گفت وگو با حجت الاسلام سيد انوار الكاظم حسني مبلغ فعال در كشورهاي شرق آفريقا

اشاره
حجت الاسلام سيد انوار الكاظم حسني، مبلغ فعال در كشورهاي شرق آفريقا، اصالتاً اهل پاكستان است. او حدود 30 سال است كه در حوزه علميه قم، به تحصيل علوم ديني اشتغال دارد. از مركز جهاني علوم اسلامي (جامعه المصطفي العالميه فعلي) ليسانس گرفته و دروس خارج فقه و اصول را در محضر آيات عظام مكارمشيرازي، سبحاني و وحيدخراساني آموخته است. بعد از تدريس دروس حوزوي، در اوائل ده ه هفتاد شمسي از طرف سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، به كشورهاي مختلف آفريقايي اعزام ميشود. در گفتگو با اين مبلغ، به بررسي اوضاع فرهنگي ديني آفريقا پرداخته ايم كه از نظرتان ميگذرد.
    
    چه شد كه به تبليغ در فضاي بين المللي روي آورديد؟

خودم هم ترجيح مي دادم كه به جاي اين كه در حوزه بنشينم، بهتر است كه به امر تبليغ بپردازم كه به نظرم، واجبتر و مهمتر از تدريس بوده است. براي تدريس، اساتيد زيادي داشتيم و داريم ولي براي تبليغ، افراد پخته و وارد نداريم. تبليغ يك امر مهم و يك رسالت هميشگي براي هر طلبه علوم ديني است كه بايد اسلام را به جهانيان بشناساند. براي امر تبليغ، بنده به كشورهاي مختلفي اعزام شدم كه اوايل عمدتاً در پاكستان بود. مناطقي كه عمدتاً اهل تسنن متعصبي داشتند و شيعيان در آنجا كمتر بودند يا اين كه حضور ضعيفتري داشتند.
كار من در ايام تبليغ، فقط مجالس روضه خواني نبود و كلاسهاس آموزشي مانند كلاسهاي آموزش قرآن، احكام، معارف در سطوح مختلف كودكان، نوجوانان، بزرگسالان و بانوان برگزار ميكرديم. بعداً به كشورهاي آفريقايي اعزام شدم و حدود 11-12 سال پشت سر هم به كشورهاي مختلفي از جمله: كنيا، اوگانادا، بروندي و ماداگاسكار رفتم. البته بعد از طريق آن كشورها، به كشورهاي همسايه شان هم اعزام مي شديم كه مدت حضورمان كمتر بود. بيشتر در اين چهار كشور حضور يافتم و در مراكز ديني آنجا وظايفم را در امر تبليغ انجام مي دادم. آموزش قرآن كريم، احكام و معارف اسلامي، اقامه نمازجماعت، مراسم روضهخواني و مراسم ماه هاي محرم و صفر عمده فعاليت هاي ما بود.
    
    اوضاع آفريقا را از نظر مذهبي چطور ارزيابي ميكنيد؟
سياهپوستان از لحاظ مذهب در كل آفريقا، غير از چند كشور شمالي اش، اكثراً مسيحي هستند از فرقه هاي مختلف كاتوليك، پروتستان و غيره. درست است كه اين سياهپوستان، اكثراً مسيحي هستند ولي به مذهب مسيحيشان، گرم و پايبند نيستند.

 فكر ميكنم در اواخر قرن بيستم، آنها اينطوري شده اند. چرا كه الآن هم در اروپا، مسيحيان چندان به مذهبشان پايبند نيستند و حتي كليساهاي خود را هم ميفروشند. در آفريقا هم همينطور است. غالباً در زمان مرگ و مير و عروسيها به كليسا مي روند و مراسمهاي مذهبي مسيحي را انجام مي دهند يا اين كه اسمشان، اسم مسيحي است. يك نكته مهم اين كه اكثر آفريقاييها، دو تا اسم دارند. يك اسم، اسم ملي و محليشان و ديگري اسم مسيحيشان. در اكثر كشورهايي كه مسيحيان زياد هستند، افراد دو تا اسم دارند: يعني يك اسم، اسم مذهبيشان و ديگر هم اسم محليشان با لغات خودشان كه شايد معناي خاصي هم نداشته باشد.
    
    وضعيت كشورهاي آفريقايي از نظر اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي چطور است؟
 كشورهاي آفريقايي، نسبت به مناطق ديگر جهان، مانند اروپا و آسيا، خيلي عقب مانده هستند. الآن هم اكثر سياهپوستان، بدون فرهنگ شهري و فرهنگ جديد هستند، بعضي هايشان هم كثيف و بينظم هستند. حتي در بعضي جاها، از لحاظ نظافت، در سطوح پائيني هستند و امكانات بسيار ضعيف و محدودي در اين زمينه دارند. شايد پول هم داشته باشند و فقير نباشند، ولي به طور عادي، به نظافت و آراستگي خودشان بها نمي دهند. مردم بعضي از كشورها مثل آفريقاي جنوبي يا كشورهاي تحت مستعمره فرانسه و كشورهايي كه فرهنگ فرانسوي رايج است، نسبت به بقيه كشورها نجيب تر و نظيف تر هستند.    
در كشورهايي كه اسلام بيشتر نفوذ كرده است مردم نجيبتر، تميزتر و هم منظمتر هستند ولي كشورهايي كه فرهنگ اسلامي آنجا كمتر نفوذ كرده يا نكرده است، همان بي نظمي ها و بي نظافتي ها مشاهده مي شود. در برخي از اين كشورها، زنان بالاتر از كمر، لباس نميپوشند و اينجوري لختند و رسمشان اين است. خيلي از آنها هم گوشت را خام استفاده مي كنند. مردم برخي از نقاط اين كشورها، كشاورزي نميكنند و از ميوه هاي درختهاي جنگلي يا جوشيده بوته هاي برخي گياهان استفاده مي كنند. معمولاً پايتختها و شهرهاي بزرگ كشورهاي آفريقايي، نسبت به دهات و ديگر مناطق كشورشان، تفاوت زيادي وجود دارد و غالباً خيلي پيشرفته تر، متمدن تر و نجيب تر هستند. در اكثر بازارهاي جوامع اسلامي كشورهاي آفريقايي خصوصاً در مركز آفريقا، هنديها نفوذ دارند. تجارت پايتختهاي غالب كشورهاي آفريقايي، در دست هندي هاست كه الآن تابعيت همان كشورها را پذيرفتند.
  
    از لحاظ زباني چه طور؟
 كشورهاي آفريقايي از لحاظ زبانهاي رسميشان، به سه قسمت تقسيم ميشود. در شمال آفريقا، بيشتر زبان عربي رايج است مثل مصر، ليبي ، مراكش، سومالي، تونس، چاد، نصف نيجر و نصف نيجريه كه زبان عربي دارند اما در كنار آن زبانهاي محلي خودشان دارند. اكثريت اين كشورها، يك زبان استعماري هم دارند. مناطق مركزي آفريقا و جنوبي آفريقا از لحاظ زباني به دو زبان تقسيم ميشوند.
 زبان رسمي بعضي از آن كشورها، فرانسوي است و بخشي ديگر انگليسي. كشورهايي كه قبلاً تحت سلطه بلژيك و فرانسه بودند، زبان رسميشان، فرانسوي است و كشورهايي كه تحت سلطه انگليس بودند، زبان رسميشان، انگليسي است. البته اكثر اين كشورها، زبان محليشان را هم به رسميت ميشناسند ولي امور اداري و اجرايي و حكومتيشان با زبانهاي استعماري انجام ميشود. مثلاً كنيا، اوگاندا و تانزانيا، زبان رسميشان انگليسي است و زبان دومشان، سواحيلي. زبان سواحيلي هم در ده، دوازده كشور رايج است. اين زبان همان عربي شكسته است و جاي فعل و فاعلش عمدتاً تغيير پيدا كرده است. حدود 80 درصد لغتهاي زبان سواحيلي، عربي است.
 
    وضعيت مسلمانان آنجا چطور است؟
 اكثريت جوامع اسلامي در آفريقا، اهل تسنن هستند و در سياهپوستان، شيعه كم هستند. در حدوده ده الي بيست درصد. بيشتر انجمنهاي فعال شيعيان در آفريقا، شيعيان هندي هستند. در اكثر كشورها شايد كل كشورهاي آفريقايي، هياتها و انجمنهاي ديني شيعه، بيشتر در اختيار شيعيان هندي و بعد پاكستاني است كه به «خوجه ها» معروفند. آنها يك انجمن دارند به نام «جماعت خوجه اثني عشري» كه خيلي معروف و پولدار هستند و كلاً از يك مرجع، تقليد ميكنند. در زمان گذشته اعضاي اين جماعت، كلاً مقلد آيت الله العظمي خويي و افراد بسيار اندكي از آنها، مقلد حضرت امامخميني(ره) بودند. الآن هم اكثراً مقلد آيت الله العظمي سيستاني هستند. مساجدشان بسيار باشكوه، حسينيه هاشان بسيار تميز و بزرگ هستند كه سياهپوستان را به طرف اسلام و تشيع دعوت ميكنند. مقر اصلي «انجمن شيعيان خوجه اثنيعشري» در شهر نايروبي كنياست. در كل آفريقا، شيعيان در دو منطقه بسيار فعال هستند و محافلشان پر رونق است يكي شهر مومباسا و ديگري در شهر دارالسلام. اتفاقاً مومباسا را نجف آفريقا مينامند و دارالسلام را كربلاي آفريقا. علاوه بر شيعيان خوجه هندي، سياهپوستان شيعه هم در اين دو شهر زيادند و براي خودشان، مساجد و حسينيه و مراكز ديني دارند.
در جزيره زنگبار هم شيعيان فعال هستند و اكثريت مردم زنگبار، مسلمان هستند. مسيحيان در آنجا خيلي كم هستند و در همين جزيره، تعداد شيعيان، بيشتر از اهل تسنن است. يكي از نوادگان امام موسيكاظم(ع) در زنگبار دفن است و بارگاه و قبه و مزاري دارد كه مردم به آن متوسل ميشوند و حاجات خود را ميگيرند و پناهگاه مردم آنجاست. شيعيان در آنجا مراسم عزاداري محرم باشكوهي برگزار ميكنند و سياهان بسياري در آن مراسم شركت ميكنند.
 در ژوهانسبورگ آفريقاي جنوبي، انجمن شيعه بزرگ و فعالي داريم كه در آن انجمن، تعداد شيعيان سياهپوست با شيعيان هندي تقريباً برابر است. در ماداگاسكار، در هر شهري، انجمن بزرگ شيعه داريم كه بيشتر مراكز آن هم در دست شيعيان خوجه اثنيعشري است. البته سياهپوستان شيعه چون نسبت به شيعيان هنديتبار كمترند لذا غالباً با هندوييها همكاري ميكنند. مثلاً در شهر تاناناريو كه پايتخت ماداگاسكار است، شيعيان يك حسينيه و مسجد بسيار بزرگي دارند كه حتي در داخل هواپيماي در حال پرواز هم ديده ميشود. اين مركز فعال است و در كنار آن هم مدرسه داريم. در كشورهاي آفريقايي، مدارس ديني هم داريم كه غالبشان وابسته به حوزه علميه قم هستند و برنامه هاي درسي و اسلامي منظمي دارند.
 انجمنهايي كه در كشورهاي آفريقايي فعال هستند، بيشتر اين انجمنها و مراكز اسلامي، پس از پيروزي باشكوه انقلاب بزرگ و جهاني و اسلامي ايران كه به رهبري آيت الله العظمي امامخميني(ره) به وجود آمده است و الآن انقلاب اسلامي، نفوذ خاصي در اين قاره دارد خصوصاً در كشورهايي كه سياهپوستان خيلي مظلوم هستند و از استعمار اروپا، خيلي ستم ديده اند.
 من در يكي از سالها، در نايروبي، امامت نماز عيدفطر را بر عهده داشتم. ما در ميداني كه نماز عيد ميخوانديم عكس امام(ره) را در نزديك منبر و كنار امام جماعت زده بوديم. بعد از اقامه نماز در يك ميدان، خطبه هاي نماز عيدفطر را ميخواندم كه يك پيرمرد سياهپوست آمد و عكس امام را بوسيد. به او گفتم كه بمان! بعد از خطبه ها با تو كار دارم. بعد از خطبه ها، از او پرسيدم براي چه آمدي اينجا و عكس امام را بوسه زدي؟ براي نماز كه نيامدي! گفت بله! براي نماز نيامدم چون مسيحي هستم. داشتم از اينجا رد ميشدم، ديدم شما داريد نماز ميخوانيد، منتظر ماندم و از جلوي شما رد نشدم. كما اينكه در كل آفريقا، وقتي مسلمانان نماز ميخوانند، كسي حق ندارد از جلويشان رد شود. نماز كه تمام شد، آمدم جلو تا عكس امام را ببوسم. گفتم چرا؟ گفت به خاطر اينكه وقتي كه گروگانهاي آمريكايي را در سفارت آمريكا در ايران گرفته بود، امام، زنها و سياهپوستها را آزاد كرد. سياهپوستها را مظلوم شمرد و گفت كه سياهپوستها هميشه مظلوم و در استعمار اروپايي بودند؛ اينها مظلوم اند؛ اينها مستضعف هستند. آن روز فهميدم كه در سفيدپوستان، هم افرادي هستند كه ما را آدم حساب ميكنند، در حالي كه قبلاً سفيدپوستان خصوصاً سفيدپوستان اروپايي، ما را در رده حيوانات حساب ميكردند؛ ما را انسان حساب نميكردند. لذا وقتي امام، سياهپوستها را آزاد كرد و سياهپوستها را انسان شمرد و آنها را مثل خودش خواند و گفت آنها هم مثل ما مظلوم اند. لذا من اين انسان والا را دوست دارم. امام، افكار ما را تكان داد. امامخميني ما را بيدار كرد. امام افكار آنها را تكان داد.
 مسلماناني كه در اماكن دوري زندگي ميكنند، شايد شخصيتهاي اسلامي ديگر را نشناسند، ولي امامخميني را ميشناسند و نام امام را با احترام خاصي ميبرند. حتي عده اي قائل هستند كه ايشان پيامبر بوده است كه در اين قرن آمد و انسانهاي مظلوم را بيدار كرد، خصوصاً در كشور كنيا و بروندي. حتي در بروندي، مسلمانان اهل تسنن، يك انجمن بزرگي داشتند كه بعد از پيروزي انقلاب اسلامي، و با فعاليتهاي برخي از مبلغين، شيعه شدند و مسجد خود را به نام امام زين العابدين(ع) ناميدند و مدرسه اي را هم افتتاح كردند. حتي تا يك مدتي، اسم آن مدرسه، امام خميني بود. بعضي جاها، اسامي بچه هايشان را امام روح الله گذاشتند.
    
    اسلام در آفريقا پس از پيروزي انقلاب چه تغييراتي كرد؟
 الآن در كشورهاي آفريقايي، نفوذ اسلام، آن هم نفوذ اسلام به شكل شيعه، خيلي پررنگ شده است و مردمان آگاه شدند. اهل تسنن آنجا هم متعصب نيستند و به شيعه و اهلبيت(ع) احترام ميگذارند و اختلافاتي كه قبل از انقلاب، از خود نشان مي دادند، از خود نشان نمي دهند و خودشان را دوستان شيعه حساب ميكنند، در ايام محرم در عزاداري شركت ميكنند، حتي در محافل سينه زني شركت ميكنند و سينه مي زنند. روزهاي مخصوص انقلاب، مانند 22 بهمن يا روز قدس را گرامي مي دارند و مراسمهاي باشكوه برگزار ميكنند و در بزرگداشت اين مراسم ها با شيعيان همكاري ميكنند.
 با پيروزي انقلاب اسلامي، مردمان اكثر كشورهاي جنوبي آفريقا بيدار شدند، اگر مسيحي بودند در مسيحيتشان بيدار شدند و اگر مسلمان بودند، در اسلامشان تحولي به وجود آمد. به عبارتي ديگر، دين و دين داري اهميت رونق بيشتري يافت. خصوصاً شيعيان كه مساجد، محافل و مراكز و مدارسي را راه اندازي كردند. در اين برنامه ها، بيشتر فعاليتهاي شيعيان را شيعيان هندي يعني خوجه هاي اثنيعشري كه ساكن آن كشورها هستند و تابعيت آنجا را دارند، انجام مي دهند و اين دسته از شيعيان، آنجا بيشتر فعال هستند.
    
    فعاليت هاي جمهوري اسلامي ايران در منطقه چگونه است و نظرات مردم راجع به اين فعاليت ها چيست؟
به لحاظ مشكلات و مسائل ديپلماسي، دولت ايران علناً نمي تواند از انجمنهاي اسلامي يا انجمن هاي شيعي حمايت يا به آنها كمك بكند و با آنها همكاري داشته باشد. شايد با برخي از آنها همكاري نسبي داشته باشد، ولي موانع و مسائل سياسي و ديپلماسي مانع همكاري هاي گسترده و حمايت و ارتباط بيشتر ميشود. در برخي از كشورها، ايران، بيمارستان هايي را تاسيس كرده است كه بيماران بيبضاعت و فقير آفريقايي را درمان ميكند. دولت ايران در كنيا، يك بيمارستان بزرگي تاسيس كرده است كه مردم به آنجا رجوع ميكنند و اين كارها باعث شده است كه مردم به طرف اسلام دعوت و ترغيب بشوند.
در برخي از كشورها، مراكز فرهنگي مانند خانه هاي فرهنگ، كتابخانه ها و غيره تاسيس كرده است. دولت جمهوري اسلامي كارهايي در اين زمينه انجام داده است و انجام مي دهد ولي بعضي جاها نميتواند. در بعضي از كشورها، دولت ايران حتي سفارت هم ندارد. اعزام مبلغ هم ندارد مانند بروندي كه شيعيان محلي در آنجا زياد هستند. شيعيان هندي تبار هم زيادند.
در آن كشورها، نگاه همگي شان به ايران است. ايران اگر بتواند در خود وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي يا سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، يك سرمايه گذاري اساسي براي تشكيل مراكز فرهنگي، خدماتي و رفاهي در اين مناطق براي مسلمانان بكند، اين كار بسيار اولويت دارد.
لازم نيست فقط به شيعيان محدود شويم. حتي اهل تسنني كه در آفريقا زندگي مي كنند، اهل بيت(ع) و ايران را دوست دارند. كما اينكه در ايام محرم، همراه با ما در حسينيه ها مي آيند و با ذكر مصيبت امام حسين(ع) گريه ميكنند. در عزاداري ها شركت ميكنند. حتي كلاسهاي احكامي كه ميگذاريم، بعضي از سنيها مي آيند و در كلاسها شركت ميكنند تا بدانند فقه جعفري چيست؟ عده اي تلاش مي كنند تا حتي مسائل شرعي و احكام ما را ياد بگيرند و با احكام خودشان مقايسه ميكنند و اين امر باعث ميشود كه خيليهايشان شيعه را بشناسند. ما در بحثهايي كه بين شيعه و سني اختلاف وجود دارد، وارد نميشويم الا بالضروره. مواردي پيش مي آيد كه ما ضرورتاً بايد به آن مسائل اختلافي بپردازيم و با دلايل متعدد، حقانيت شيعه را ثابت كنيم. اگر ضرورت نباشد، زياد دنبال مسائل اختلافي نمي رويم و سني ها را هم به اسلام دعوت ميكنيم تا بدانند اسلام چه ميگويد و چه ميخواهد؟
    
    چه خطراتي جوامع اسلامي در آفريقا را تهديد ميكنند؟
خطر بزرگ و اولين خطر، خطر نفوذ وهابيت است. همان وهابيتي كه در افغانستان و پاكستان، فتواي قتل شيعه را داده است و نظرشان هم نسبت به جمهوري اسلامي ايران، مثبت نيست. اينها خيلي نفوذ پيدا ميكنند و سرمايه گذاريهاي زيادي براي تبليغ خودشان انجام مي دهند. در برخي از مساجد و مراكز اهل تسنن آنجا گروهگروه تحت عنوان «جماعت تبليغي» وارد ميشوند كه مركز عمدهشان در ايالت «راي وند» پاكستان و خصوصاً عربستان است. اين جماعت تبليغي، هر ساله تمام مبلغين را از سراسر جهان جمع ميكنند و به اصطلاح خودشان، مبلغين بسيجي هستند و داوطلبانه از هر كشوري با امكانات خودشان مي آيند. مركز تبليغي راي وند در نزديكي لاهور است كه مبلغان آن به مناطق مختلف پاكستان و جهان مهاجرت ميكنند و فعاليتهاي تبليغي انجام مي دهند. الآن حتي به آمريكاي لاتين هم نفوذ پيدا كردند.
 البته در گذشته كه اينها براي تبليغ مي رفتند و مسائل نماز و روزه و اخلاقيات را مطرح ميكردند ولي الآن، بيشتر مباحثي را مطرح ميكنند اين است كه شيعيان را بد جلوه بدهند و عليه شيعه، خيلي فعاليت ميكنند. حتي اينها كارتهايي به شكل پاسور يا تست هوش چاپ كردند و بين بچه ها تقسيم ميكردند. پشت آن كارتها يكسري معلومات و معارف ديني مطرح ميكردند. و در برخي از كارتهايشان مينوشتند كه اقسام كافر چند تا هستند و در ذيل عنوان برخي از كفاري كه خودشان را مسلمان مي دانند، نام شيعه را آورده بودند. القاعده هم در بين اينها نفوذ پيدا كرده است، حتي در سومالي، كشور در دست شورشيان به ظاهر مسلمان و به اصطلاح اسلامگراست ولي في الواقع اينها همان وهابي ها و مايل به القاعده يا ارحابيين هستند و بعيد نيست كه مشكلاتي كه در خليج عدن پيش مي آيد و كشتيها را مي دزدند، از همانها باشند كه در عراق، هم هستند و عليه شيعه فعاليت ميكنند، در افغانستان، پاكستان، چچن و جاهاي ديگر هستند. خودشان را مسلمان محسوب مي كنند و بقيه را كافر مي دانند حتي شيعه را. اينها اسلام را به شكل منفي و با چهره بسيار خشن و بد نشان مي دهند كه در مسيري گام برمي دارند و حركت ميكنند و غربي ها خصوصاً آمريكا ميخواهد.
دومين خطر هم يهوديان هستند. بعد از اين كه در جنگ 33 روزه حزب الله لبنان و اسرائيل، كه جنگ به پيروزي حزب الله تمام شد و تبليغ بسيار بزرگي براي اسلام و تشيع در كشورهاي آفريقايي - خصوصاً كشورهايي كه فرانسوي زبان هستند شكل گرفت. چرا؟ چون بعد از جنگ حزب الله و اسرائيل، كتابچه هاي زيادي درباره جنگ، كرامات جنگ و مسائل و كمكهاي غيبي جنگ كه رزمندگان حزب الله مي ديدند ـ كه در نظر ما همان كمكهاي اهلبيت(ع) به رزمندگان حزب الله بودند- منتشر شد و يك موج و انقلاب بزرگي راه انداخت و اذهان را متغير كرد. همين جنگ، اذهان بسياري از مردم را متزلزل كرد و مردم بسياري را بيدار كرد و باعث شد كه خيليها به سمت اسلام و شيعه بيايند و تمايل به شيعه در مناطق مختلف جهان بسيار زياد شد و اين مساله باعث شد كه اسرائيل هم در جهان، براي خودش تبليغات زيادي بكند، خصوصاً در كشورهاي آفريقايي. تا اين اندازه كه از اسرائيل، انجمنهايي وارد كشورهاي مختلف آفريقايي بشوند و براي اسرائيل تبليغ بكنند.

صهيونيستها سرمايه گذاريهاي زيادي را پس از جنگ 33 روزه در كشورهاي آفريقايي شروع كردند و معابد و كنيسه هايشان را مجهز كردند يا ساختند. حتي براي تبليغ خودشان به روستاها مي روند و به مردم كمك ميكنند و بيماران را معالجه مي كنند تا بتوانند خودشان را تبليغ كنند و مردم اين منطقه را از دست ندهند.

 مردم آفريقا به خاطر فقر فرهنگي و علمي و عدم امكانات آموزشي، چندان پيشرفتي نكرده اند و شايد اكثرشان ديني نداشته باشند. هر كسي تبليغ كند و خدمات رفاهي و درماني و غذايي به آنها ارائه بدهد به آن سمت يا آن جريان يا دين گرايش پيدا ميكنند.
مشكل ديگري كه داريم تبليغات رسانه اي شبكه هاي غربي و مسيحي است كه بسيار جدي خودشان و دينشان را تبليغ ميكنند. يكي از انتظاراتي كه از دولت جمهوري اسلامي ايران و خصوصاً از مديريت حوزه علميه قم دارم، اين است كه يك شبكه تلويزيوني را به زبان كشورهاي مختلف آفريقايي خصوصاً سواحيلي و هوسايي راه بيندازند. عده زيادي هم حاضر به همكاري با اين شبكه هستند. مي توانم افراد صالح و مناسب و مفيد آفريقايي را به آنها معرفي كنيم تا آنها اين شبكه ها را به زبانهاي خودشان راه بيندازند، به شرط اين كه دولت ايران هم به آنها آموزش و امكانات بدهد و در ابتداي امر، از آنها حمايت كند.
دولت جمهوري اسلامي هنوز شبكه اي تلويزيوني به زبان سواحيلي و هوسايي ندارد. حتي در اخبار عادي هم به اين مناطق نمي پردازد. و در برنامه هاي عادي اش هم به آفريقا نميپردازد. اما عربستان سعودي يك شبكه تلويزيوني به زبان سواحيلي دارد كه مخاطب زيادي هم دارد. در اين شبكه روحانيون سعودي صحبت ميكنند و مخاطبان سواحيلي زبان را به خودشان جذب و جلب ميكنند.
    آيا غير از عربستان سعودي، كشورهاي ديگري هم شبكه هاي تلويزيوني دارند؟
- بي انتها! بي انتها! نزديك به 2 هزار شبكه وجود دارد. حداقل 25 شبكه هستند كه مسيحيت را به زبانهاي مختلف آفريقايي تبليغ مي كنند. هر يكشنبه در برخي از اين كشورها و شهرها، غوغا ميشود. شبكه هاي تلويزيوني هم برنامه هاي زياد و بسيار جذابي براي آفريقاييها پخش ميكنند. حتي هندوها، شبكه هايي دارند كه مذهب خودشان را به زبانهاي محلي آفريقايي، تبليغ ميكنند. در كنيا، يك شبكه اي هست كه به زبان هندي، فقط مذهب هندو را تبليغ ميكند. يك شبكه هست كه فقط مذهب سيكها را تبليغ ميكند. يهوديان هم همينطور. فرهنگهاي مختلف هم همينطور. البته اوضاع خيلي تغيير كرده است و الآن شهرهاي بزرگ در آفريقا، براي خودشان شبكه هايي دارند يا اين كه هر فرهنگي، به تبليغ خودش ميپردازد. عجيب است كه حتي در يك شهر كوچك، 20-30 شبكه كار ميكنند. مثلاً اگر شما به آفريقاي جنوبي برويد، خود اين كشور روي هم رفته، حدود 300-400 تا شبكه دارد. بعضي از شبكه ها فقط مربوط به اقتصاد هستند. يك شبكه فقط مربوط به الماس است و صبح تا شب، تبليغ الماس ميكند، بازار الماس، اقسام الماس و الماسهاي درجه جديد را معرفي ميكند. شبكه هايي هستند كه فقط آموزش فرهنگهاي خاص است. شبكه هاي بد و غيراخلاقي هم فراوان هستند. كلاً شبكه هاي تلويزيوني در آنجا خيلي فعال هستند. اگر جمهوري اسلامي بتواند يك شبكه تلويزيوني قوي راه بيندازد، بسيار با استقبال مواجه ميشود و خيلي از تبليغات منفي را خنثي ميكند. با اين كار، چهره واقعي اسلام و انقلاب اسلامي را به مردم آفريقايي و سياستمدارانشان نشان مي دهد. البته شبكه هايي كه توسط حزب الله از لبنان فعال هستند، خوب است و خوب دارند كار ميكنند. البته شبكه به زبان سواحيلي و هوسايي ندارند ولي شبكه به زبان انگليسي و فرانسوي دارند و خوب هم فعاليت ميكند. مردم در نيجريه، لائوس و جاهاي ديگر، شبكه هاي حزب الله لبنان را ميبينند. ولي شبكه از ناحيه جمهوري اسلامي يك اعتبار ديگري دارد. چون شيعيان بالخصوص و اهل تسنن بالعموم، نگاهشان فقط به ايران است.
 خلاصه حرفهاي من از سفرهاي مختلف به آفريقا اين است كه مسلمانان، ولو وهابي هم باشند، اعتراف ميكنند كه كشوري كه به نام اسلام به وجود آمده است و درد اسلام را دارد و براي اسلام دارد كاري ميكند فقط كشور جمهوري اسلامي ايران است. اين امر را اهل تسنن هم اعتراف ميكنند. ميگويند رهبر ايران يا بزرگان و مسئولين ايراني، همهشان نماز ميخوانند، دين دار هستند. اين خيلي مهم است. همين مقدار هم در ذهنشان برود كه رهبر ايران نماز جماعت ميخواند، بسيار مهم است. البته رهبر ايران، مجتهد و مرجع تقليد هم هست. ما كاري به آن بعد از شخصيت ايشان نداريم. همين كه ايشان نماز جماعت ميخواند، براي مسلمانان آفريقايي داراي اهميت فراواني است. اما رهبران ديگر كشورهاي اسلامي مانند ملكعبدالله يا ملكفهد، پادشاه فعلي و سابق عربستان، اشخاصي عادي هستند. كلاً مسلمانان كشورهاي اسلامي جهان، خصوصاً در آفريقا، نگاه واقعبينانهشان به ايران و ته دلشان با ايران است. از ايران انتظارهاي زيادي دارند. مثلاً بعضي از جاها، عيد فطرشان را به خاطر اين كه ايران آن روز را عيدفطر اعلام كرده است، عيدفطر اعلام ميكنند و جشن ميگيرند. من اين اتفاقات را ديدم. مثلاً سعودي، فلان روز را عيدفطر اعلام ميكند ولي مسلمانان برخي مناطق، آن روز را عيد نگرفتند، با اينكه سني بودند. مسئولان مساجد و روحانيون اهل تسنن در برخي از كشورهاي آفريقايي ميگفتند كه اگر امروز، ايران اعلام بكند كه عيدفطر است ما عيد فطر ميگيريم، اما اگر سعودي اعلام بكند، ما عيد نميگيريم.
 اگر صدا و سيما يا حوزه علميه قم بتواند براي آفريقا، يك شبكه تلويزيوني مخصوص ديني را به زبانهاي محلي آفريقايي راه بيندازد، خيلي مفيد و موثر خواهد بود. ما بايد حداقل شبكه اي داشته باشيم خالص ديني و از خود قم پخش بشود براي مسلمانان آفريقايي و به زبانهاي مختلف، خصوصاً به زبان سواحيلي كه اكثر كشورهاي آفريقايي آن را ميفهمند. شش هفت تا كشور كه صد در صد اين زبان را مي فهمند و با آن صحبت ميكنند مانند كنيا، تانزانيا، اوگاندا، بروندي، موزامبيك، آنگولا و سومالي. سواحيلي زبان محليشان است و كشورهاي ديگر هم مي فهمند. لذا حداقل شبكه اي به زبان سواحيلي راه بيندازند. برنامه هاي قرآني و حديثي باشد. فقط همين احاديث را بخوانند. آنها هيچ خسته نميشوند. اينجوري نيست كه مردم آنجا خسته بشوند كه هر 24 ساعت حديث و قرآن بشوند. يعني وقتي يك نفر 2 ساعت كامل درباره احكام و فقه بگويد و احاديث نبوي و اهلبيت(ع) را بخواند، حتي احاديث تكراري بخواند، بدشان نمي آيد و خسته نميشوند. كما اين كه شبكه هاي سنيها خصوصاً شبكه عربستان سعودي همين كار را ميكند و پشت سر هم احاديث را ميخواند.
    
    آيا مردم آنجا خسته نمي شوند؟
 نه! خسته نمي شوند. مي گويند معارف ديني است. آنها چنين ذهنيتي دارند يعني مسلماناني كه آنجا هستند وقتي ببينند كه قرار بود يك ساعت صحبت بكنيد، اما 20 دقيقه اضافه تر صحبت بكنيد، تازه خوشحال هم مي شوند. ذهنيتشان اين است كه يك مولوي يا مبلغ ديني، اگر وقتمان را گرفته، به ما احسان كرده است، اين كَرَمش است كه به ما وقت داده است. مانند اين كه يك بيمار را پزشكي ده دقيقه يا بيست دقيقه ديده است، خوشحال ميشود كه آنها را زياد ديده است و بيشتر با او صحبت كرده است و براي معالجه اش وقت بيشتري گذاشته است. آنها هم راجع به مبلغان ديني چنين فكري دارند.
 دولت يا حوزه علميه قم اگر بتواند اين كار بزرگ را انجام دهد، خيلي موثر خواهد بود. اين كه ميگوييم دولت يا حوزه علميه، به اين خاطر است كه ما زيادي كاري به دولت نداريم، چون مشكلات زيادي دارد. همه مي دانند كه ابرقدرتها عليه ايران با هم جمع شدند تا جمهوري اسلامي ايران نباشد، به خاطر اين كه استقلال يافته است. جمهوري اسلامي هيچ تقصيري ندارد به جز اين كه انقلاب كرده است و حق خودش را گرفته است؛ اين حق يك ملت است كه استقلال داشته باشد ولي همه دنيا، خصوصاً ابرقدرتها مخالف شدند و عليه آن تبليغ ميكنند. دولت ايران و انقلاب اسلامي مظلوم واقع شده است. جنگ را هم به جمهوري اسلامي تحميل كردند. تحريم كردند. هميشه دارند در مجامع مختلف، ايران را محكوم ميكنند تا بتوانند سركوب بكنند. لذا اگر دولت نميتواند اين كار را بكند، حوزه علميه اين كار را بكند. لذا وجود يك شبكه اي از جمهوري اسلامي خصوصاً ديني لازم است، آن هم زبان سواحيلي. زبانهاي ديگر اولويت ندارد.
    
    كدام يك از فعاليتهاي آموزشي و اعزام مبلغ، عمراني، رفاهي و درماني در كشورهاي آفريقايي در اولويت است؟
- در نظر من، از اين سه نوع فعاليت، از همه موثرتر، فعاليتهاي رفاهي و بهداشتي است. فعاليت عمراني و آباداني در اولويت دوم است. چراكه محرومين و مسلمانان فقيري هستند كه امكانات اوليه زندگي مانند خانه را ندارند. اگر بتوانيم به آنها كمك مالي داشته باشيم يا به آنها وام بدهيم بسيار به جاست. فعاليتهاي آموزشي و اعزام مبلغ در اولويت سوم قرار ميگيرد. آنها شديداً محتاج به آموزش هستند. اگر بتوانيم مدارس و مراكز آموزشي براي آنها بسازيم يا دانشگاه ها يا مراكز آموزش عالي، در زندگي آنها تغيير ايجاد ميشود. مثلاً در كنيا، شيعيان اثنيعشري آنجا، يك مركز بزرگ جعفري(ع) احداث كردند كه هم مركز آموزشي و فرهنگي بزرگ و حتي مدرسه هم هست و حتي زمين بازي هم دارد. فعاليتهاي عمراني و رفاهي، بدون اعزام مبلغ نميشود. اعزام مبلغ هم ضرورت دارد. اما اولويت با فعاليتهاي رفاهي و بهداشتي است. در بعضي جاها حتي مبلغ لازم نيست. آنجا شايد دكتر بيشتر لازم دارد تا مبلغ. كارهايي كه الآن كشورهاي غربي و مبلغين مسيحي مي كنند همين هاست. آنها به صورت غيرمستقيم، مسيحيت را تبليغ مي كنند. چرا ما اين كارها را نكنيم؟
    
    نفوذ كشورهاي غربي استعمارگر منطقه مانند آمريكاييها، انگليسيها و فرانسويها و اخيراً چين چطور است؟

 - در برخي جاها، نفوذ آمريكاييها، جبري است. مثلاً دولتي وابسته به آمريكا و همسو با سياستهاي آن است، لذا دولتمردانشان تحت فرمان آمريكا هستند. لذا اگر بعضي جاها، آمريكاييها نفوذ دارند، آن نفوذ چوب و چماق است، نفوذ قلبي نيست. در بين مردم آفريقا، آمريكاييها هيچ وقت نميتوانند نفوذ بكنند. چون آنها، آمريكا را به عنوان آمريكاي جهانخوار مي شناسند. چينيها از جهات صنايع و البسه و وسايل الكترونيك ارزان قيمت، حضور پررنگي دارند. در برخي از كشورها، بازارهاي بزرگ دارد ولي در برخي نه! در بعضي از كشورهاي جنوبي آفريقا اجناس چيني زياد است ولي در مركز آفريقا نه! خبري از چينيها و اجناس چيني نيست. انگليس و فرانسه در كشورهايي كه قبلاً مستعمرهشان بود، نفوذ تاريخي دارند، منتها اين نفوذ در قلوب مردم نيست. مردم اينها را ظالم حساب ميكنند. حتي در بروندي كه بودم، سياهپوستان در حد زبان تحت سلطه فرانسويها بودند، ولي خودشان به من ميگفتند كه همين سفيدپوستان به ما بسيار ظلم كردند و ما را به عنوان برده ميبردند و اگر كشتيها در درياها دچار طوفان و مشكلي ميشد، اول سياهپوستان را در درياها مي انداختند. لذا هيچ كدام از اين كشورها در قلوب سياهپوستان جايندارند. اين يك حقيقت است و واقعيت دارد. اما چون دولتهايشان وابسته به اين كشورهاست و صنايع، هواپيما، قطار و غيرهشان در دست آن كشورها يا ساخت آنهاست، از اين لحاظ به آنها وابسته اند. در كشورهايي كه فرانسوي زبان هستند، اكثر ماشينها پژو است و نفوذشان در اقتصاد و ميان مردم در اين حد است و الا در دلهايشان محبتي به اين كشورها نيست و آنها را بد و ظالم محسوب ميكنند.
    
    شناخت آفريقاييها از اسلام چگونه و در چه حدي است؟
- شناخت آفريقاييها در پس از پيروزي انقلاب اسلامي، خيلي بهتر شده است. در اين زمينه حتي مسيحيان هم، اسلام را يك دين بسيار موثر و مهم و جاافتاده حساب ميكنند و به مسلمانان و مناسبتها و اعياد مسلمانان احترام ميگذارند. مثلاً در عيدفطر، عيد قربان، يا ماه رمضان با مسلمانان همكاري ميكنند. البته بيشتر اين مسلمانان، سني هستند و حدود 20-30 درصد مسلمانان آنجا، شيعه هستند. سنيان در هر شهري ، حداقل 10-12 تا مسجد دارند ولي شيعيان 2-3 تا مسجد. الآن در نايروبي، شيعيان 5 مسجد و يك مدرسه دارند و سنيان حدود 20 تا مسجد و مدرسه دارند. در كامپالا اوگاندا، شيعيان 3-4 تا مسجد دارند و سنيان 7-8 تا. بازار مسلمانان جداست. حتي قصابي هايشان جداست. الآن اكثر كشورهاي آفريقايي، كشتارگاه هايشان را به دست مسلمانان مي دهند. در كشتارگاه هاي مسلمانان، خنزيرها (خوكها) را ذبح نمي كنند و لذا اكثر كشتارگاه هاي رسمي و دولتي در كشورهاي آفريقايي ، دست مسلمانان است و اين به خاطر دقت و تميزي مسلمانان است.
    
    اوضاع طلبه هايي كه براي درس به ايران مي آيند را چطور ارزيابي مي كنيد؟
- خوب حمايت نمي شوند. وقتي كه فردي به ايران مي آيد و درس ميخواند يا شيعه ميشود، حداقل بايد امكانات زندگي اش تامين بشود. يك خانه اي كوچك و ماهانه مختصري داشته باشد. نان زندگي اش را داشته باشد. اين كه مبلغ براي خرج مساجد و مراكزش و حتي زندگي خود، به اين و آن رجوع كند، درست نيست. لذا سرمايهگذاريهايي در اين زمينه شد ولي چه خوب است با حمايت درست، آنها را در اين مسير نگه داريم. از طرفيبايد تحقيق شود كه اين افراد، سودجو نباشند. كمااين كه افرادي را داشتيم كه به دين سابقشان برگشتند. يكي از افراد را ديدم گفتم چرا از دينت برگشتي؟ گفت چيزي نداشتم. نان براي خوردن نداشتم. مجبور شدم تقيه بكنم و در ظاهر با آنها باشم. چراكه آنها نان و غذا مي دهند. گاهي اوقات كسي كه مذهب شيعه را اختيار مي كند، خانواده و فاميل او را، كم و بيش، تحريم مي كنند، زندگي برايش سخت ميشود، لذا بايد آنها را تحت پوشش قرار داد و ماهانه مختصري را به صورت موقتي به آنها داد تا بتوانند خودشان دست به كار شوند. البته بايد آنها را بشناسيم تا عده اي مغرض و سودجو نباشند و خداي ناكرده از ما سوءاستفاده نكنند.

 مشكل ديگر اين است كه آنها حرفه و كار خاصي را ياد نميگيرند. چه خوب است كه در كنار اين علوم ديني، رشته هاي فني و خدماتي را ياد بگيرند تا در آنجا، اگر اوضاع سخت شد از تامين زندگي خود عاجز و ناتوان نباشند. از طرفي ما مسيونرها و مبلغاني مسيحي داشتيم كه با بنايي و نجاري، كارهاي تبليغيشان را انجام مي دادند و جوانان را به بهانه آموزش بنايي و نجاري، به مسيحيت دعوت مي كردند. سياه پوستان هم بنايي و نجاري ياد ميگرفتند و هم اين كه مسيحي ميشدند؛ يعني به آنها كار هم آموزش مي دادند، آنها را مشغول به كار ميكردند تا خرج زندگيشان را هم بتوانند در بياورند. فراماسونها هم اين كارها را ميكردند و از اين طريق، توانستند بر كشورها و شهرهاي مختلفي سيطره پيدا كنند. آنها به روستاها مي رفتند و خانه و جاده ميساختند و برق رساني ميكردند. بيماران را هم معالجه ميكردند و به بيماران، دارو مي رساندند. آنها شيوه هاي مختلفي را براي نفوذ در كشورها اجرا ميكردند چرا ما از اين كار نكنيم. وقتي كشورهاي ديگر و اديان ديگر دارند چنين كاري ميكنند چرا ما اين كارها را نكنيم؟ چطور است كه شما فقط ميترسيد كه آنها توسط جاسوس باشند، چرا خودتان اين كارها را نميكنيد؟ چرا شما نفوذ پيدا نكنيد؟ نفوذ شما، حقيقي است، الهي است، خدايي است، باطني و دلي است. آنها جمهوري اسلامي را دوست دارند، از ته دل دوست دارند.
   
     به نظرتان در خصوص اعزام مبلغ ديني به آفريقا، چه نكاتي بايد بيشتر لحاظ شود؟
 اولويت اول اين است كه حوزه علميه از جوامع و فرهنگهاي كشورهاي مختلف، اطلاعات درست را جمع آوري كند و بعد هم اسلام واقعي را ارائه كند. چطور است كه دكتر براي فلان بيمار تشخيص مي دهد، فلان تعداد قرص و دارو و آن هم به مدت هشت ساعت يا شش ساعت مصرف شود، علماي حوزه هم بايد اينطوري باشند و براي هر كشور و منطقه اي بدانند كه چند تا مبلغ ميخواهد؟ چند تا كلاس آموزش قرآن و تفسير ميخواهد؟ چند تا كلاس سوادآموزي؟ مثلاً اتفاق افتاده است كه يك شخص بسيار عالم و باسواد را فرستادند در جايي كه سطح سوادشان پايين است. آنجا را يك طلبه معمولي هم ميتوانست برود و اسلام را تبليغ كند. مانند اين كه براي يك دبيرستاني، يك استاد دانشگاه را بفرستيد. لذا بايد سطح مبلغ با آن منطقه هم در نظر گرفته شود. يك جا فقط اهل نماز ميخواند. شخصي را ميخواهد فقط در مسجد بنشيند و زياد نماز بخواند. جايي ديگر، مبلغ يا روابط عمومي بالا و خوش اخلاق ميخواهد كه افراد را به دور خودش و مسجد جمع كند. لذا بايد هر منطقه و رسم و رسوم و فرهنگها و خواسته هايشان را دانست تا مبلغ خوب و مناسبي را براي آنجا فرستاد. حوزه علميه ميتواند اين كارها را بكند. شرطش اين است كه ابتدا اطلاعات خوبي را جمع آوري كند، ثانياً براي مناطق مختلف برنامه ريزي داشته باشد و بداند كه كجا، چي ميخواهد؟
 دوم اينكه گروه هايي كه براي تبليغ به مناطق و كشورهاي مختلف مي روند تجربياتشان را به همديگر انتقال بدهند. اين كار را بايد خود حوزه علميه انجام بدهد. اعزام مبلغ هم بايد از طرف حوزه باشد.

منبع:

http://www.magiran.com/view.asp?ID=628656