مقدمه 

زماني كه هنوز نظام آپارتاید آفریقای جنوبی حكمفرما بود، تمام افكار عمومي بيشتر متوجه ابعادي همچون نقض شدید حقوق بشر بود. اين در حالي است كه جنبه هاي ديگري هم وجود داشت كه به نوعي بازيگر اصلي ميدان آپارتايد بود كه نهاد های اقتصادی پيچيده آپارتايد از مهمترين آنهاست.
نظام آپارتاید، توسط سفید پوست های ثروتمند و مرفه طراحي شده بود. هدف از اين نظام، سرکوب سیاهان فقیر و سلطه كامل بر آنها بود. آپارتايد در واقع از زماني آغاز شد كه اتحاديه هاي كارگري سفيد پوست راديكالي در جدال خود با اكثريت سياه پوست و سرمايه داران سفيد پوست به پيروزي رسيدند. در واقع يك سيستم اقتصادي بسيار ظالمانه، كه هدفش رسيدن به سوسياليست بود، منجر به تشكيل آپارتايد شد. در اين خط مشي، آنها در تلاش بودند كه بر تمام جامعه، وسايل توليد، سرمايه، نيروي انساني، املاك و زمين ها مالكيت داشته باشند و آن را تنها در جهت منافع خود اداره كنند.

شكل گيري نظام آپارتايد و اختلافات ميان سرمايه داران و نيروي كارگري

در سال ۱۷۹۶ ميلادي انگليسي ها، كه براي تحقق به آرزوي امپراطوري بريتانياي كبير تلاش مي كردند، به آفریقای جنوبی وارد شدند. در آن زمان دولتي از جانب كشور هلند بر آن سرزمين حكومت مي كرد. انگليسي ها به سرعت بر هلندي ها غلبه كردند و از اين پس آفريقاي جنوبي زير نظر دولتي تحت نظارت پارلمان انگليس اداره مي شد.

به مهاجران هلندي ساكن آفريقاي جنوبي اصلاحا "آفريكانر" مي گويند، البته خود آفريكانرها نام "بوئر" به معناي كشاورز را براي خود برگزيده بودند. بوئر ها برده داري مي كردند و هيچ ارزش و جايگاهي براي سياه پوستان قائل نبودند. اوضاع براي آفريكانرها خوب پيش مي رفت و آنها از اين وضعيت راضي بودند. اما با ورود انگليسي ها كه اغراض امپرياليستي داشتند، آفريكانرها در مقابل آنها جبهه گرفتند و در واقع نمي خواستند كه شريكي در ميان باشد، اما به هر حال قدرت انگليس فائق آمد و اداره كشور را در دست گرفت.

در سال 1834 ميلادي انگليسي هاي ليبرال برده داري را ممنوع كردند و اين تنفر آفريكانرها را برانگيخت تا جايي كه در سال ۱۸۳۵ ميلادي آفریکانرها از اينكه تحت حكومت پادشاهي انگليس باشند اعلام انزجار كردند. بوئرها در مقابل انگليس قدرت چنداني نداشتند و به همين دليل براي آنكه به اختيار خود زندگي كنند دست به مهاجرت زدند و از جنوب آفريقاي جنوبي به سمت شمال مهاجرت كرده ضمن رفتار ظالمانه با بوميان و رنگين پوستان، ایالت های "ارنج" (orange) و "ترانسوال" (Transvaal) را تاسیس کردند. انگليس هم زياد با آنها كاري نداشت، تا وقتي كه رگه هاي طلا در ايالت ترانسوال پيداشد. در سال 1871 ميلادي بود كه سياه پوستان، رنگين پوستان و حتي انگليسي ها نتوانستند از اين منطقه چشم پوشي كنند.

كشف طلا در آفریقای جنوبی درواقع موجب نزديك تر شدن تمام ساكنان اين سرزمين شد. سرمايه سفيد پوستان نياز به نيروي كارگر سياهان داشت و از آن زمان نقطه مشتركي ميان سياه و سفيد پيدا شد. البته انگليسي ها اداره معادن را بر عهده گرفتند و در ابتدا از سفيد هاي سرمايه دار در سطوح مديريتي، تخصصي و نيمه تخصصي استفاده مي كردند اما هزينه آنها بالا بود. از آن زمان بود كه انگليسي ها به فكر پرورش سياهان افتادند تا آنها را در قبال هزينه بسيار كمتر جايگزين كارگران سفيد پوست كنند. به همين دليل كارگران سفيد پوست سعي كردند تا با ايجاد اتحاديه هاي كارگري، موانعي بر سر ورود سياه پوستان و رنگين پوستان ايجاد كنند تا سیاه پوستان نتوانند برای تثبیت خودشان در اقتصاد سرمایه داری وارد رقابت شوند.

در راستاي همين اهداف در اوایل دهه ۱۹۰۰ ميلادي، سفيد پوستان اتحادیه های کارگری، از جمله اتحاديه سوسياليست (salp)، را تشکیل دادند تا در برابر تمایل مداوم و سرسختانه سرمایه دارها براي استفاده از نيروي كارگري سياه پوست بایستند. تلاش اين اتحاديه هاي سفيد پوستان به نتيجه رسيد و در سال 1911 ميلادي نخستين قانون نژاد پرستانه تصويب شد. اين قانون به بهانه برقراري امنيت كارگران به بوجود آمد.

تابلويي كه فقط اجازه عبور و استفاده را به سفيد پوستان را مي داد

پیروزی در امر قانون گذاری براي اتحادیه های سفید پوست، در پیشرفت آفریقایی ها موانع جدی به وجود آورد. البته اين نكته نيز حائز اهميت است كه سفيد پوست ها در واقع با پيشرفت سياهان محالف نبودند، بلكه ترس آنها از آن بود كه سياه پوستان منافع آنها را به خطر بياندازند و جايگاه آنها را محدود كنند. براي مثال در جريان جنگ جهاني اول كه درخواست محصولات معدني افزايش يافت، سفيد پوستان راه را براي برخي از سياهان باز كردند اما پس از جنگ مجدداً وضعيت به حالت قبل بازگشت.

اختلاف نظرها ميان انگليسي ها و بوئر ها تا جايي بود كه در سال 1921 ميلادي درگيري ميان كارگران سفيد پوست و ماموران دولتي روي داد كه منجر به كشته شدن 250 نفر گرديد. در واقع رنگ پوست کارگران سفید با سرمایه دارها یکی بود، اما اهداف آنها کاملاً با یکدیگر متفاوت بودند.

نوسانات قدرت اتحادیه های کارگری سفیدپوست ها در تحمیل شرایط خود به روسایشان، به وضوح در آمار مربوط به اشتغال نژادهای مختلف مشهود است. نسبت شاغلین سیاه پوست به سفیدپوست در معادن، در فاصله سال های ۱۹۱۰ تا ۱۹۱۸ ميلادي، حدود ۸ به ۱ یا ۹ به ۱ بود. این نسبت در موافقت نامه "وضع موجود" سال ۱۹۱۸ ميلادي که اتحادیه ها آن را پی گیری کرده بودند، به 4/7 به ۱ کاهش یافت. بعد از آنکه اتاق معادن، شورش راند در سال ۱۹۲۲ ميلادي را سرکوب کرد، نسبت فوق به 11/4 به ۱ افزایش یافت. با این وجود، دولت کارگری ملی با «سیاست کارگری متمدن» خود، این نسبت را به ۸/۸ به ۱ کاهش داد. در ۱۹۵۳ ميلادي که اوج آپارتاید بود، این نسبت باز هم کاهش یافته و به 4/6 به ۱ رسید. البته در مقابله با اتحاديه هاي كارگري سفيد پوست ها، اتحاديه كارگري آفريقاييان (سياه پوستان) نير وجود داشت، اما اين اتحاديه در اواخر دهه 1970 ميلادي تازه به رسميت شناخته شد.

البته اين تبعيض نژادي تنها در معادن خلاصه نمي شد، بلكه در ساير عرصه هاي اقتصادي اوضاع بر همين منوال بود. شرکت های راه آهن دولتی و دیگر شرکت های بزرگ دولتی، در راستای سیاست "تبعیض مثبت" ترجیحاً سفیدپوست های با مهارت کمتر را استخدام کرده و ترفیع دادند.

در واقع هدف از ملی سازی بسیاری از صنایع، تنها تحمیل ترجیحات نژاد بود. "مرل لیپتون" گزارش کرده است که پس از اعلام "سیاست کاری متمدن" در سال ۱۹۲۴ ميلادي، گرایش شدید به استخدام سفیدپوست ها (با هزینه بیشتر)، کاملاً آشکار بود (Lipton, ۱۹۸۶). در فاصله سال های ۱۹۲۴ و ۱۹۳۳ ميلادي، تعداد سفیدپوست هایی که در راه آهن آفریقای جنوبی استخدام شدند، از ۴۷۶۰ نفر به ۱۷۷۸۳ نفر، یا از ۱۰درصد کل کارگرها به ۳۹ درصد افزایش یافت، در صورتی که تعداد سیاه پوست ها از ۳۷۵۶۴ نفر به ۲۲۰۰۸ نفر یا از ۷۵درصد به ۴۹درصد کاهش پیدا کرد. درصد کارگران سفیدپوست، در مشاغل دولتی مرکزی و محلی از ۴۵ درصد به ۶۴ درصد افزایش یافت، در حالی که تعداد و درصد سیاه پوست ها، به همین نسبت کاسته شد.

همانند جنگ جهاني اول، در طي وقوع جنگ جهاني دوم بار ديگر فرصتي مهيا شد كه نيروي كارگري سياه نيز وارد عرصه اقتصادي شوند. پس از اتمام جنگ، بار ديگر درخواست هاي جهاني كاهش پيدا كرد و به همين دليل تعداد بيكاران سفيد پوست افزايش يافت و اين در سال 1948 ميلادي كاملاً مشهود بود و از اين رو واكنش سفيد پوست هاي راديكال افزايش يافت. تمام تلاش آپارتايد آن بود كه زنجير روابط سياه پوستان و سفيد پوستان را قطع كند تا منافع آنها به خطر نيافتد به همين دليل با نفوذ در قوانين اقدامات بسيار ظالمانه اي انجام دادند. براي نمونه در سال۱۹۵۲ ميلادي، هزینه مدرسه به ازای هر کودک سیاه پوست، تقریباً برابر با 5% میزان هزینه های مدرسه برای هر کودک سفید پوست بود. آفریقایی ها، مجاز به تملک اموال غیرمنقول نبودند. به طور كلي سرمایه دارها، كه خواستار توليد بالا و هزينه كم بودند، به شدت با آپارتاید مخالف بوده و در مقابل اتحاديه هاي كارگري سفيد پوست كه مدافعان آپارتايد و پايه گذاران اصلي آن بودند به مخالفت با سرمایه داری می پرداختند.

از شروع ضعف آپارتايد تا سقوط آن رژيم

مخالفت با سيسم آپارتايد تقريبا در سال 1970 ميلادي پاي گرفت و سرانجام در سال 1994 ميلادي به پيروزي رسيد. البته پيش، حين و پس از جنگ جهاني اول و دوم حمايت و يا اعتراض نسبت به آپارتايد قابل ملاحظه بود.

پراكندگي ساكنان آفريقاي جنوبي در سال 1970ميلادي

با بروز مشكلات بيشتر ناشي از كمبود نيروي كار، دولت در سال 1973 ميلادي در مقابل اتحاديه هاي كارگري سفيد پوست ايستاد و اعلام كرد سیاه پوست ها و تمام ساكنان آفريقاي جنوبي می توانند در حوزه تخصصي، كه پيش از اين در انحصار اتحاديه هاي كارگري سفيد پوستان بود، مشغول به كار شوند. اقدامات دولت از اين هم فراتر رفت و در سال 1975 ميلادي بود كه نیروی دفاع اعلام کرد که سربازان سیاه پوست هم رديف سفيد پوستان هستند و سفیدها باید از دستورات افسران سیاه اطاعت کنند.

با توجه به روند توسعه و پيشرفت اقتصاد آفريقاي جنوبي در دهه 1980 ميلادي، ناگزير نژادهاي مختلف در كنار يكديگر قرار گرفتند. اين مسئله هم براي سياه پوستان مناسب تلقي مي شد، چون منبع درآمدي براي خانواده پيدا شد و هم براي سفيد پوست ها، كه منافع آنها با شتاب بالا افزايش مي يافت. در چنين اجتماعي فضاي آموزشي براي سياه پوستان هموارتر شد. اين مسئله باعث شد كه اين طبقه از جامعه كه پيش از اين فاصله بسياري با سفيد پوست ها داشتند، به آنها نزديك تر شوند، از اين رو ادامه حيات آپارتايد ديگر با هزينه بسيار بالايي روبرو شده بود.

در اين بخش نظر شما به اعداد و ارقامي جلب مي شود كه نشان دهنده آن است كه ادامه حيات آپارتايد با خطر جدي روبرو شده بود؛ در ميان سال هاي 1946 تا 1960 ميلادي، با وجود کاهش درصد جمعيت سفیدپوست ها، همیشه ۷۰% از درآمد ملی آفريقاي جنوبي نصیب آنها می شد. این مقدار در سال های ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۰ ميلادي به ۶۰% کاهش یافت. تنزل و سقوط آپارتاید را می توان با افزایش هزینه های آموزش سیاه پوست ها نیز مشاهده کرد. نسبت مخارج آموزشی سرانه دانش آموزان سفیدپوست به سیاهپوست که در ۱۹۵۲ ميلادي، حدود 20 به 1 بود، در ۱۹۸۷ ميلادي به حدود 5 به 1 سقوط کرد.

مسائل اجتماعي ديگري نيز در تضعيف آپارتايد نقش داشت. مثلاً قانون ممانعت ازدواج ميان دو نژاد مختلف در سال 1985 ميلادي برداشته شد، همچنين در سال 1986 ميلادي قوانین مربوط به تردد رنگین پوستان ملغي گردید. اين ها همان قوانيني بودند كه تعريف آپارتايد را متضمن مي شدند، به اين ترتيب كاملاً مشخص است كه ادامه حيات اين رژيم بي دليل بود چرا كه بيشتر هويت اين رژيم منسوخ شد. "دی کلرک" كه رئيس جمهور آن زمان آفريقاي جنوبي بود در سال ۱۹۹۱ ميلادي "قانون ثبت جمعیت ها و مناطق گروهی" که ستون فقرات آپارتاید اجتماعی بود را متوقف كرد.

دي كلرك، آخرين رئيس جمهور آفريقاي جنوبي در زمان آپارتايد

سرانجام با برگزاري نخستين انتخابات سراسري آزاد در آفريقاي جنوبي، در سال 1994 ميلادي، آخرين ميخ نيز بر تابوت آپارتايد كوبيده شد. در آن انتخابات تاريخي، "نلسون ماندلا"، يك چهره سياه پوست كه 26 سال در زندان آپارتايد محبوس بود، به عنوان رئيس جمهور آفريقاي جنوبي انتخاب شد. "حزب کنگره ملی" نيز موفق شد ۲۵۲ کرسی از ۴۰۰ کرسی مجلس شورای ملی را به خود اختصاص دهد. از آن زمان تا كنون (2010 ميلادي) اين حزب هنوز بر سر قدرت مي باشد.

نقش سازمان هاي بين المللي

 بسياري از كارشناسان يكي از عوامل سقوط رژيم نژاد پرست آپارتايد را تحريم هاي جامعه بين الملل مي دانند و مي گويند اين فشار ها باعث اصلاحاتي از جانب آن رژيم شد. اما جالب آن است كه اگر نگاهي به اوضاع اين رژيم در آن اثنا بياندازيم، در خوش بينانه ترين حالت مي توان گفت كه اين اصلاحات تنها وابستگی اندکی با فشارهای خارجی داشت.

فشار هاي خارجي و تحريم ها نه تنها باعث كاهش گردش مالي آفریقای جنوبی نشد بلكه پس از آنكه اروپايي ها و آمريكايي ها در سال 1986 ميلادي تحريم هايي را عليه آفريقاي جنوبي اعمال كردند، رشد درآمد توليد ناخالص داخلي آنها افزايش يافت. چرا كه بنگاه هاي سرمايه گذاري آفريقاي جنوبي در سال هاي 1984 تا 1989 ميلادي، حداقل ۵ تا ۱۰میلیارد دلار سود کسب كردند. اما زماني كه فشار تحریم ها تا حدودي برداشته شد و تغییرات اساسی در فضای ژئوپلتیک بین المللی به ویژه سقوط بلوک شوروی به وجود آمد، اصلاحات دوباره آشکار شد. آپارتاید انفرادي شكل گرفت و توسط كساني مورد حمايت قرار مي گرفت که از لحاظ اقتصادی، از همکاری کارگران سیاه و سرمایه داری های سفید متضرر می شدند.

به علاوه اينكه اين فشار ها عكس العمل هايي نيز به دنبال آورد، در حالي كه همانطور كه پيش از اين به آن پرداخته شد اين رژيم خود در حال اجراي برخي اصلاحات بود. در مقابله با فشار هاي خارجي، رژيم آپارتايد براي استحكام جايگاه خود، جناح راست خود را تقويت كرد. اين جناح جزو سرسخت ترين افرادي بودند كه خواهان جدايي نژاد ها از يكديگر بودند. در انتخابات پارلمانی سال ۱۹۸۷ ميلادي دولت از جناح راست حمايت كرد و عكس العمل هاي سخت و رفتارهاي وحشيانه اي را هم در پيش گرفت. همچنين در دولت حالت فوق العاده اعلام شد و مطبوعات سانسور شدند.

انواع دسته بندي افكار در آفريقاي جنوبي در زمان آپارتايد

پيش از سقوط آپارتايد وضع پيچيده اي در آفريقاي جنوبي موج مي زد. در آن زمان قدرت سياسي در دست سفيد پوستان بود اما در عين حال برخي خواهان سلطه سفيد بودند، برخي تفكيك نژادي مطلق را مي خواستند، برخي به رهبري نژاد سفيد عقيده داشتند و برخي خواهان جامعه آزاد بودند. به طور كلي تمام افكار را مي توان در هشت گروه كلي دسته بندي كرد كه به قرار زير مي باشند؛

1. سلطه سفيد پوستان

عده زيادي از سفيد پوستان مي دانستند كه اطميناني به آينده نيست. خطرات هر چه باشد و به علت وجود اين خطرات، قصد داشتند كه سلطه سفيد پوستان را برقرار نگاه دارند. اين سلطه با خشونت همراه مي شد و عدالتي بيش از آنچه در چنين شرايطي ميسر است، از آن ناشي خواهد شد. اين سفيد پوستان حاضر به قبول هيچ گونه آميزشي ميان نژاد ها نبودند و از اصل تفكيك نژادي يا آپارتايد سخت پشتيباني مي كردند. اما تفكيك نژادي مطلق را (به صورتيكه هر يك در نواحي مخصوص به خود زندگي كنند و هيچ گونه تماسي ميان آنها نباشد) عملي نمي دانستند. اكثريت عظيمي از ايشان به حزبي به نام "مليون آفريكانز"، راي داده بودند.

2. تفكيك نژادي مطلق

عده محدود اما با نفوذي از سفيد پوستان بر اين عقيده بودند كه به علل عملي و اخلاقي، برقرار نگاه داشتن سلطه سفيد امري محال است. ايشان به تفكيك نژادي مطلق عقيده داشتند و حتي حاضر بودند كه براي رسيدن به چنين هدفي فداكاري هاي بزرگي بكنند. به عقيده آنها تنها از اين راه است كه سفيد پوستان بر ترس خود پيروز خواهند شد و سياه پوستان به عدالت خواهند رسيد. اين اقليت با نفوذ از پشتيباني كامل روشنفكران افريكانز و رهبران كليسا برخوردار بودند و بيشتر افراد آن به حزب مليون افريكانر راي دادند. در آن زمان اكثريت اعضاي حزب، در مورد اين مسئله مهم، با اقليت مخالف بودند. اين اختلاف هنوز منجر به شكافي در حزب نشده و اين بدان سبب بود كه همه آنها مليون افريكانر بودند و براي به دست آوردن پيروزي سياسي، متفقاً مبارزه كردند و پشتيبان هم بودند بنابراين احساس مي كردند كه آنچه ايشان را به هم پيوند مي دهد بيش از چيزي است كه آنها را از هم جدا مي كند.

3. رهبري سفيد پوستان

 گروه ديگري از سفيد پوستان كه شمار آنها كمتر از مليون آفريكانر نبود، به تفكيك نژاد مطلق عقيده نداشتند و از عبارت "سلطه نژاد سفيد" نيز خوششان نمي آمد. در نتيجه سياستي در پيش گرفتند كه مي توان آن را چنين خلاصه كرد: "تفكيك عاقلانه نژاد ها به رهبري سفيد پوستان". ايشان طرفدار حزب متحد و بيشتر انگليسي زبان بودند. حزب متحد، از آنجا كه بيشتر اعضاي آن انگليسي زبان بودند، مانند حزب مليون گرفتار سنت نيرومند آپارتايد نبوده با اين حال به همان اندازه دچار تعصبات نژادي "آفريقاي جنوبي سفيد" بودند. در واقع سياست آنها سياسيت احتياط و محافظه كاري بود و حزب متحد در آن روزگار بيش از اندازه در اين سياست افراط مي كرد.

4. جامعه آزاد

گروه كوچكي از سفيد پوستان تبعيض نژادي را دور از عقل و اخلاقاً محكوم مي شمردند. اين گروه اندك كه خود را ليبرال (آزاديخواه) مي ناميدند، با اعتراضات فراواني از جانب ديگر سفيد پوستان مواجه مي شدند. البته گروهي از آفريقاييان، هنديان و مردم رنگين پوست نيز در اين طرز تفكر همراه بودند.

5. كمونيسم

گروه كوچكي از راي دهندگان نيز كمونيست يا نيمه كمونيست بودند. اين گروه عقايد خود را آشكار نمي كردند، زيرا به موجب لايحه "جلوگيري از كمونيسم" اشاعه افكار و عقايد كمونيستي مجازات هاي سنگين به همراه داشت. كمونيست ها نيز با هر گونه تبعيض نژادي مخالف بوده، اما علاوه بر آن درباره سازمان هاي اجتماعي، مالكيت زمين و صناعات و معادن و غيره نيز عقايدي ابراز مي داشتند. عده اي از آفريقاييان و هنديان و مردم رنگين پوست نيز با آنان همراهي مي كردند. برخي از آنها به خاطر عقايد خود، ناگزير از تحمل رنج و گرفتاري و زيان هاي مالي بودند.

6. كنگره ملي آفريقاييان

بزرگترين سازمان آفريقايي، كنگره ملي (ANC) بود. دولت با خانه نشين كردن بسياري از رهبران برجسته كنگره آسيب بسيار بر آن وارد مي كرد. به يك رهبر كنگره ممكن بود دستور داده شود كه تا مدت يكسال يا بيشتر از خانه خود بيرون نيايد يا آنكه در هيچ جلسه اي شركت نكند. دولت مي توانست با يك اخطاريه كتبي رهبري را خانه نشين كند. نه محاكمه اي در كار بود و نه حكم محكوميتي، نه دادگاه تميزي. تمام اين رفتار ها و اقدامات براي آن بود كه اعضاي كنگره را از ميدان خارج كنند.

پرچم و لوگوي حزب كنگره ملي آفريقاييان (ANC)

برخي مدعي بودند كه تعدادي از رهبران كنگره كمونيست بودند، البته كنگره ملي آفريقاييان نسبت به كمونيسم موافقت يا مخالفتي ابراز نمي كرد. حرف كنگره اين بود كه بر ضد تبعيض نژادي تلاش مي كند و همه مخالفان تبعيض نژادي را در خود مي پذيرد. روزي يكي از رهبران كنگره مي گفت: "در طرف چپ من آدمي است كه دوش به دوش من در راه هدف مردم آفريقا مي جنگد. در طرف راستم هم آدمي است مثل اولي. چطور ممكن است به فكر من خطور كند كه از آنها عقايدشان را درباره مسائل كوچكتر بپرسم؟". در واقع وضع واقعي كمونيسم در كنگره ملي آفريقاييان از اين قرار بود و در آن زمان اينگونه مسائل را "مسائل كوچكتر" به شمار مي آورند. رهبران آفريقايي اعلام مي كردند كه كنگره نه تنها متعلق به آفريقاييان، بلكه متعلق به سراسر آفريقاي جنوبي است. كنگره با تفكيك نژادي به كلي مخالف بود.

7. كنگره هنديان

بزرگترين كنگره هندي هاي آفريقاي جنوبي كنگره هنديان بود. دولت با خانه نشين كردن رهبران اين كنگره نيز به آن آسيب بسيار رساند. در كنگره هنديان نيز كمونيسم وجود داشت، اما در اين كنگره نيز كسي درباره "مسائل كوچكتر" چيزي نمي پرسيد و تنها دشمن اصلي تبعيض نژادي بود.

8. مردم رنگين پوست

بزرگترين سازمان مردم رنگين پوست "سازمام مردم رنگين پوست" نام داشت. اين سازمان نيز مانند دو كنگره با هر گونه تبعيض نژادي مخالف بود. اما مردم رنگين پوست در اين مورد كاملاً با يكديگر متحد نبودند و به همين دليل بود كه در آپارتايد، مانند آفريقاييان و هندي ها، آن چنان از جامعه سفيد پوستان طرد نمي شدند و آنها در همراه شدن با همه مردم غير سفيد پوست ترديد دارند.

برخي از چهره هاي مطرح مبارزه بر عليه آپارتايد

P. W. Botha , Oupa Gqozo , D. F. Malan, Nelson Mandela , Desmond Tutu , F. W. de Klerk , Walter Sisulu , Helen Suzman , Harry Schwarz , Andries Treurnicht , H. F. Verwoerd , Oliver Tambo , B. J. Vorster , Kaiser Matanzima , Jimmy Kruger , Steve Biko , Mahatma Gandhi , Joe Slovo , Trevor Huddleston

مرور چند مسئله

• هر چه به پايان عمر آپارتايد نزديك مي شديم، عقايد مردم غير سفيد پوست روز به روز وحدت و نيروي بيشتر مي يافت. كارگران غير سفيد پوست، با آنكه اجازه برپا كردن سازمان هاي كارگري نداشتند، روز به روز بر قدرتشان افزوده مي شد. سفيد پوستان اين نيرو را به چشم مي ديدند قدرت آن را احساس مي كردند. روز به روز سفيد پوستان بيشتري ناگزير شدند كه ميان "سلطه سفيد" و "جامعه آزاد" يكي را برگزينند. "تفكيك نژادي مطلق" خيال محال بود- براي اين كار به اندازه كافي زمين در اختيار نبود، به اندازه كافي وقت نبود، پول نبود، مهمتر از همه، اراده واقعي نبود- و سياست "رهبري نژاد سفيد" چيزي معلق ميان اين دو سياست  بشمار مي رفت.
• در آن زمان و با آن شرايط، چنانچه طرفدارن سلطه سفيد پوستان پيروز مي شدند، احتمال به وقوع پيوستن يك انقلاب داخلي يا مداخله از خارج بسيار وجود داشت، چرا كه سلطه اقليت با تزلزل همراه است. در اين مورد، هستند كشور هاي بيشماري از قاره آفريقا كه با اين مسئله روبرو شدند. براي مثال مي توان به آنگولا، زيمبابوه و زامبيا اشاره كرد.
• اما مسئله اي كه بيشتر ذهن سفيد پوستان و رنگين پوستان طرفدار جامعه آزاد را به خود مشغول مي ساخت و اكنون نيز اين نگراني وجود دارد، آن بود كه آيا جامعه آزاد به صورت يك دموكراسي واقعي دوام خواهد يافت، يا آنكه "سلطه نژاد سياه" انتقامي بس عظيم مي گيرد؟ ولي به هر حال مي توان گفت كه در دهه 1980 ميلادي سفيد پوستان آفريقاي جنوبي خود را براي تحول عظيمي در راه و رسم قديمي زندگي خود آماده مي كردند. پيش از سقوط آپارتايد، يك چنين تحولي در راه و رسم قديمي اشراف انگليس پديد آمد. اين تحول بدون كشتار و تشنج و حتي بدون دلگيري روي داد. اما البته در آنجا مسئله نژاد و رنگ پوست در ميان نبود.
• در آن زمان رهبران كليسا و روشنفكراني كه طرفدار تفكيك مطلق بودند و ديدند كه اين مسئله راه بجايي نمي برد، به سبب وسعت فكري و نظرات اخلاقي خود، جامعه آزاد را برگزيدند. چنين تحولي براي آفريقاي جنوبي اهميت بسيار داشت. چرا كه در اين صورت بود كه خطر انقلاب و نيز خطر برخورد مليت هاي متضاد تخفيف مي يافت. آنها خوب مي دانستند كه تحمل اصالت نژاد از راه قانون مستلزم سلطه نژادي است و سلطه نژادي انقلاب به بار مي آورد و اين انقلاب باعث اختلاف طبقاتي عظيمي مي شود.
• يكي ديگر از نگراني هاي سفيد پوستان، كه باعث شد كه اصلاحات را بپذيرند، آن بود كه آنها از اين نكته غافل نبودند كه ممكن بود كمونيسم افكار آفريقاييان را تسخير كند. اما به طور كلي در داخل كنگره ملي آفريقاييان نيز براي تسخير افكار آفريقاييان مبارزه اي ميان سه طرز فكر درگير بود. يكي نظريه كمونيستي "پيروزي كارگران"، ديگري نظريه "آفريقا براي آفريقاييان"، كه مليون آفريقايي از آن پشتيباني مي كردند، و ديگري "نظريه اجتماع آزاد" بود.

سخن آخر

اگر بخواهيم از آغاز تا پايان آپارتايد آفريقاي جنوبي را در يك عبارت ادبي بيان كرد، مي توان گفت كه ديوار عظيمي بنا نهاده شد، ديوار عظيم ترك خورد، اين ترك به شكافي تبديل شد و آب از اين شكاف بيرون ريخت. از اين جريان آب رودخانه اي تشكيل شد و اين جريان راه خود را به دريا پيدا كرد.

شايد اگر به چرايي و چگونگي شكل گيري آپارتايد بيانديشيم، چرايي و چگونگي سقوط آن را بهتر درك كنيم. همان طور كه در خلال مطالب به آن اشاره شد، منافع حاميان آپارتايد بر آن بود كه تبعيض نژادي برقرار باشد. آنها براي فراهم كردن شرايط استفاده از اين منافع و تسلط بر بهره مندي هاي اقتصادي، نياز به يك تشكيلات و ساختار سياسي تبعيض نژادي داشتند. اما زماني كه همان منافع توسط همان ساختار و تشكيلات مورد تهديد و اضمحلال قرار گرفت، مصلحت را بر آن ديدند كه آن ساختار را از ميان بردارند.

يك پرسش مطرح است و آن اينكه چه عواملي سبب شد، ساختار آپارتايد تهديدگر اهداف ايجاد خويش شود؟ حاميان آپارتايد به دنبال اهداف اقتصادي بودند و تمام توجه آنها به افزايش تسلط بر منابع و شتاب رشد منافع بود. در اين ميان رويداد هاي تاريخي سرنوشت ساز جهاني مانند جنگ هاي جهاني اول و دوم و برخي اتفاقات و اقدامات داخلي، چه از طرف دولت آپارتايد و چه از طرف آفريقاييان، اتفاق افتاد. به نظر مي رسد در آن زمان كه سفيد پوستان به فكر محور هاي اقتصادي بودند، از هر مسيري كه منافع بيشتري به همراه داشت حركت مي كردند. چه بسا كه عبور از اين مسير ها باعث سست شدن و تضعيف ساختار آپارتايد شد. اما زماني كه آنها متوجه قدرت گرفتن كنگره، افكار عمومي و ساير مسائل از اين دست شدند تصميم گرفتند براي اينكه اوضاع از اين بدتر نشود، با حفظ شخصيت و جايگاه مورد احترام خود در نزد آفريقاييان، ساختار آپارتايد را منحل كنند. در واقع آنها از يك انقلاب داخلي قريب مي ترسيدند. چنانچه آن انقلاب روي مي داد معلوم نبود كه آيا وضعيت كنوني سفيد پوستان آفريقاي جنوبي چگونه بود؟ و در قياس با اوضاع كنوني، آنان در چه جايگاهي قرار داشتند؟

منابع:

http://allafrica.com/stories/printable/201001210949.html

http://www.anc.org.za/ancdocs/history/mbeki/1996/sp960508.html

http://www.sahistory.org.za

 كتاب # The Land and People of South Africa, 1955/

http://www.theologyinafrica.com/public_home/?q=node/33

http://www.elections.org.za/Elections94.asp

http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,975920-1,00.html

http://jpr.sagepub.com/cgi/content/abstract/39/3/355

105204 - 89/03/31