مقدمه

 

از آغاز سال ميلادي جديد جمهوري دموكراتيك كنگو شاهد تحولات چشمگيري بود كه بسياري از ناظران سياسي جهان را شگفت زده نمود. خبر ورود نيروهاي رواندا به خاك كنگو براي انجام عمليات مشترك نظامي بر ضد شورشيان هوتوي شرق كنگو و متعاقبا خبر غير منتظره‌ي بازداشت لوران انكوندا رهبر گروه شورشي توتسي كنگره‌ي ملي براي دفاع از مردم CNDP كه در خاك رواندا پس از انتشار خبر عزل انكوندا از رهبري گروه و همچنين قطع گفتگوهي نايروبي صورت گرفت.

اما آنچه در اخبار بيان مي‌شود تنها ظاهر ماوقع است. براي كشف عميق وقايع و شناختن سناريوي در حال نمايش، بايد به بطن موضوع رسوخ كرد و ديدگاه‌هاي مختلف را بررسي نمود.

در اين گزارش به دو مقاله‌ي منتشر شده مي‌پردازيم كه موضوع را اينبار نه از قول رسانه‌هاي گروهي بلكه از زاويه‌ي ديد جمعي خاص از مردم هوتو تبار كنگو مورد بررسي قرار مي‌دهد. سپس تلاش خواهيم نمود تا با در كنار هم قرار دادن اين دو گزراش و ساير اطلاعات به روز شده، تحليل دقيقتري نسبت به ماوقع به دست آوريم.

ابتدا با مرجع اين دو گزارش منتشر شده آشنا مي‌شويم.

اولين متن، بيانيه‌اي است از سوي موسسه‌ي دوستان كنگو كه از سال 2004 در واشنگتن تاسيس شده است. اين بيانيه سوالاتي راجع به وضع جديد كنگو طرح نموده و از زاويه‌ي ديد خود به آن‌ها جواب مي‌دهد. اين بيانيه در روز ششم فوريه سال جديد ميلادي در نشريه Pambazuka منتشر شد.

متن دوم مصاحبه‌اي است كه روز نهم فوريه در سايت معروف Allafrica منتشر شد. فاطمه هندريكس يكي از خبرنگاران معروف افريقايي است كه براي خبرگزاري Allafrica با مدير برنامه‌ي موسسه‌ي جامعه‌ي باز كنگو ، ماسوكا هوبرت شيسواكا گفتگويي ترتيب داده است.

 

بيانيه‌ي دوستان كنگو: بازداشت انكوندا و واكنش رواندا در برابر فشار جهاني

 

با وقوع رويدادهاي اخير در منطقه افريقاي مركزي، چرخشي ملايم با نوعي سردرگمي طي هفته گذشته را شاهد بوديم. "دوستان كنگو" FOTC)) به سوالات مطرح شده با هدف توسعه و تقويت درك و شناخت خوانندگان از رويدادها و تحولات جاري، پاسخ مي دهد.

با بروز برخي ترديدها در اصل موضوع دستگيري آقاي "لوران انكوندا" كه بر اساس گزارشات موجود دستگير شد و با برجسته تر شدن طبيعت نيروهاي فرا پارلماني و غير دموكراتيك بودن ماهيت مذاكرات صورت گرفته، هم چنين بروز برخي ترديدهايي در طبيعت مذاكرات بين "‌جوزف كابيلا " و "‌پائول كاگامه" ‌در باره نيروهاي نظامي رواندا كه وارد قلمروي جمهوري دموكراتيك كنگو شده اند، "دوستان كنگو" برخي از محدوديت هاي حول اقدامات اخير صورت گرفته را در راستاي حصول ثبات بيشتر و فراگير در منطقه  آشفته شرق كشور ، به بحث مي گذارند.

 

آيا دستگيري آقاي " لوران انكوندا " گامي در راستاي تحولات مثبت خواهد بود؟

_ "‌ما دلايلي در دست داريم كه در دستگيري لوران انكوندا ترديدهايي وجود دارد. سرگرد "جيل روتارمارا"  پرسنل نظامي رواندا، اين چنين اظهار داشت كه: "‌انكوندا در رواندا به سر مي‌برد  ولي "نه در زندان ". اگر چه انكوندا در واقع دستگير شده است آن را مي توان يك تحولي مثبت قلمداد كرد، اما نه يك تغييري كلان و شگرف در اوضاع گذشته، همانطور كه تعدادي از تحليل گران تمايل دارند كه شما اينچنين باور كنيد (يعني اين كه انكوندا دستگير شده است). يكي از نشانه هاي واقعي صدق ادعاهاي دولت رواندا در باره دستگير شدن شخص انكوندا، استرداد وي به كنگو خواهد بود، يعني جايي كه او مرتكب جنايت و جرم بر عليه مردم كنگو شده است.

اگر چنانچه انكوندا در زمان كوتاهي به كنگو استرداد نشد، اين نشانه آشكاري است  كه اين اقدام بخشي از بازي دروني و پنهاني است كه رواندا طي دوازده سال گذشته انجام داده است، كه در اين فاصله زماني آنها يك رهبر واسطه و قيم المله را با كس ديگري جابجا كردند و اين در زماني صورت مي گيرد كه ايشان به اشغال كنگو شرقي استمرار بخشيده‌اند. حتي اگر كه انكوندا بايستي دستگير مي شد، اين اقدام خدشه اي بنيادين به اين استدلال وارد مي‌كند كه انكوندا دليل اوليه مخاصمه در شرق بوده است.

اساسا، آنچه كه اتفاق افتاده اين بوده كه حزب "كنگره ملي براي دفاع از مردم" انكوندا بوسيله هزاران تن از نيروهاي نظامي رواندا جايگزين شده است. مساله اين است كه تجاوز  از ناحيه رواندا و اوگاندا بر عليه  كنگو در مرحله نخست با پشتيباني و حمايت دولتهاي ايالات متحده و بريتانيا و تشريك مساعي و تسهيم منافع آنها از سال 1996 صورت گرفته است. اگر چه رواندا، "انكوندا " را واقعا دستگير كرده باشد.

 

آيا اين امر به آن معنا نيست كه آنها   همانگونه كه اسناد اقدامات جانبدارانه آنها در گزارش مورخ 12 دسامبر آمده است ، وي را هرگز مورد حمايت خود قرار نداده‌اند؟

_ نه، بلكه برعكس، طي زمان بيش از دوازده سال، دولت رواندا رهبران مختلفي از گروههاي جنگجو را بر اساس منافع و علايق آنها در هم آميخته است.

اين موضوع يك بخشي از دليل و علت آن است كه گزينه ها و انواع متفاوتي از تظاهرات و مبارزه براي "دموكراسي كنگو (RCD، شبه نظاميان جنگجوي سابق مورد حمايت رواندا) نيز وجود دارد كه انكوندا نيز قسمتي از آن تظاهرات در طي سالهاي 1998 تا 2002 بوده است. جانشين مسلم انكوندا، "جين بوسكو ان تاگاندا" همان فردي كه حكم دستگيري اش از سوي دادگاه بين‌المللي جنايات جنگي ICC نيز صادر شده است، يكي از متجاوزين به حقوق بشر، جايش را به كس ديگري داده، با عنوان "ان تاگاندا"  و اكنون خودش را به عنوان رئيس "كنگره ملي دفاع از مردم CNDP" جا زده است.

ما يك تجزيه و تحليل تاريخي و سيستمي در راستاي روشن سازي و تبيين  وقايع جاريه در كنگو، را به شهادت مي گيريم و لذاست كه اينچنين در اذهان متبادر مي گردد كه ما در حال نيل به ثبات  صلح پايدار رهنمون خواهيم گرديد. متاسفانه، اكثريت تحليل گران منطقه درياچه هاي بزرگ تحليل ها و برداشت هايي به دلخواه و مورد نظر موافق رواندا را ارائه مي دهند و دولت رواندا هم به واسطه اين تجزيه و تحليل ها دست خود را به سوي ايالات متحده و بريتانيا دراز كرده و سياست خارجي مورد نظر اين دو كشور را در افريقاي مركزي پيگيري مي‌نمايد. شغل اين گونه تحليلگران، تدارك و آماده ساختن روشنفكران و پوشش دفاعي براي اعمال سياست فاجعه آميز نا همگون فعلي در رواندا ست كه از ناحيه هر دو تيم مسئول در دو كشور ايالات متحده و بريتانيا تحت  فشار قرار دارد، يعني سياستي كه منجر به مرگ ميليون ها نفر از اتباع كنگو و قرار گرفتن نامشروع ثروت كنگو در راستاي منافع هم پيمانان رواندا و اوگاندا يعني ايالات متحده و بريتانيا ، به علاوه همتايان غربي اين دو كشور شده است.

 

آيا همكاري هاي جديد ما بين كنگو و رواندا نشانه خوبي در مسير صلح و ثبات در منطقه نيست ؟

_ در تاريخ 5 دسامبر 2008، رواندا و كنگو يك قرارداد سري را در "‌گوما" به امضا رسانيدند ولي مردم كنگو از مفاد آن چيزي نمي دانند (پرزيدنت كابيلا طبق برنامه از پيش تعيين شده قرار است در مورد اين موضوع با ملت خود صحبت كند.)" جيمز كاباربه" رئيس ستاد كل نيروهاي دفاعي رواندا و منشي خصوصي اسبق و رياست مقر حكومتي پرزيدنت "پائول كاگامه" ‌در رواندا، بعدا به "كين شازا" اعزام گرديد تا با پرزيدنت كابيلا مذاكراتي را صورت دهد. بنابراين رئيس جمهوري رواندا پائول كاگامه، جيمز كاباربه و پرزيدنت كابيلا مذاكراتي را به اتمام رساندند و در نتيجه آن مذاكرات، تعداد 5 هزار تن از نيروهاي نظامي رواندا وارد كنگو شدند.  

اينها همان عناصر و كاراكترهاي مشابهي هستند كه در سال 1996 زماني كه كنگو براي اولين بار در زمان رياست جمهوري بيل كلينتون در امريكا، از سوي رواندا مورد هجوم واقع گرديد، با يكديگر همكاري داشته اند. در خلال آن دوره زماني، آنها مردان و زنان و كودكان هوتويي كنگو و نيز هر كس ديگري را كه در راه خود  مي ديدند، قتل عام مي‌كردند. سازمان ملل متحد اظهار مي دارد كه كشتار صورت گرفته بي نهايت وسيع و با برنامه از قبل طراحي شده بوده و اين كه مسببين آن قتل عام ها را مي توان به مثابه جنايتكاران جنگي قلمداد كرد و احتمالا آنها را به عنوان عناصر اقدام كننده عليه بشريت مورد پيگرد قضايي  قرار داد.    

سلسله بازرسي ها و استنطاقات به عمل آمده از سوي سازمان ملل متحد در خصوص جنايات ضد بشري صورت گرفته از ناحيه ارتش رواندا، كاباربه و كابيلا متوقف گرديد و هنوز حل ناشده باقي مانده است. (به بازجويي هاي سازمان ملل متحد مراجعه نماييد). زماني كه شايد يك حكومت مسئول و معتبر در كنگو سر كار بيايد، تمامي اسناد جنايات را بايد مورد استنطاق قرار داد و عدالت بايستي جاري گردد و اين كه مردم كنگو بايد همه اين موارد را به سرانجام برسانند.

براي يافتن مطالب بيشتر در خصوص ارتباطات فيمابين كاگامه – كاباربه – كابيلا، وب لاگ مورخ بيستم ژانويه مارا مشاهده نماييد. در آخرين تجزيه و تحليلهاي صورت گرفته، به اين نتيجه مي رسيم كه اعزام و حضور نيروهاي مضاعف نظامي و ميليتاريزه كردن بيش تر منطقه پاسخ مساله نيست. بلكه بايستي يك مسير سياسي مقتدر و مستحكم در اين فرايند معين شود تا دراين رهگذر صلح وثبات در منطقه درياچه‌هاي بزرگ منتج شود.

 

آيا شما مي گوييد كه اعطاي مجوز از سوي پرزيدنت كابيلا به نيروهاي نظامي رواندا براي ورود به خاك كنگو براي تعقيب مسئولين و مسببين قتل عام سال 1994 چيز خوبي نمي باشد؟

_ منطقي كه به موجب آن سربازان رواندا اجازه يافتند تا به درون خاك كنگو وارد شوند، تا مبارزين هوتويي را تعقيب نمايند و در نهايت صلح را به ارمغان بياورند، اساسا مخدوش مي باشد. آنچه كه در زير مي‌آيد، برخي عوامل و فاكتورهايي است كه قابل ملاحظه بوده بايستي به حساب بيايند:

1- بحث و مذاكره پيرامون اعطاي مجوز ورود به سربازان رواندايي به خاك كنگو، مابين دولتهاي كنگو و رواندا صورت نگرفته است. بلكه ان مذاكرات فيمابين پرزيدنت جوزف كابيلا" رئيس جمهور كنگو، كه غالبا تصور مي گردد كه وي نه درون قلمرو كنگو و نه در رژيم كاگامه و در كيگالي حضور ندارد، بوده است. نه پارلمان كنگو و نه مردم كنگو، نه مورد مشورت قرار گرفتند و نه حتي به آنها چيزي در خصوص ورود نيروهاي نظامي رواندا به درون قلمرو كنگو مطلبي ابراز شده است.

2- در حقيقت، برخي از اتباع كنگو براي تنبيه شخص كابيلا اعلام فراخوان نموده اند. وقتي اين موضوع پيش‌گفته در افريقا بر سر زبانها افتاد، ما بنا گذاشتيم تا اينكه كليه انتقادات دانشگاهي و ابراز نظرهاي مردمي را در انظار عمومي قراردهيم. آيا شما مي توانيد تصور كنيد كه نيروهاي نظامي اي بدون كسب مجوز از سوي كنگره ويا حتي اطلاع اعضاي كنگره ايالات متحده وارد خاك آن كشور شوند ويا اينكه حتي رئيس جمهور ايالات متحده مردم را در جريان اين واقعه نگذارد. 

3- از همه مضحك‌تر اين كه برخي از مقامات رسمي كنگو سعي مي كنند تا دنيا را متقاعد كنند كه هزاران تن سرباز  رواندايي كه به خاك كنگو وارد مي شوند، به مثابه مشاورين نيروهاي نظامي كنگو مي باشند. حتي اينچنين اظهار مي شود كه نيروهاي نظامي رواندا تحت فرماندهي كنگو قرار خواهند داشت. آيا اين نيروهاي نظامي رواندايي درست همانگونه كه انكوندا منطقه "كيوو شمالي را بتدريج از كار انداخت، در تحت همان فرماندهي رضايت خواهند داد؟

2- اين موضوعي خارج از حد تصور انسان است كه فرض شود رواندا بنا دارد تا اين كار را ظرف يك چند هفته اي محدود انجام دهد، چرا كه اين اقدامات در زماني كه خاك كنگو از سال 1996 تا 2002 تحت اشغال واقع شده بود، امري مقبول و مورد نظر و در راستاي منافع رواندا نبوده است. در آن فاصله زماني يعني دوران اشغال شرق  كنگو، آنها شبه نظاميان هوتو را قتل عام نكردند. در حقيقت بزرگترين جنگي را كه آنها با هم داشتند، جنگ با هم پيمان‌شان، يعني اوگاندا بر سر واگذاري امتياز انحصار معادن بود.

هم چنين در طي آن زمان، آنها به طور سيتماتيك و با يك برنامه از پيش تعيين شده، ثروت كشور كنگو را به غارت بردند.  ببينيد گزارش هاي منتشره طي سالهاي 2001تا2003). اين نوع از غارت ثروت در كشور كنگو، آن نوعي از چپاول ثروت منابع و ميراث يك كشوري است كه موجب مستحيل شدن اقتصاد كنگو گرديد و اين كه در اين فرايند، پرزيدنت كلينتون و ديگر مقامات رسمي در غرب با عباراتي شيوا اين واقعه در رواندا را با آب و تاب تعريف هم كردند. شما ملاحظه خواهيد كرد كه آنها هيچ گاه درجه و سطح اقتصاد بيمار و رو به زوال كنگو را كه به سوي ميراث اقتصادي رواندا نيز نشانه خواهد رفت را ذكر نمي كنند.

وزير خارجه اسبق امور افريقا ،"‌هرمان كوهن" اين موضوع را به بهترين وجه اظهار مي دارد و وي مي گويد كه "با تحت كنترل داشتن منطقه "كيووشمالي"‌ براي مدت 12 سال، رواندا از دسترسي هاي ايجاد شده روي منابعي كه درصد قابل ملاحظه اي از منابع توليد ناخالص ملي كشورش را شامل شده است، چشم پوشي نخواهد كرد"

در اين مورد اطمينان كامل وجود دارد كه نيروهاي نظامي رواندا مستقر در خاك كنگو، در نهايت موجبات ناراحتي و رنجش مردم كنگو را فراهم خواهند آورد. تحليل گران در غرب به طور دربست دشمني موجود در بين جامعه كنگو را برعليه رواندا مورد تشويق قرار نمي دهند. به ياد داشته باشيد كه اين حملات همان اقدامات مورد حمايت ايالات متحده و بريتانياي سالهاي 1996و 1998 از ناحيه رواندا و اوگاندا طي يورش به كنگو بود كه موجب هلاكت تقريبي ميليونها تن از اتباع كنگو گرديد.

لذا براي كسي كه بيايد و بگويد كه سربازان رواندايي اكنون بنا دارند تا براي مردم اين كشور چيزها را بهتر از گذشته تبديل كنند، در تاريخ پشيزي به حساب نخواهد آمد. فقط كافي است كه يك نفر در ميان اعمال انجام شده از سوي دولتهاي كنگو و اوگاندا بر عليه مبارزين اوگاندايي در محدوده قلمروي كشور كنگو نظري بياندازد تا ببيند كه اين اقدامات اخير  در كجاها نشان و اثري از آنها بر جاي گذاشته است.

بيش از 600 تن از اتباع غير نظامي كنگو در جريان اقدامات نظامي بر عليه ارتش موسوم به ارتش مقاومت لرد LRA  كنگو جان خود را از دست دادند، جنگي كه بيش از يك ماه است آغاز گرديده است. علاوه بر اينها، آن عملياتي كه تصور مي شد بيش از چند هفته اي طول نكشد اكنون اوگاندا تقاضاي زمان بيشتري براي ماندن در خاك كنگو مي نمايد و اين در حالي صورت مي گيرد كه چوب هاي الوار و  طلاي موجود در معادن كنگو راه خود را به سوي قلمرو اوگاندا باز كرده اند و خروج مستمر آنها در جريان است.

 

قدرتهاي بزرگ چه نقشي را در ايجاد اوضاع جديد جاري در كنگو ايفا مي كنند؟

_ "‌درك چگونگي و شناخت چرايي بازي در منطقه و اين كه بازي در راستاي حفظ افريقا در وضعيت فقر و وابستگي در جريان مي باشد، موضوعي كليدي است. به دليل اين كه غرب بيش از حد قدرتمند مي باشد تا ملل افريقايي را شعبه شعبه كند و آنها را تضعيف نمايد، لذاست كه آنها توان از بين بردن رهبران حاضر در معركه را با يك برنامه از پيش تعيين شده و سيستمي داشته اند، يعني آن راهبراني كه به طور واقعي در راستاي منافع مردم به خدمت مشغول هستند.

آنها براي آن دسته از رهبراني كه ميل شديدي به كشتار هواداران افريقاييشان داشتند، شرايط و تسهيلاتي را فراهم مي آورند تا پله هاي ترقي را طي نموده در راس قدرت قرارگيرند. زماني كه اين رهبران سست عنصر در راس حكومت قرار دارند و بر اساس شواهد موجود اينطور پيش بيني شود كه آنها  نمي توانند در اداره حكومت قدرت لازم را داشته باشند، ديپلماتهاي غربي از روي فروتني پا در مياني مي نمايند  و ظاهرا با اظهار اين تعهد كه به مانند وظيفه خود عمل مي كنند، مي گويند كه آنهايي كه چه به وسيله برگزاري انتخابات و چه از طرق ديگر، در راس قدرت قرارگرفته اند، انصافا و حقا توانايي حكومت را ندارند. اين داستان و حكايت به واسطه پوشش رسانه اي سطحي و ظاهري در جامعه افريقا و روشنفكران افريقايي، به منظور در اختيار گرفتن پشتيباني قدرتهاي غربي و صنوف و واحدهاي بشر دوستانه، مورد حمايت قرار مي گيرد و به عبارتي تقويت مي گردد.

در اين فضاست كه رئيس جمهور فرانسه، "نيكلاس ساركوزي" و دستيار اسبق امور افريقايي وزير امور خارجه "هرمان كوهن" توصيه و پيشنهاد بالكانيزه كردن و خنثي سازي اقتصادي كنگورا ارائه كرده اند. آنها براي اعطاي امتيازاتي به دولت رواندا و نيز پشتيباني از ساختارهاي حمايتي غرب به منظور غارت و چپاول ثروت كنگو با يك سيستم از قبل طراحي شده، نيز پيشنهاداتي را مطرح نموده اند كه در نتيجه اين اقدامات بوده است كه تعداد بيشماري از مردم كنگو به شكلي بي نظير و بيمانند قتل عام شدند. طي قريب به 125 سال و از زماني كه اروپا سرزمين كنگو را به سلطان "لئوپولد دوم" بلژيكي به عنوان ملك و دارايي شخصي اش به او عطا كرد، اوضاع در اين سرزمين به طور بنيادين و از اساس به اين گونه است كه امور مردم كنگو از طرف خود آن مردم تعيين نمي گردد بلكه در عوض اين نيروهاي خارجي اند كه سرنوشت آنها را رقم مي زنند.   

لذا ما چه ديد و طرح مثبتي را مي توانيم از اين رويدادها براي خود ترسيم نماييم؟ چند چيزي را مي توان باديد مثبت جستجو كرد از جمله:

1- اين موضوع اشكار است كه فشارهاي بين المللي در حال حاضر كاركرد دارند. آن فشارها دولت رواندا را به اين سمت واداشته است تا حداقل اين گونه اعلام كند كه "انكوندا" رادستگير كرده است.

همان گونه كه به آن اشاره داشتيم، آزمايش تعيين صحت و سقم اين مساله و براي دريافتن اين كه آيا "‌انكوندا" در واقع دستگير شده است يا نه آن است كه ببينيم آيا وي را به: ‌كينشازا ‌تحويل خواهند داد يا نه؟ و الا اين كه به هر دليل و قصد و نظري كه به آن فكر كنيم، اينطور بايد ديد كه مثلا وي در حال گذراندن تعطيلات و مرخصي هاي خود در سرزمين رواندا آن هم بر اساس قول و وعده "كاگامه" مي باشد و اين روند ادامه خواهد يافت تا زماني كه نيروهاي نظامي رواندا در مناطق شرقي دامنه هاي كوهستآنهاي شرقي كنگو و با دعاي خير و بدرقه شخصي "جوزف كابيلا"، به گشت زني ادامه مي دهند.

ايالات متحده امريكا در حال حاضر به اين مطلب رسيده است كه به نحوي فزاينده اين امري سخت خواهد بود كه از حضور قيم مابانه  خود در رواندا دفاع نمايد، چه دادگاههاي فرانسه و چه دادگاههاي اسپانيايي، (دادگاهي مشابه در اسپانيا عليه "‌پينوشه" حاكم شيلي حكم قضايي صادر كرد)، عليه مقامات رسمي ارشد تحت مسئوليت پرزيدنت "كاگامه" حكم دستگيري صادر نموده اند و بر اساس آن احكام ايشان متهم به مشاركت در ارتكاب جنايات جنگي، مي باشند كه يكي از آنها، "روز كابويه" در كشور آلمان در ماه نوامبر 2008 دستگير گرديد. عليرغم وجود چنين مدارك مكرر و فاحش برعليه رژيم "كاگامه"، تحت برنامه مورد توجه شخص "دانالد رامسفلد" موسوم به "افريكوم"، ايالات متحده امريكا يك كشتي نظامي حامل تجهيزات نظامي براي مقاصد صلح جويانه را درتاريخ اوايل ژانويه 2009 درست همزمان با ورود غيرقانوني نيروهاي نظامي رواندا به داخل خاك كنگو، به مقصد غرب سودان به سمت رواندا روانه كرد.

ظاهرا ارسال كشتي حامل تجهيزات نظامي با هدف انجام عمليات صلح جويانه در غرب سودان صورت گرفته اس . هم سوئد و هم هلند، هر دو كشور كمكهاي خود را به رواندا را به حالت تعليق درآورده اند و البته، گزارش عجيب و تكان دهنده دوازدهم دسامبر سازمان ملل متحد، كار ر ا براي هر كسي به جز برخي نهادهاي مبتني بر ايده هاي عقيدتي و داراي انگيزه هاي ايدئولوژيكي كارهاي بشردوستانه، تا حد زيادي مشكل كرده است تا كه بخواهند از رواندا دفاع كنند. حتي هيات تحريريه و سردبيري روزنامه "‌نيويورك تايمز" نيز با درج مقاله اي در اين روزنامه، دعوت به فراخوان بين المللي براي اعمال فشار بر عليه رواندا نموده است.

2- "كاگامه" احساس كرده است كه ضرورت دارد تا با واقعيات تازه موجود در واشنگتن كنار بيايد و خود را با آن ها منطبق سازد. او الزاما از نظر پرزيدنت اوباما رئيس جمهوري امريكا براي اعطاي همان به قول معروف چك سفيد امضاي مشابهي كه در زمان رياست جمهوري بيل كلينتون و جورج بوش گرفته بوده است، به يك جور نگريسته نمي شود. رواندا قطعا هنوز به مثابه يك هم پيمان وفادار براي ايالات متحده مي باشد. به هر صورت، كاگامه نمي تواند از اين موضوع مطمئن باشد كه پرزيدنت اوباما، عليرغم حضور تعدادي از حاميان و نگهبانان قديمي "كاگامه" (سوزان رايس در سازمان ملل متحد و شخص هيلاري كلينتون در وزارت امور خارجه امريكا) كه در كاخ سفيد حضور دارند، از وي به طور كامل حمايت و پشتيباني به عمل آيد. مجموعه تحت امر اوباما در كاخ سفيد، به سختي مي توانند خود را حين انجام تغيير در سياست قديمي بكارگرفته شده براي "درياچه هاي بزرگ" به ويژه در افريقا در كل وفق دهند و خود را وارد عرصه كارزار سياسي نمايند. مجموعه جديد الورود به كاخ سفيد شايد به بهترين نحو ممكن در راستاي اجراي سياستهايي خدمت نمايند كه خدمت به مردم باشد و نه خدمت به افراد قدرتمندي نظير "كاگامه" و "كابيلا".

3- منابع مورد حمايت ايالات متحده و بريتانيا براي ورود در حيطه جنگ و تجاوز، بر اساس يك جدول زماني روزانه آشكار گرديده اند.

شكار مبارزين هوتويي اقدامي در راستاي ايفاي نقش جديد و متحول، براي ورود به مخاصمه با زمينه هاي قومي نژادي است. مبارزين هوتويي، عليرغم اين كه به عنوان  "intrahamwe"، يا نيروهاي دموكراتيك براي آزاد سازي رواندا FDLR شناخته مي شوند، نيازمند آن هستند تا با آنها وارد گفتگو شده و با آنها تعيين تكليف گردد، ليكن اين رفتار نبايد با حالتي كه هم اكنون عمل مي شود عمل گردد.به ياد بياوريد كه آنها همان مردم اهل كنگو هستند كه قربانيان نخستين حضور مبارزين هوتويي در كنگو بوده اند. معهذا آنچه كه در منطقه افريقاي مركزي در حال وقوع مي باشد، به نوعي يك مبارزه قهرآميز ژئوپلتيكي قمارگونه براي دستيابي به ذخاير و منابع غني با ارزش  و استراتژيك است كه اين ذخاير و منابع، در صنايع نظامي، هوافضا، الكترونيك و فناوري اقلامي حياتي قلمداد مي گردند.

4- مردم عوام به مرور در جريان علل و عوامل ريشه اي مخاصمه مرگبار رخ داده طي سالهاي پس از جنگ دوم جهاني به انحاء ممكن قرار گرفته و رفته رقته اين درك بهترو بهتر شده است. آنها براي ارائه درخواست اقدامات عملي از سوي مقامات منتخب خودشان و نيز ازسوي نهادهاي بشردوستانه براي ورود به اين چالش به مرور بيشتر مجهز و آماده مي شوند و از آنها مي خواهند تا آنها جوامع تحت نظر خود را روي دريافتن توضيحات مختص مسائل قومي – نژادي خودشان در اي رابطه همچنان گرم و با حرارت نگاه دارند و آنها به اين موضوع برسند كه مباني قومي نژادي در افريقا سبب رنجش مردم اين سرزمين نگردد.

ما اطمينان داريم كه با ارائه آموزش هاي دائمي، سازماندهي و ايجاد انگيزه در بين مردم، مردم كنگو از زير بار و يوغ نيروهاي نظامي ازاد خواهند گرديد، نيرويي كه دختران و پسران اين كشور را در  محيطي كاملا نكبت آميز و فقير نگاه داشته است و اين در حالي است كه ما در غرب از ثروت آنها بهره مند مي باشيم.

 

مصاحبه‌ي فاطمه هندريكس: نياز رواندا به گفتگوي داخلي براي پايان دادن به جنگ در كنگو

 

در چرخشي عجيب در ماه قبل، رواندا هم پيمان سابق خو ، رهبر جنگجويان كنگو، آقاي "لوران انكوندا"، كسي كه طي ماههاي آخر سال گذشته با راه‌اندازي اقدامات تهاجمي در مناطق شرقي جمهوري دموكراتيك كنگو توانسته بود در جريان يك سلسله عمليات نظامي بر نيروهاي نظامي آن كشور چيره شود، را دستگير و به زندان انداخت. "ماسوكا هوبرت شيسواكا" ‌مدير برنامه جمهوري دموكراتيك كنگو براي انستيتو جامعه باز اين كشور است. خانم "فاطمه هندريكس خبرنگار allafrica با وي در خصوص اين كه آينده اوضاع در مناطق شرقي جمهوري دموكراتيك كنگو پس از دستگيري و به زندان افتادن "انكوندا " چگونه خواهد بود، مصاحبه كرده است .

* به حبس افتادن انكوندا چه آثاري را در پي خواهد داشت؟

_‌ متاسفانه ديدگاه من با آنچه كه برخي سياستمداران ابراز مي دارند، تفاوت دارد.... در اين مقطع دليل اين كه رواندايي‌ها "لوران انكوندا را دستگير و روانه زندان نموده‌اند، چيست؟ اين بدان دليل است كه آيا او مشغول مبارزه در جمهوري دموكراتيك كنگو بود؟ و يا اين كه شايد علل ديگري داشته باشد؟ لذا  مي‌توانيد مشاهده كنيد كه اين دستگيري موجب پايان جنگ خواهد شد يا نه. ‌ 

آن چه كه ما از اين موضوع دريافته‌ايم اين است كه انكوندا براي اين دستگير شده كه از اطاعت از  برنامه طراحي شده و روند كاري مورد نظر رواندا سرپيچي كرد و اما برنامه و طرح چه بود؟ ما به واسطه رسانه‌ها اين طور شنيده ايم كه دولت رواندا توافق نامه اي را با دولت كنگو به امضا رسانيده كه به موجب اين توافق نامه به FDLR (شبه نظاميان هوتو رواندا مستقر در جمهوري دموكراتيك كنگو) يورش ببرند. اين امر بدان معناست كه جنگ ادامه خواهديافت ، اما نه مابين ارتش كنگو با "CNDP" منتسب به "لوران انكوندا"

ارتش كنگو، ارتش رواندا و جنگجويان انكوندا (كه مي توانند به يكديگر ملحق شوند) كه آماده يورش به گروهي ديگر هستند. لذا مي بينيد، من احساس مي كنم كه براي اين جنگ پاياني متصور نمي باشد. آنها صرفا شركاي خود را تغيير داده‌اند و به جنگ ادامه مي‌دهند و اينجا چه كسي است كه هزينه همه اين حوادث را مي پردازد؟ شهروندان غير نظامي. براي اين كه براي غيرنظاميان، يك گلوله اي كه از سوي دولت و ارتش دولتي  به سوي آنها بيايد چه از سوي مبارزان و ارتش جنگجويان، هر دوي اين گلوله ها مشابه هم مي‌باشند. گلوله كارش كشتن است

اين همان پرسشي است كه براي خودم دارم كه به چه علت اين زمان زماني ديگر براي جنگ است. اين مقطع دقيقا گام و مرحله بعدي يك منازعه مي باشد و نگراني من در اين است كه در اين زمان وقوع  جنگ، بايستي حتي منتظر خشونت هاي بيشتري نيز در مقايسه با زماني كه بر عليه انكوندا مي جنگيدند، باشيم. چرا كه انكوندا فقط يك گروه كوچك از ميان مردم در مرزهاي رواندا بود. اين نقطه مرزي واقع در ناحيه اي كوچك در منطقه "روتورو" است.  

اما اكنون ما ارتش رواندا را داريم با بيش از هفت هزار نفر نظامي با تجهيزات پيشرفته كه در درون خاك و قلمرو جمهوري دموكراتيك كنگو به مقدار زيادي پيش رفته اند. اين به آن معني است كه وقتي (آنها) شروع به برخورد قهر آميز با "FLDR "كردند، در نتيجه مردم بيشماري كشته خواهند شد و آنها محيط زندگي مردم غير نظامي را، به مراتب بيشتر از آنچه كه انكوندا انجام داده است، تخريب خواهند كرد. اين برداشت من از ان چيزها و نگراني توام من در اين زمان است.

*‌ "شما به مورد هزينه جنگ روي غيرنظاميان اشاره داشتيد و هم چنين تخريب محيط زندگي ايشان در حال حاضر چه كاري بايد كرد تا روستاهايي كه انكوندا انها را تخريب كرده است، دوباره به اوضاع سابق برگردند و مردم به اين روستاهها بازگردانده شوند"؟

 _ "سوال شما در باره منافع و علائق مردم است. اين پرسش را بايستي از بازيگران مختلف حاضر در اين صحنه منازعه، به خصوص دولت كنگو بپرسيد و همچنين از جامعه بين الملل، زيرا كه همانگونه كه مي دانيد، جمهوري دموكراتيك كنگو از ناحيه سازمان ملل متحد و توسط مامورين ويژه حافظ صلح مامور در اين جمهوري مورد حمايت قراردارد.

به منظور اعاده اوضاع به اين روستاها يي كه توسط انكوندا (و يا) ديگر شورشيان در جمهوري دموكراتيك كنگو مورد تخريب قرارگرفته اند، در ابتدا ما مي‌توانيم از اجراي عدالت در مورد تمامي انهايي كه قرباني تجاوز و يا قتل عام شده اند، درخواست داشته باشيم. عدالت را مي توانيم از راههاي گوناگوني بدست آوريم و جاري كنيم. راه اول اين است كه از مسببين اين جنايات صورت گرفته استنطاق و بازجويي شود. ما مي توانيم اين جنايات جنگي  و يا جنايات عليه بشريت را مورد بررسي خود قرار دهيم. لذا ما مي توانيم اين افراد را قبل از اين كه در يك دادگاه بين المللي و يا دادگاههاي كنگو مورد محاكمه واقع شوند، خود، آنها رامحاكمه كنيم.

هم چنين چنانچه ما اين عدالت را جاري كنيم در نتيجه، قربانيان خواهند توانست از خود اعاده حيثيت كنند زيرا كه انها مشاهده خواهند كرد كه اين مردم جنايت پيشه تنبيه مي شوند. از اينرو ايشان را مي توانيم خوشحال سازيم فقط با شنيدن اين كه ان كسي كه ان اعمال بد و زشت را مرتكب شده است و آن كسي كه آن جرايم را مرتكب شده است، تنبيه خواهد گرديد. راه دوم براي اين كه  مردم به روستاها بازگردند و  اوضاع روستاها به وضع اوليه شان بازگردد، دوباره ساختن آن روستاهاست. درسال 1994، كميسارياي عالي پناهندگان سازمان ملل متحد تحت اداره سازمان ملل متحد به اندازه كافي روي دولت حاكم وقت "زايريان" فشار وارد آورند تا پناهندگان اجازه داشته باشند تا از طريق مرز عبور كنند و اينكه مجاز گردند تا در جستجوي مامن مطمئن در جمهوري دموكراتيك كنگو برايند و آرامش پيدا كنند.

در سال 1996، وقتي كه آن مردم مورد اشاره به درون كشور آمدند، جامعه بين الملل، سرگرم فراخواني از ديگر طرفين منازعه براي  محافظت از غيرنظاميان بود. كه البته اكثر آن شبه نظاميان اين فراخوان را اجابت نكردند. در سال 1999، جامعه بين الملل تصميم گرفت تا نمايندگي از سوي سازمان ملل متحد را در جمهوري دموكراتيك كنگو ايجاد كند. از اين جهت است كه سازمان ملل متحد نمي تواند به آن پايان دهد و يا وقفه اي را در ان موجب گردد... حالا ما در شرايطي قرار داريم كه پايگاه سازمان ملل متحد  MUNUCدر جمهوري دموكراتيك كنگو ايجاد شده است. ما نيازمند ايجاد يك اعتبار مالي هستيم تا بواسطه ان اعتبارات بتوانيم برخي از روستاها را حتي اگر كه آنها نتوانند خيلي چيزها را در آن روستاها دوباره بسازند، دوباره بنا كنيم.

ما مي توانيم حتي تعدادي مدرسه و پل را بنا كنيم تا از اين طريق روستاييان بتوانند با عبور از آن پلها از نقطه اي به نقطه ديگر تردد كنند. ما مي توانيم حتي تعدادي از كليساهايي را كه سوخته اند و از بين رفته اند را دوباره تجديد بنا كنيم... و در نتيجه با انجام اين روشها ما قادر خواهيم گرديد تا انها به اين احساس برسند كه خود را عضوي از جامعه بين الملل ببينند و احساسي مشابه ديگر اعضاي آن جامعه پيدا كنند.

در مرحله نخست، ما به عدالت نياز داريم. ما نيازمند آن هستيم تا كساني كه مرتكب تمامي اين جرايم شده اند را مورد استنطاق قرار دهيم. در مرحله دوم، ما به مقداري منابع و اعتبارات مالي  نياز داريم كه با كمك آن منابع پولي، زيرساختارهاي اجتماعي مانند مدارس، كليسا ها، بيمارستان ها و يا پل ها يي را كه در خلال اين جنگ منهدم شده اند را دوباره بسازيم.

* آيا مردم "‌كيوو شمالي" هنوز دليلي براي ترس از وقوع نارامي و خشونت در اين  منطقه دارند؟   

_ البته، "لوران انكوندا" دقيقا يكي از همان بازيگراني است كه در اين منطقه مرتكب جنايت شده اند. دستگيري "انكوندا" به عبارتي، پاياني براين جنگ تلقي نمي شود. اين عمل صرفا تغيير در راهبرد و تغيير هم‌پيمانان است. جنگ همچنان ادامه دارد.

* اينده را چگونه مي بينيد؟ گمان مي كنيد دولت رواندا در اينده چه خواهد كرد؟ 

_ سوال بسيار جالبي كرديد "انكوندا " آغاز كننده هيچ جنگي با دولت رواندا نبوده است. "انكوندا" هم پيمان با رواندا بود. او به دليل جرائمي كه در جمهوري دموكراتيك كنگو عليه بشريت انجام داده است مورد تعقيب قانوني و استنطاق قرار گرفت. اگر مي شد وي در جمهوري دموكراتيك كنگو دستگير شود، ما مي توانستيم بگوييم كه اكنون او مورد تعقيب قرارخواهد گرفت براي اين كه ما مي دانيم چرا او دستگير شد. 

چرا انها او را حالا دستگير كرده اند؟ اين دقيقا برنامه سياسي و اهداف سياسي آنهاست و ايشان مي خواهند تا بازيگران خودشان را در صحنه بازي تغيير دهند. در جمهوري دموكراتيك كنگو هيچ كاري عليه اقدامات مجرمانه او صورت ندادند.

* "‌انكوندا" را در كجا محاكمه  خواهند كرد؟ ايا او را به دادگاه هاي بين المللي خواهند فرستاد؟

_ "تا آنجايي كه من مي دانم، رواندا عضوي از اعضاي دادگاه بين المللي رسيدگي به جرائم نمي باشد و با آن سازمان قراردادي را امضا ننموده است... رواندا نمي تواند انكوندا را به دادگاه بين المللي رسيدگي به جرايم ارجاع دهد مگر اين كه اين كار توسط سازماني ديگر عملي گردد، يعني رواندا او را به يك نيروي نظامي بين المللي تحويل دهد و انگاه آن سازمان وي را به دادگاه بين المللي رسيدگي به جرايم تحويل دهد.

* آيا رواندا مي تواند انكودا را به دولت كنگو تسليم كند؟

_ "‌اين امر ممكن است و احتمال دارد اينگونه شود... چرا كه در حال حاضر رواندا اينطور ابراز مي كند كه رواندا شريك كنگو قلمداد مي گردد. لذاست كه اين امر احتمال دارد كه انكوندا را به دولت كنگو تسليم نمايند. اگراين موضوع اتفاق بيافتد اين بدان معناست كه انكوندا براي ارتكاب جرائم و اقدامات ضدبشريش مورد تعقيب قرار خواهد گرفت زيرا كه برعليه وي از سوي قوه قضاييه كنگو، يك درخواست دستگيري در سطح بين المللي تهيه شده است و وجوددارد.

اما من شك دارم كه اين اتفاق بيافتد، زيرا كه همانگونه كه شما مطلع هستيد، انكوندا قبلا در سمت هاي  اجرايي در دولت رواندا اشتغال داشته است. در سال 1994 وقتي كه رژيم حاكم در رواندا مي خواست از جانب اوگاندا براي تصاحب قدرت به "كيگالي" بيايد، انكوندا در ارتش رواندا خدمت مي كرد. او به رژيم حاكم كمك كرد تا اين كه رژيم قدرت را در كيگالي به دست بگيرد.

در سال 1996، انكوندا از مرز عبور كرد و جنگ ديگري را در كينشاسا با پشتيباني و حمايت رواندا آغاز كرد. در سال 1998 او دوباره انجا نمايان شد و شروع كرد به يك جنگ ديگر با حمايت و پشتيباني رواندا. در سال هاي 2002 و 2003 انكوندا در "ايتوري" حضور داشت... او در سال 2003 وقتي كه رواندا عليه اوگاندا و در جمهوري دموكراتيك كنگو مي جنگيد، در "كيسان گاني" بود. لذا اگر كه انها او را تسليم دادگاه هاي جمهوري دموكراتيك كنگو نمايند، او حرفهاي خيلي زيادي در باره آنچه كه وي با رواندا انجام داده  است، مي تواند بزند و اين امر براي رژيم رواندا خوب نخواهد بود. 

* "‌دلايل دستگيري انكوندا در خصوص منطقه درياچه هاي بزرگ چيست؟

_ "‌ما مي توانيم اين مطلب را به دو طريق ببينيم. اول اين كه برخوردهاي تازه مابين نيروهاي نظامي رواندا با FDLR در جمهوري دموكراتيك كنگو، ديگر جنبش مبارز و جنگ طلب كه در حال حاضر در جريان است. اين به اين معناست كه شما با تعداد بيشتري از مردم كه بالاجبار نقل مكان از محل زندگي خودبه نقطه ديگري در داخل كشور،  خواهند كرد، مواجه مي شويد. شما هم چنين با مردمي روبرو مي شويد كه از مرزها عبور مي كنند و به سمت "بروندي" مي روند، به سمت "‌تانزانيا" مي روند و به اوگاندا خواهند رفت و يا به نقاط ديگري در محدوده قلمرويي در جمهوري دموكراتيك كنگو . اين دليل اول بود. دومين دليل شايد اين باشد كه دولت  رواندا بتواند بگويد كه، "ما دوست نداريم وارد جنگ شويم، ما انكوندا را دستگير كرده ايم. اين بهترين راه براي پايان دادن به جنگ در منطقه خواهد بود، اگر كه دولت رواندا بتواند تصميم بگيرد كه مذاكرات سياسي را با مبارزين رواندايي مستقر در جمهوري دموكراتيك كنگو را آغاز كند.

اگر كه مذاكره اي در ميان نباشد، لذاست كه جنگ همچنان ادامه خواهد يافت و در سراسر منطقه گسترش خواهد يافت زيرا كه به گمان من، رژيم حاكم در كيگالي  برامده از يك اقليت قومي است و اكثريت ساكن در اين منطقه از قبيله "‌هوتو" عمدتا از  "FDLR " حمايت مي‌كنند. اگر كه رواندا، آنهايي راكه در جمهوري دموكراتيك كنگو حضور دارند را به قتل برساند، ديگراني از درون رواندا پديدار خواهند شد.

* اثرات دستگيري وي روي گروه منتسب به وي و ديگر شورشيان چه خواهد بود؟

_ "‌جنبش متعلق به انكوندا به دو قسمت تقسيم شده است. يك بخش از اين افراد، جنبشي را تشكيل مي دهند به رهبري "بوسكو انتاگاندا"، يك جنايت پيشه ديگر كه از سوي دولت جمهوري دموكراتيك كنگو تحت تعقيب قرار دارد. عليه اين يكي حكم دستگيري از سوي دادگاه بين المللي رسيدگي به جنايت، صادر شده است. ديگر واحد تقسيم شده به رهبري ‌"لوران انكوندا" با حمايت و پشتيباني فردي به نام "‌فرمانده ميريندي" ‌مي باشد. اين بخش تقسيم شده در حال تضعيف جنبش قدم برمي دارد و همچنين در باره جناح "ان تاگاندا" گفته مي شود كه آنها به ارتش جمهوري دموكراتيك كنگو خواهند پيوست. لذاست كه جنبش براي هر گونه عملي ضعيف است.

* راه پيش رو چيست؟

_ اولين گام در جهت منافع و نفع مردم اين كه، ما مي توانيم اينطور پيشنهاد دهيم كه دولت رواندا، انكوندا را براي تحت تعقيب قانوني واقع شدن به جمهوري دموكراتيك كنگو تحويل دهد.

گام دوم اين كه دولت رواندا نيازمند اتخاذ روش مذاكره و انجام گفتگوهاي سياسي درحوزه دروني رواندا براي پايان دادن به جنگ مي باشد. زيرا كه، در درون جمهوري دموكراتيك كنگو، هيچ گروهي سرگرم مبارزه قهرآميز با دولت نبوده و هيچ گروهي نيز عليه گروهي ديگر در جمهوري دمكوراتيك كنگو نمي جنگد. گروههاي كه در حال حاضر در كنگو مشغول مبارزه اند همگي از رواندا آمده اند و ما نيازمند آن هستيم كه بازيگران اين صحنه نمايش به رواندا بازگردند و به مذاكره بپردازند. 

 

نتيجه‌گيري و جمع بندي

 

نژاد توتسي در كنگو اصطلاحا به مردم مهاجري گفته مي‌شود كه از سمت شرق و از مناطق ساحلي مانند سومالي و كنيا به مركز قاره‌ي افريقا آمده‌اند. در مقابل هوتو به مردم بومي افريقاي مركزي اطلاق مي‌شود. پس طبيعتا بيشتر جمعيت كنگو را هوتو‌ها تشكيل مي‌دهند.

طبيعتا تشكل‌هاي هوتو مانند موسسه‌ي جامعه‌ي باز و بسياري از نهادهاي مردمي كنگو از هوتوها حمايت مي كنند. پس عجيب نيست كه ما با رويكرد هوتوها به مساله‌ي رواندا بدين شكل كه مشاهده نموديد مواجه شويم.

در مصاحبه‌هاي فوق به كرّات به جنايات توتسي‌ها و به خصوص رواندا و اوگاندا اشاره شد. اما اين نكته فراموش شد كه آغازگر جنايات در اين منطقه حاكم هوتوي اوگاندا ايدي امين بود و عامل محرك درگيري‌هاي امروزه نيز قتل عام 1994 رواندا است.

مطمئنا در يك منازعه‌ي قومي، هر دو طرف مقصر هستند و البته هر دو تلاش مي‌كنند تقصير را به گردن طرف مقابل بياندازند. اين نكات را گفتيم تا روشن شود كه آنچه در مصاحبه‌هاي فوق خوانديد الزاما درست نيست و اگر امريكا و انگليس از رواندا حمايت نموده اند از كابيلا نيز كه تا ديروز هم‌پيمان هوتوها بود نيز حمايت مي‌كنند. چرا كه براي آنها مهم ايجاد تفرقه و غارت منابع منطقه است و نه پيروزي رواندا و يا كنگو، توتسي يا هوتو.

از طرفي غرب به هيچ وجه حامي رواندا يا انكوندا در جريان درگيري هاي اخير نبوده است. چرا كه مدت مديدي رسانه‌هاي غربي بر عليه اين دو مطلب مي‌نوشتند و نيروهاي حافظ صلح سازمان ملل نيز در جنگ با انكوندا بوده‌اند.

نتيجه اي كه به نظر مي‌رسد آن است كه شايد وضع پيش آمده در كنگو حركتي اگر چه ناقص و كوچك به سمت صلح باشد كه به وجود اوردن بدبيني‌ها مسلما از سرعت آن خواهد كاست و اهداف استعمار را تحقق خواهد بخشيد. به خصوص كه به نظر مي‌رسد بر خلاف پيشبيني اين دو نهاد فوق‌الذكر، رواندا در حال خروج نيروهايش از خاك كنگو است و همچنين مبارزه با شورشيان هوتو تبديل به نسل كشي مجدد و قتل عام شهروندان كنگويي نشده است.

 

1031.1 - 87/12/03