاداري به اتمام رسيد كلبه را به آتش مي كشند و زندگي عادي خود را آغاز مي كنند.

نزديكان فرد سالخورده اي كه مرده است، نبايد محل زندگي وي را ترك كنند، در غير اينصورت اتفاقات بدي براي آنها پيش خواهد آمد. به نشانه يادبود درختي را بر مزار متوفي مي كارند و اگر وي پيرمرد يا پدر بچه هايي باشد ، اعمال خوب وي، يا دآوري  مي شود و اگر متوفي يك زن باشد، همسر، فرزندان و نوه هاي وي نام برده شده و مورد ستايش قرار مي گيرند.

عزاداران بايد گوشت گاو هاي كشته شده را بخورند و از نوشيدني سنتي“بورده“ بنوشند و به موسيقي گوش فرا دهندوموسيقي خاصي كه به احترام متوفي نواختـــه مي شود “ جنگ“ (JENG) ناميده مي شود . طبل، زنگ، شيپور و پرهاي بلند دم پرندگان از جمله آلات موسيقي متداول اين مراسم مي باشند. بعضي از عزاداران لباس هاي سياه بلندي مي پوشند. قبل از گروههاي مختلف مردم به عزاداري بنشينند، نزديكان متوفــي در دسته هاي منظم وريتم خاصي سرود مي خوانند.

گاوهاي وحشي و ساير حيوانات در اطراف عزاداران پراكنده اند و  بخاطر  اينكه مراسم با هيجان و شور بيشتري برگزار شود ، عزاداران بسوي اين جانـوران تير اندازي مي كنند.

اگر زني براي ملاقات والدين اش به خانه آنها برود و بطور ناگهاني فوت نمايد ، وي را در مقابل خانه خودش ،دفن مي كنند در غير اينصورت همسر وي مي تواند ادعاي مالكيت جهييزيه وي را بنمايد.

حال اگر متوفي بچه ائي باشد كه قبل از بلوغ فوت نمايد، عزاداري بسيار سخت تر خواهد بود تا آنجا كه عزاداران موهاي سرشان را مي تراشند و در گروههاي مختلفي صف بندي مي كنند و با نظم و ريتم خاصي به گريه و زاري مي پردازند.

تفاوت اين عزاداري با عزاداري بزرگسالان در اين است كه در اينجا گاوي كشته نمي شود و موسيقي هم نواخته نشده و جسد زودتر دفن مي شود.

تنها به اين دليل براي بچه ها و جوانان گريــــه مي كنند كه آنها نا بهنگام  مرده اند و نتوانسته اند خدماتي براي جامعه خود انجام دهند.                                 

 

 ۶- غذاي سنتي مردم قبيله“ مي نيت“:

 

غذاي رايج مردم اين قبيله “ سورگامن“ (SORGHAM) ، ذرت و نوعي علف كه “سرو“ (SERV) ناميده مي شود، تشكيل مي گردد. آنها همچنين ذرت تازه را به همراه شـــــــير مي خورند كه آن را“ كجـــــا“ (KJA) مي نامند.

غذاي ديگر مورد علاقه آنان به شكل علوفه ايي است كه از گياه آفتاب گردان درست شده است و آن را “كتيلا“ (KETILA) مي نامند. اين غذا براي موقعيت ها و ميهمانان خاص مورد استفاده قرار مي گيرد. آنها همچنين ريشه هاي گياهان مختلفي را با نام “ كچــــي“ (KECHI) و “ لكت“ (LEKT) در عادت غذايي خود مصرف مي كنند و انواع كلم را نيز مورد استفاده قرار مي دهند.“(23)

آنها براي غذا خوردن از برنامه معيني پــــيروي مي كنندو دو بار در روز غذا مي خورند (صبح و غروب)، همچنين آنها گوسفندان و مرغ ها را تنها براي عرضه به بازار پرورش مي دهند و مي ترسند كه اگر گوشت گوسفند را بخورند، زود بميرند.

آنها همچنين به هيچ عنوان گوشت خام نمي خورند و قهوه زياد مي نوشند و از فلفل و ساير ادويه جات در غذاي خود خيلي استفاده مي كنند.                                      

 

 ۷- سخن آخر و نتیجه گیری

 

در اين تحقيق نگارنده به بررسي يكي از قبائل “آنميست“ كشور اتيوپي پرداخته است و به جنبه هاي مختلف زندگي و آداب و رسوم و در كل ،از فرهنگ  اين قبيله تحقيق بعمل آورده است.

هر فرهنگ متشكل از نمودهاي گوناگوني است كه ازبرآيند نيازهاي گوناگون زيستي، اجتماعي، رواني و معنوي بشرتشكيل مي شود.

گذشته از آنكه فرهنگ ،فراشدي خودآگاهانه دارد، هر فرهنگ در راستاي تحول، گسترش و بالندگي خود، نياز به خود آگاهي دارد كه در غير اينصورت در گذر زمان بعضي از نمادهاي آن به فراموشي سپرده خواهد شد و نسل جديد از مظاهرو نمادهائي كه پاسخگوي نيازشان نباشد، از آن تبعيت نخواهند كرد.

خلاصه آنكه در فرهنگ قبيله “مي نيت“ آن “خودآگاهي“ لازم ديده نمي شود وبه همين دليل در مقطعي از زمان  اين فرهنگ ظهور كرده و پس از مدتـــــي كاركرد اش را از دست داده است ونسل جديد اين قبيله كه موفق به كسب تحصيلات عاليه شده اند، به هيچ  عنوان حاضر نيستند كه از اين آداب و رسوم پيروي نمايند.

نگارش از: سیدکاظم مهرنیا (پژوهشگر و مدرس مسائل آفریقا و روابط بین الملل(

http://www.kmehrnia.blogfa.com/post-1.aspx