مقدمه

لولا داسيلوا رئيس جمهور برزيل آخرين تور آفريقايي خود در دوران رياست جمهوريش را از روز 89/04/12 با سفر به كشور كيپ ورد آغاز كرد و در ادامه به كشورهاي گينه استوايي، كنيا، تانزانيا، زامبيا، آفريقاي جنوبي و آنگولا سفر نمود. وي در طي اين سفر موافقتنامه هاي زيادي را با اين كشورها به امضا رساند كه مهم ترين بخش هاي مورد توجه در آنها توليد سوخت پاك، كشاورزي و معدن بودند.

كليات

برزيل امروزه يازدهمين اقتصاد برتر دنياست كه مبادلات تجاري ساليانه اش با قاره آفريقا در دوران تصدي لولا داسيلوا به بيش از چهار برابر ميزان اوليه آن در سال 2003 رسيده و از رقمي در حدود 6 ميليارد دلار در سال اول به رقمي در حدود 25 ميليارد دلار (يك چهارم حجم مبادلات ساليانه چين با قاره آفريقا) در اواخر سال 2009 ترقي كرده است. اين در حالي است كه ميزان صادرات برزيل در سال ابتدايي تنها 2.7 ميليارد دلار بود ولي امروز اين رقم 8.7 ميليارد دلار شده است.

برزيل كه تعداد زيادي از جمعيتش ريشه در برده هاي آفريقايي كه به اين كشور آورده شده بودند، دارند؛ پس از نيجريه دومين كشور از نظر تعداد سياهان ساكن در آن است كه 76 ميليون نفر از جمعيت 190 ميليوني آن را سياه پوستان تشكيل مي دهند.

تعداد سفارتخانه هاي برزيل در قاره آفريقا نيز به دو برابر ميزان اوليه خود در سال 2003 ميلادي رسيده و هم اكنون برزيل در 34 كشور آفريقايي سفارتخانه فعال دارد. داسيلوا در مدت هشت سال تصدي مقام رياست جمهوري برزيل بيش از ده بار به قاره آفريقا سفر نموده و در اين سفرها از 27 كشور ديدار به عمل آورده است.

وي علي رغم محبوبيت بسيار زيادي كه در ميان مردم كشور خود برخوردار است، بر اساس قانون اساسي حق شركت در دوره بعدي انتخابات را ندارد و سال جاري آخرين سال حكومتش تلقي گشته و وي دي ماه امسال بايد از قدرت كنار برود.

         

كيپ ورد

اولين برنامه وي در اين تور آفريقايي شركت در نشست مشتركي با روساي جمهور كشورهاي عضو جامعه اقتصادي غرب آفريقا (ECOWAS) در كيپ ورد بود.

داسيلوا در كيپ ورد گفت: برزيل –كه جزء آخرين كشورهايي بود كه در سال 1888برده داري را منسوخ نمود – هيچ گاه نخواهد توانست دين تاريخي خود را به قاره آفريقا ادا كند. جانشينان من يك وظيفه اخلاقي، سياسي و نژادي دارند كه تجارت و سرمايه گذاري برزيل را در اين قاره تقويت نمايند. وي خاطرنشان كرد امروز ما براي آينده با يكديگر متحد هستيم. نه فقط من بلكه تمام برزيل يك تصميم سياسي گرفته است كه با قاره آفريقا همكاري نزديكي برقرار نمايد. برزيل هرگز نمي توانست اين موقعيت كنوني خود را بدون مشاركت ميليون ها آفريقايي در ساخت كشور به دست آورد. برزيل با افزايش تجارت، سرمايه گزاري و انتقال تكنولوژي خود را متعهد به از ميان برداشتن فقر و گرسنگي از اين قاره مي داند.

رئيس جمهور برزيل همچنين آفريقا را بخش مهمي از سياست خارجي كشور خود – كه تاكيد بيشتر آن بر همكاري هاي جنوب – جنوب است –  برشمرد.

داسيلوا همچنين اعلام كرد كه قصد دارد اولين دانشگاه آفرو-برزيلي را نيز در برزيل با ظرفيت ده هزار دانشجو كه نيمي از آن را دانشجويان آفريقايي و نيمي ديگر را دانشجويان برزيلي تشكيل مي دهند براي تربيت نسل بعدي متخصصان قاره آفريقا تاسيس نمايد.

راه اندازي يك شبكه تلويزيوني بين المللي كه اخبار جهان را از منظر نگاه برزيلي ها براي مردم آفريقا منتشر مي كند، برنامه ديگري است كه داسيلوا آن را اجرا نموده است.

در نتيجه اين نشست مشترك، ECOWAS و برزيل طرح هاي مشتركي را به امضا رساندند كه همكاري هاي اقتصادي و سياسي متقابل را افزايش مي دهد. تمركز بيشتر اين طرح ها بر زدودن فقر، تامين امنيت غذايي، محيط زيست، انرژي هاي تجديد شونده و پاك و گفتگوهاي سياسي بود. در يك بيانيه هشت صفحه اي در انتهاي اين اجلاس ويژه، رهبران منطقه اي و رئيس جمهور برزيل موافقت نمودند تا طرح هاي سياسي خود را بر گسترش گفتگوهاي سياسي، بهبود زيرساخت ها، همكاري هاي امنيتي و افزايش مشاركت بخش خصوصي متمركز نمايند.

رئيس جمهور كيپ ورد نيز در ديدار با داسيلوا گفت كشورش عضويت برزيل را در شوراي امنيت به عنوان يكي از اعضاي دايم آن، حق اين كشور بزرگ مي داند و حمايت كامل خود از اين خواسته برزيلي ها اعلام مي نمايد.

 

گينه استوايي

از سال 1990ميلادي كه در اين كشور مقادير متنابهي ذخاير نفتي كشف شد، كشورهايي مانند امريكا، اسپانيا و چين به دنبال روابط و قراردادهايي محكم براي استفاده از اين فرصت با اين كشور برآمدند كه برتري در اين رقابت از آن چيني ها بود به طوري كه امروزه مهم ترين سرمايه گذاران پروژه هاي گاز گينه را شركت هاي چيني تشكيل مي دهند. روابط ميان دو كشور گينه استوايي و برزيل از سال 1974ميلادي برقرار شده، اما سفارتخانه گينه در برزيل در سال 2005 ميلادي و سفارتخانه برزيل در گينه در سال 2006 ميلادي گشوده شده اند.

ديدار داسيلوا از گينه استوايي اولين ديدار يكي از روساي جمهور برزيل از اين كشور در طول اين 36 سال بوده است. برنامه سفر به اين كشور با ديدار بازرگانان دو كشور آغاز شد و با ديدار روساي جمهور دو كشور و امضاي پنج توافقنامه همكاري ادامه يافته و با امضاي يك يادداشت تفاهم به پايان رسيد. مهم ترين توافقنامه دو كشور توافقنامه دفاعي بود.

كنيا

در كنيا هم سيلوا اولين و تنها رئيس جمهور برزيل است كه تا كنون به كنيا سفر كرده است. داسيلوا در كنيا در كنفرانس مشترك مطبوعاتي با موآي كيباكي، رئيس جمهور كنيا، اين كشور را قطب اقتصادي مهمي دانست كه شركت ها و بنگاه هاي برزيلي مي توانند از آن به عنوان فرصتي براي ورود به بازار 125 ميليون نفري شرق آفريقا بهره ببرند.

كمك به توليد انرژي هاي تجديد پذير يا سوخت پاك و سازگار با محيط زيست و كمك به بهبود بخش كشاورزي وعده هايي است كه داسيلوا به ملت كنيا اعلام نمود. سيلوا هدف از سفر خود به همراه يك هيئت بازرگاني به كنيا را افزودن و تنوع بخشيدن به صادرات كنيا به برزيل و تحريك سرمايه گذاران برزيلي براي افزايش حضور در بخش هاي زيرساختي كنيا (جاده سازي، ساخت بنادر و نيروگاه هاي برق-آبي) عنوان نمود.

برزيل بزرگ ترين توليد كننده اتانول (يكي از اصلي ترين سوخت هاي تجديدپذير) در جهان است كه از تجارب و علوم مناسبي در اين زمينه برخوردار است. از طرف ديگر كشورهاي صنعتي به دنبال جايگزين كردن حداقل ده درصد از سوخت فسيلي مصرفي خود با اتانول هستند. كنيا نيز از زمين ها و شرايط مساعد كشاورزي برخوردار است كه با مواد خام كنيا و فناوري و دانش برزيل مي توان به نتايج درخشاني در اين زمينه دست يافت. اين بخشي از صحبت هاي داسيلوا در اين كنفرانس مطبوعاتي بود.

وزراي خارجه دو كشور نيز در اين سفر با يكديگر ديدار نموده، پنج سند همكاري را به امضا رساندند كه قرار است به عنوان چهارچوبي براي همكاري هاي آينده عمل نمايد.

از ديگر نتايج اين سفر اين بود كه برزيل متعهد به پذيرش دانشجويان كنيايي در دانشگاهي كه قرار است در كشور خود  بسازد گرديد. در اين دانشگاه قرار است 5000 دانشجوي آفريقايي و 5000 دانشجوي برزيلي در رشته هاي گوناگون مشغول به تحصيل شوند.

حجم مبادلات اقتصادي كنيا و برزيل در دوره تصدي داسيلوا به بيش از سه برابر مقدار سايق خود افزايش يافته است. ميزان صادرات كنيا به برزيل در سال 2009 ميلادي كمي بيش از يك ميليون دلار و واردات آن از برزيل در حدود 65 ميليون دلار بوده است. مقامات دو طرف علت اين حجم اندك مبادلات را بي خبري طرفين از ظرفيت هاي يكديگر برشمردند و ابراز اميدواري نمودند كه بر اين مشكل فائق آمده، روابط اقتصادي خود را گسترش دهند.

 

تانزانيا

امضاي قراردادي در حوزه توليد سوخت هاي پاك با تانزانيا يكي از دستاوردهاي سفر داسيلوا به اين كشور بود. شركت "واله" كه در سال 2006 ميلادي امتيازش در كشور گابن را از دست داد و شركت چيني چينالكو جايگزين آن شد، براي جلب نظر تانزانيايي ها و مشاركت در استخراج معادن بسيار غني اين كشور اعلام آمادگي نمود.

داسيلوا در تانزانيا قول داد سرمايه گذاران كشورش را براي حضور هر چه بيشتر در تانزانيا تشويق نموده، تكنولوژي لازم در زمينه توليد سوخت هاي پاك را در اختيار اين كشور قرار دهد، تا خود تانزانيايي ها بتوانند بخش توليد سوخت پاك خود را مديريت نمايند.

جاكايا كيكوته، رئيس جمهور تانزانيا، نيز كشورش را در زمينه توليد سوخت هاي پاك داراي ظرفيت و توان بالايي دانسته، يادآور شد تا كنون نيشكرهاي توليدي كشور صرفاً براي مصرف غذايي به كار مي رفته است.

توسعه بنادر تانزانيا مطلب ديگري بود كه داسيلوا برزيل را متعهد به انجام آن براي مردم تانزانيا دانست.

 

زامبيا

در اين كشور نكته اي كه از جانب رئيس جمهور آن مورد توجه قرار گرفت عدم طي تحصيلات عاليه دانشگاهي از سوي داسيلوا بود. رئيس جمهور "روپيا باندا" كه خود به دليل سطح پايين تحصيلاتش در مجامع سياسي كشور تحت فشار قرار دارد، يادآور شد: اين مرد (داسيلوا) هرگز به دانشگاه نرفت، اما در طول دوران زندگيش چيز هاي بسيار باارزشي آموخته است. آنچه ما از او مي آموزيم اين است كه با تمركز بر اهداف مي توان به آرزوهاي بزرگ دست يافت. وي علي رغم نداشتن تحصيلات دانشگاهي تاكنون بيشترين تعداد دانشگاه ها را در كشور خود تاسيس نموده است".

در اين كشور نيز قرار شد شركت هاي برزيلي واله و يك شركت معدني ديگر براي افزايش سطح استخراج مس، در چند ماه آينده اقلاً 600 ميليون دلار امريكا سرمايه گذاري نمايند. كه در نتيجه آن 50 هزار تن مس توليد شده و بيش از 15 هزار شغل براي جوانان زامبيايي ايجاد خواهد شد. همچنين داسيلوا با اشاره به شرايط مساعد كشاورزي در زامبيا اين كشور را آماده يك انقلاب بزرگ در توليد سوخت هاي پاك دانست.

داسيلوا در اين كشور با حمله به بانك جهاني و موسسات مالي بين المللي آنها را – كه از درمان بحران اقتصادي غرب عاجز مانده اند – از نسخه پيچي براي كشورهاي در حال توسعه برحذر داشته، از كشورهاي در حال توسعه خواست به راه حل هاي بومي فكر كنند.

 وي بحران اقتصادي غرب را داراي بركاتي براي كشورهاي جنوب دانسته، آن را سبب اصلاح نگاه اين كشورها به روند طي شده در قرن بيستم برشمرد و خاطرنشان كرد كشورهاي جنوب تا كنون درمان دردهاي خود را در دست كشورهاي صنعتي مي دانستند، در حالي كه امروزه فهميده اند كه خودشان بايد راه حل مشكلات خود را كشف نمايند و برزيل در اين راه مي تواند كمك هاي شاياني به زامبيا بنمايد.

وي همچنين از برداشت ها و نگاه هاي منفي كه نسبت به قاره آفريقا وجود دارد، اظهار تأسف نموده و اظهار اميدواري كرد اين نگاه از طريق مدارس و دانشگاه ها اصلاح شود. وي بخش كشاورزي را در اين كشور و همه جاي قاره آفريقا بسيار مستعد و داراي ظرفيت برشمرد و اذعان نمود كه در صورت اصلاح ساختارها به راحتي مي توان بر فقر و گرسنگي موجود در اين قاره غلبه نمود.

امضاي هشت توافقنامه و دو يادداشت تفاهم در موضوعات مختلف (اعم از كشاورزي، روابط ديپلماتيك، سوخت هاي پاك، مبارزه با گرسنگي، سلامت و ...) از نتايج اين سفر بود.

 

آفريقاي جنوبي

برزيل بزرگ ترين شريك تجاري آفريقاي جنوبي در قاره امريكاي جنوبي است. از زمان روي كار آمدن داسيلوا در برزيل (سال 2003) حجم مبادلات تجاري ميان اين كشور و آفريقاي جنوبي حدوداً پنج برابر شده و در سال 2009 ميلادي به رقم 1.7 ميليارد دلار رسيد كه تراز تجاري به نفع برزيل مي باشد.

در سفر به آفريقاي جنوبي داسيلوا و زوما به گسترش تجارت متقابل و روابط بازرگاني كشورهايشان به منظور كم كردن از وابستگي كشورهايشان به كشورهاي توسعه يافته متعهد شدند. داسيلوا در اين باره به خبرنگاران گفت: من به آقاي زوما گفتم كه ما نبايد يكديگر را بترسانيم، ما نيازمند اين هستيم كه با كمك يكديگر اقتصادهايي قوي تر براي كشورهاي خود بنا كنيم. وي در اين كشور با ستايش از ميزباني شايسته جام جهاني علاقه كشورش را به آموختن تجارب آفريقاي جنوبي خصوصاً در زمينه كاهش سطح جنايات و برگزاري امن جام جهاني ابراز كرد.

داسيلوا – كه كشورش ميزبان دور بعد رقابت هاي جام جهاني فوتبال است – قرار بود در ديدار پاياني جام جهاني و مراسم اختتاميه آن نيز شركت داشته باشد، اما با اعلام اينكه مدت زمان غيبتش از كشور طولاني شده و مسايلي پيش آمده كه مجبور است به كشورش بازگردد از اين كار صرفنظر كرد. وي در كيپ ورد ابراز اميدواري نمود فينال دوره بعد را برزيل و يك كشور آفريقايي برگزار نمايند.

آنگولا

هواپيماي وي كه در راه برگشت به برزيل بود توقف كوتاهي در لوآندا، پايتخت آنگولا داشت و داسيلوا از اين فرصت استفاده نموده گفتگوي يك ساعته اي با معاون رئيس جمهور آنگولا ترتيب داد. وي در اين ديدار خواهان تقويت جامعه كشورهاي پرتغالي زبان (پرتغال، برزيل، آنگولا، موزامبيك، گينه بيسائو، گينه كوناكري، سائوتومه پرنسيپ، كيپ ورد و تيمور شرقي) به منظور اتخاذ تصميمات مشترك و كمك هاي متقابل به يكديگر شد. توضيح اينكه لوآندا از روز اول مردادماه سال جاري ميزبان نشست كشورهاي پرتغالي زبان خواهد بود.

همچنين وي در اين ديدار خاطرنشان كرد برزيل نياز به همكاري بسيار بيشتر با قاره آفريقا دارد، چرا كه قرن 21 قرن آفريقا و آمريكاي لاتين است. وي افزود كشورش اميدوار است با همكاري قاره آفريقا بتواند يك سياست مشتركي را طراحي نمايد تا در كشاورزي اين قاره سهيم شده و تجارب بسيار ارزشمند خود در اين زمينه را در اختيار آن قرار دهد.

 

استفاده از اين مطالب با ذكر منبع (موسسه آفران) بلامانع است.

11682 - 89/04/23