مقدمه

"سومالي تبديل به پناهگاه نمايندگان القاعده در شرق آفريقا شده‌است" اين عبارت ديرزماني است كه غالباً در گزارش هاي رسانه‌‌هاي غربي از اوضاع شرق آفريقا به چشم مي‌خورد. همراه با ظهور جنبش‌هاي اسلام‌گرا در سومالي و مخالفت علني اين گروه ها با ايالات متحده آمريكا به اتهام حمايت مالي و تسليحاتي از القاعده، سخن پيرامون وجود تروريسم در اين كشور نيز به خوراك خبري رسانه‌هاي غربي تبديل شد. لذا مقاله حاضر در تلاش است تا پاسخي به شبهات موجود در اين زمينه به مخاطبان خود ارائه كند.

پيشينه تاريخي

از جمله ضروريات تحقيق و  پژوهش پيرامون موضوع "تروريسم در سومالي" توجه به پيشينه تاريخي جنبش ‌هاي اسلامي در سومالي، به اعتبار انتساب برخي از اين گروه ها به القاعده از سوي غرب، مي‌باشد. به اعتقاد برخي از كارشناسان، پيشينه حركت‌هاي اسلامي در سومالي به دهه 60 قرن بيست ميلادي – اندكي پس از استقلال جمهوري سومالي-  بازمي‌گردد و به اعتقاد گروه ديگر، جنبش‌هاي اسلامي با ظهور مقاومت اسلامي در سومالي از قرن هجده ميلادي عليه استعمار غرب آغاز گرديد. پايگاه الكترونيكي "الوطن" سومالي در اين باره مي‌نويسد: سومالي در دهه 60 قرن بيست شاهد بازگشت تعدادي از تحصيل‌كردگان سوماليايي همچون "شيخ محمد معلم"، "شيخ عبدالغني شيخ احمد" و "شيخ محمد احمد نور‌(جريري) " بود كه غالباً در كشورهاي عربي از جمله مصر تحصيل كرده بودند. در اين ميان شيخ محمد معلم كه پيش از عزيمت به مصر نيز داراي شهرت علمي بود، اقدام به انتقال تفكرات اخواني و اسلام سياسي به سومالي نمود. گرچه شرايط آن روز سومالي اجازه فعاليت‌هاي آزادانه در سومالي را به وي نمي‌داد و شيخ معلم مجبور بود تنها در مساجد به تدريس علوم حوزوي و تفسير قرآن بپردازد.

جماعت اسلامي

به استناد منابع تاريخي، اولين جماعت اسلامي در سومالي با نام "حزب اسلامي" و به رهبري "شيخ محسوب علي الصوفي" ملقب به "عبدالكريم" در اواخر دهه شصت قرن بيستم ميلادي آغاز به فعاليت كرد. پس از مدتي "عبدالقادر شيخ محمود" برادر زاده وي، رهبري حزب اسلامي را بر عهده گرفت و به دليل ترس از نظام كمونيستي حاكم بر كشور كه مخالف هرگونه ظواهر اسلامي در سومالي بود، نام حزب اسلامي را به "جماعت الاهل" تغيير داد. عبدالقادر شيخ محمود از فارغ التحصيلان مدرسه ايتاليايي در سومالي بود و در "وزارت انرژي" مشغول به كار بود. لازم به ذكر است كه اگر چه عبدالقادر در علوم شرعي صلاحيت كافي نداشت، اما به دليل جذب تعداد زيادي از جوانان سوماليايي توانست جايگزين شيخ محسوب گردد.

از شرايط عضويت در جماعت الاهل عبارت بود از جوان بودن و داشتن حداقل سواد ديني؛ به همين دليل مشاهده مي‌گردد كه اغلب رهبران اين گروه از جوانان سوماليايي و مشغول به تحصيل در مدارس علوم ديني بودند. به تدريج دامنه نفوذ جماعت در اكثر مناطق سومالي توسعه يافت و اين در حالي بود كه آگاهي‌هاي محدود اعضاي اين حزب از مسائل اسلامي سبب بروز آثار سلبي جبران ناپذيري در تاريخ جنبش‌هاي اسلامي و ظهور گروه "الشباب المجاهدين" از بطن "اتحاديه دادگاه‌هاي اسلامي" گرديد.

در سال 1977ميلادي، جماعت "الاهل" با هدف آموزش شبه نظاميان تحت امر خود، اقدام به الحاق ايشان در صفوف نيروهاي مسلح سومالي نمود. از جمله افرادي كه در غالب برنامه هدفمند جماعت "الاهل" به ارتش سومالي ملحق شدند، عبارت بودند از: "عبدالرحمن شيخ عمر"، "محمود شيخ عبدالرحمن"، "احمد حاج"، "علي موسي" و "فرح محمد". ناگفته نماند كه سرهنگ "حسن طاهر اويس" (رهبر كنوني "حزب اسلامي" سومالي كه در مخالفت با انتخاب "شيخ شريف شيخ احمد" به رياست جمهوري موقت سومالي تاسيس شد) پيش از اين جريان به ارتش پيوسته بود و آنچنان كه پايگاه "الوطن" مي‌نويسد: طاهر اويس كسي بود كه ايده آموزش‌هاي نظامي براي شبه نظاميان جماعت الاهل را مطرح كرد.

جماعت "التكفير" 

پس از حوادث سال 1976ميلادي و دستگيري تعداد زيادي از فعالان جماعت الاهل و فرار برخي ديگر به كشورهاي هم جوار، دو سال بعد يعني در سال 1978 ميلادي "جماعت التكفير" كه زائيده جماعت منحله "الاهل" بود، با برداشت‌هاي افراطي از قرآن كريم و سنت نبوي اعلام  موجوديت كرد. اين گروه بر اساس تفسيرات خاص خود، اكثر مردم سومالي را كافر و جنگ با ايشان را واجب مي‌دانست. جماعت التكفير همچنين خواهان ريشه‌كن نمودن خرافات و بدعت‌ها از ساحت زندگي مردم سومالي و تكفير علماي سومالي بود. ملت 100% مسلمان سومالي به دليل اقدامات جماعت التكفير در مهاجرت علماي قديمي سومالي به اتهام ارتباط با خوارج، به جماعت "الهجرة و التكفير" شهرت يافتند.

در سال 1983ميلادي، بقاياي "جماعت الاهل" در جنوب سومالي و "جماعت اتحاد جوانان" در شمال كشور، در غالب "اتحاديه اسلامي" به رياست "شيخ علي ورسمة" از شهر "برعو" در شمال سومالي، به مقابله با پديده تكفير در سومالي پرداختند.

ع.ش.ا استاد ادبيات عرب دانشگاه "لفولي" در رابطه با جماعت "الهجرة و التكفير" نقل مي‌كند: روزي گروهي از جماعت التكفير اقدام به ماهي گيري در آبهاي مجاور سومالي كردند؛ زيرا به اعتقاد آنان گوشت‌هاي موجود در بازار توسط كفار ذبح شده است. هنگامي كه سوار بر قايق‌هاي خود در آب هاي سومالي مشغول صيادي بودند، با گارد پليس دريايي مواجه شدند. از آنجا كه سخن گفتن با پليس را به استناد اين آيه (و لا تاكلوا مما لم يذكر اسم الله عليه و انه لفسق و ان الشياطين ليوحوت الي اوليائهم ليجادلوكم و ان اطعتموهم انكم لمشركون) معادل شرك مي‌دانستند، لذا هيچ سخني با ماموران به زبان نياوردند. در بازجويي‌هاي به عمل آمده از ايشان در مركز اطلاعات سومالي نيز اين افراد هيچ سخني به زبان نياوردند لذا متهم به جنون گرديدند.

"حسن ابراهيم" كه در دوران تحصيل در دانشگاه "لفلولي" در شهر موگاديشو به جماعت "الهجره و التكفير" ملحق شده بود، در مصاحبه با خبرنگار شبكه رسانه‌اي "الشاهد" بيان مي‌دارد: «به اعتقاد من پيشينه تاريخي اين گروه به دوران خلافت امير المومنين علي بن ابي طالب و اقدامات خوارج در اين دوران بازمي‌گردد. ما در آن زمان به مطالعه كتب "شيخ محد ابن عبدالوهاب" و برخي تاليفات "سيد قطب" و همچنين "الطحاويه" مي‌پرداختيم كه به نحوي با عقايد تكفيريه سازگاري داشت. به اعتقاد ما همه مردم جز جماعت ما كافرند. در قاموس ما فقط مومن و كافر جاي داشت و واژگاني همچون منافق، گناهكار، فاسق ... در آن مشاهده نمي‌شد. ما همچنين معتقد بوديم كه خون كليه كفار مباح مي‌باشد» . حسن ابراهيم در ادامه پيرامون اصول تكفير چنين مي‌گويد: «قاعده خاصي در اين زمينه وجود نداشت، بلكه ما مسلمان را به محض ارتكاب به گناهي كوچك كافر مي‌خوانديم. به عنوان مثال هرگاه دو نفر براي مسئله‌ مشخصي با يكديگر وعده مي‌كردند و يكي خلف وعده مي‌نمود، به اعتقاد ما كافر تلقي مي‌شد».

اين در حالي بود كه هر يك از اعضاي جماعت التكفير متناسب با تاريخ الحاق به گروه مسلمان خطاب مي‌شدند و هر زمان جدايي خود را از گروه اعلام مي‌داشت به عنوان كافر حربي خون وي مباح بود. اين عضو جدا شده از جماعت التكفير پيرامون شباهت‌هاي اين گروه با جنبش "الشباب المجاهدين" در دوران معاصر چنين ادامه مي‌دهد: «التكفيريون قائل به كفر انسان دروغگو در هر شرايطي بودند، همان گونه كه جنبش الشباب نيز قائل به اين مسئله هستند. به اين ترتيب، در جنبش الشباب برخي نمادهاي تكفيري علاوه بر افراط‌گرايي‌هاي گروهك تروريستي القاعده به چشم مي‌خورد».

سرآغاز افراط ‌‌گرايي

يكي از علماي مناطق شمالي سومالي كه خواست نامش فاش نشود، پيرامون مقوله افراط‌گرايي ديني در سومالي اذعان مي‌دارد كه اين پديده ابتدا در صفوف جماعت "اتحاد اسلامي" در دهه نود قرن بيستم ميلادي و پس از سقوط حكومت مركزي سومالي پديدار گرديد. زيرا به اعتقاد وي، برخي عناصر اتحاد اسلامي در آن زمان قائل به ضرورت سلطه بر كشور و موسسات دولتي از طريق جنگ و نيروي نظامي بودند. وي در ادامه مي‌افزايد: به تدريج شرايط براي رشد افكار جهادي در سومالي مهيا شد و به اين ترتيب برخي عناصر سوماليايي همچون "ابراهيم افغاني" براي شركت در جنگ افغانستان به صفوف نيروهاي افغان پيوسته و در حال حاضر از اعضاي برجسته جنبش "الشباب" سومالي به شمار مي‌روند. از اين گذشته، پس از ظهور اتحاديه دادگاه هاي اسلامي در سومالي و اعلام جنگ عليه جنگ سالاران سوماليايي، تفكرات افراط‌گراي ديني مجالي براي ترويج و توسعه در ميان برخي جوانان سوماليايي يافت. 

وضعيت كنوني

به اعتقاد شيخ، از جمله دلايل ظهور عناصر افراط‌گرا در سومالي و انتشار سريع اين پديده در ميان جوانان سوماليايي مي‌توان به اين مسئله اشاره كرد: «هنگامي كه تفكرات افراطي از دين در ميان مردم سومالي انتشار يافت، قاطبه علماي سومالي با آن مخالفت كردند. در چنين شرايطي غرب كه مي‌توانست از حضور افراط‌گرايي ديني در سومالي استفاده كند، با به كارگيري جنگ سالاران سوماليايي جهت مقابله با پديده تروريسم در سومالي شرايط مناسبي را براي انتشار اين پديده فراهم كرد. به اين ترتيب كه جنگ سالاران بدون هيچ قاعده و قانون مشخصي متدينين را بازداشت و آنان را به نيروهاي غربي حاضر در سومالي تحويل مي‌دادند. اين اقدام جنگ سالاران باعث بروز انقلابي همه‌گير از سوي مردم سومالي عليه جنگ سالاران و  اقبال به اتحاديه دادگاه‌هاي اسلامي شد.

با قدرت يابي اتحاديه دادگاه هاي اسلامي در سومالي، به تدريج امنيت بر مناطق كشور سايه انداخت و صاحبان تفكرات افراطي توجه خود را معطوف به جنگ با كشورهاي غير مسلمان همجوار – خصوصاً اتيوپي- و تسلط بر آنها با هدف انتشار اسلام معطوف كردند. نتيجه اين اقدام عناصر  افراط‌گرا در اتحاديه دادگاه هاي اسلامي، هجوم اتيوپي به اين كشور با هدف مقابله با تهديدات احتمالي از سوي اين گروه بود.

ارتش اتيوپي در سال 2006ميلادي، وارد سومالي شد و اسلام گرايان را مجبور به مخفي شدن در جنگل‌هاي جنوبي كشور نمود. تا اينكه با انتخاب "شيخ شريف شيخ احمد" از رهبران سابق اتحاديه دادگاه هاي اسلامي به عنوان رئيس جمهور موقت سومالي در ژانويه 2009ميلادي، ارتش اتيوپي نيروهاي خود را بر اساس توافقنامه جيبوتي خارج كرد. از اين پس افراط‌گرايان به بهانه توافق رئيس جمهور جديد با نيروهاي اجنبي، دشمن حقيقي خود را دولت انتقالي شيخ شريف اعلام كرده و به تضعيف دولت انتقالي سومالي همت گماردند. سرانجام اينكه، پديده افراط‌گرايي ديني با ظهور اتحاديه دادگاه هاي اسلامي در سومالي تشديد و با جنگ عليه اتيوپي شكوفا شد؛ زيرا در آن دوران سومالي پذيراي جنگ جوياني غير سوماليايي شد كه با هدف جنگ عليه دشمن اسلام به اين سرزمين قدم گزارده بودند.

"عبدالكريم داوود نور" استاد علوم سياسي دانشگاه موگاديشو در اين رابطه معتقد است كه اتيوپي نقش موثري در شكل‌گيري و يا تقويت تروريسم در سومالي ايفا كرد. زيرا جريانات تروريستي در سومالي پس از سقوط دولت زيادباره ظهور يافتند و در حقيقت جنگ عليه اتيوپي فرصتي براي رشد و ترويج در اختيار اين گروه  ها قرار داد. گفتني است كه جنبش‌هاي مسلح كه تا مدت ها عليه دولت مركزي در سومالي مي‌جنگيدند، بدون استثناء از سوي دولت اتيوپي تغذيه مي‌شدند. وي در ادامه مي‌افزايد: آديس آبابا با ارائه تجهيزات نظامي به شبه نظاميان سوماليايي در حقيقت سعي در تثبيت وضعيت بي‌ثباتي داشت.

"محمد احمد عبدالله" نويسنده و تحليل‌گر سوماليايي نيز در اين رابطه اشاره مي‌كند: آنچه با عنوان تروريسم در سومالي شناخته مي‌شود، از زمان سقوط دولت زيادباره در اين كشور وجود داشت، اما ظهور اتحاديه دادگاه هاي اسلامي شرايط مناسبي را براي رشد و نمو اين گروه فراهم كرد تا در سايه تفكرات اسلامي، به تدريج زمينه را براي انشقاق از اتحاديه دادگاه ها و تاسيس حزبي جديد فراهم نمايند. اين نويسنده سوماليايي با توجه به شواهد، حضور القاعده در سومالي را غير قابل انكار معرفي كرده و ضرورت مقابله با آن را به صورت جدي متذكر مي‌گردد:

1- وجود برخي عناصر و رهبران سوماليايي كه در پايگاه هاي القاعده در افغانستان حضور داشتند، همچون ابراهيم افغاني، صالح الصومالي و ابوزبير.

2- بيانه‌هاي صوتي رهبران القاعده همچون: اسامه بن لادن، ابمن الظواهري و ابويحيي الليبي مبني بر تشويق مجاهدان براي سرنگوني دولت انتقالي شيخ شريف

3- مصاحبه "احمد زيدان" مدير دفتر الجزيره در پاكستان با "مصطفي ابويزيد" از رهبران القاعده و تصريح وي به حضور عناصري از القاعده در سومالي.

4- انتشار تصاويري از پادگان "راس كامبوني" در ژوئيه 2007ميلادي توسط شبكه الجزيره كه افرادي در حال ساخت مواد منفجره را نشان مي‌داد. در اين گزارش همچنين چهره فردي با نام "ابو منصور آمريكايي" ديده مي‌شد كه از عناصر اصلي القاعده به شمار مي‌آيد.

5- انتشار تصاويري از گروهي از سوماليايي تبارها كه وعده برافراشتن پرچم اسلام در آلاسكا را به آمريكا مي‌دادند؛ توسط شبكه الجزيره انگليسي در مورد شهر "مركا"، در 90 كيلومتري جنوب موگاديشو، در ژانويه 2009ميلادي.

6- شهادت تعداد بي‌شماري از شهروندان سوماليايي مبني بر مشاهده جنگ جويان غير سوماليايي در اين كشور.

استاد "حسين علمي نور" از اساتيد دانشگاه‌هاي سومالي نيز در ادامه ادعاهاي فوق، مي‌افزايد: «افزايش قدرت اسلام‌گرايان در سومالي، كشورهاي منطقه خصوصاً اتيوپي را به وحشت انداخت؛ به گونه‌اي كه رشد اسلام گرايي در سومالي را تهديدي عليه امنيت ملي و اهداف استراتژيك خود در منطقه قلمداد مي‌‌كردند. اين در حالي بود كه غرب نيز همواره نگراني خود را از انتشار اين پديده در ديگر كشورهاي عربي اظهار مي‌داشت و همين عامل سبب توجه جدي غرب به پرونده سومالي در محافل بين المللي شد».

"محمد احمد عبدالله" از شخصيت‌هاي برجسته سومالي نيز بر وجود گروه هاي تروريستي  در سومالي صحه گذاشته  و معتقد است كه "وجود 200 نفر از عناصر خارجي در ميان گروه هاي شورشي اسلام‌گرا همچون گروه الشباب، دليلي محكم بر اين ادعاست كه القاعده در سومالي حضور دارد. در اين راستا وي با اشاره به گزارش‌ رسانه‌هاي غربي در مورد عمليات‌هاي انتحاري در عراق، افغانستان و پاكستان نتيجه مي‌گيرد كه انجام عمليات‌هاي انتحاري در سومالي نيز نشان از حضور القاعده در اين كشور است.

توجيهات غرب

برخي تحليل گران سياسي در سومالي معتقدند كه ادعاي وجود القاعده در سومالي، تنها ابزاري براي توجيه اقدامات غرب در قبال اسلام ‌گرايان اين كشور است. ايدئولوژي غربي بر مبناي جنگ با اسلام و اسلام‌گرايي بنا نهاده شده و براي اين منظور از هر وسيله‌اي جهت هجمه به اسلام استفاده مي‌كند.

بر همين اساس، "حسين علمي نور" استاد ارتباطات و روابط عمومي دانشگاه موگاديشو معتقد است گروه الشباب المجاهدين قطعاً داراي ارتباطات عميقي از لحاظ تفكري با گروهك تروريستي القاعده مي‌باشد، گرچه تفاوت‌هايي نيز ميان اين دو گروه به چشم مي‌خورد، از جمله آنكه "القاعده با هدف نابودي منافع غرب و آمريكا بنانهاده شد و كليه اقدامات آن در راستاي تحقق اين هدف انجام مي‌گيرد، در حالي كه جنبش الشباب المجاهدين تشكيلاتي قبيله‌اي است و  رهبران الشباب نيز بر آن تاكيد دارند". اما آنچه باعث تقويت كشمكش در سومالي مي‌گردد، همانا تامين منافع غرب در سايه خشونت و تعارض در اين كشور است.

در مورد نحوه تجهيز افراط‌گرايان سوماليايي نيز برخي ناظران بر اين اعتقاد هستند كه جماعات اسلامي در سومالي پيش از اين توسط منابر، حلقه‌هاي دروس ديني و جلسات سخنراني به تبليغات مي‌پرداختند، اما امروزه استفاده از وسايل پيشرفته و تكنولوژيك رسانه‌اي در خدمت فعاليت هاي تبليغي ايشان قرار گرفته است. همچنان كه استفاده از وسايلي همچون تلفن همراه براي تهديد از سوي اين گروه امروزه بسيار مرسوم است.

سازمان‌‌هاي امنيتي آمريكا

به گزارش شبكه "Somali talk"، برخي گزارش ‌هاي امنيتي و رسانه‌اي از جلسه سري سازمان اطلاعات آمريكا در دسامبر 2008ميلادي با 77 نفر از نمايندگان عشاير مختلف سومالي در جنوب اين كشور پرده برداشتند. بر پايه اين گزارش، سازمان امنيت آمريكا در اين جلسه خواستار اعزام 1000 نفر از هر قبيله جهت فراگيري آموزش‌هاي امنيتي براي مبارزه با تررويسم و جاي گزيني به جاي نيروهاي اتيوپي شدند. اين در حالي بود كه با انتخاب شيخ شريف در سال 2009 ميلادي به عنوان رئيس جمهور سومالي، اقدامات آمريكا در اين زمينه متوقف گرديد.

دستگاه ديپلماسي آمريكا نيز براي گسترش توسعه نفوذ خود در سومالي و يا تجزيه اين كشور، اقدام به برقراري تعاملاتي با دولت خودمختار "سومالي‌لند" در شمال از طريق سفارت خود در جيبوتي و در جنوب از طريق سفارت آمريكا در كنيا نمود. از اين گذشته، پس از انفجارهاي 19 اكتبر 2008 ميلادي در هرجيسيا پايتخت دولت خودمختار سومالي‌لند، سازمان سيا آمريكا و سازمان اطلاعات خارجي انگلستان اقدام به برپايي پايگاه هاي رسمي به منظور حفاظت از منطقه نمودند.

اقدامات سازمان اطلاعات آمريكا براي كنترل تحركات اسلام‌گرايان در سومالي به اينجا ختم نشده و در سال 2008ميلادي، با بمباران مناطق مشكوك به حضور نمايندگان القاعده در آن جا، اقدام به كشتن برخي رهبران جنبش الشباب المجاهدين همچون "آدم حاشي عيرو" و "صالح النبهان" نمود. از سوي ديگر برخي تحليل گران بر اين باورند كه جنبش الشباب المجاهدين و سازمان القاعده شرق آفريقا، از توانايي بالايي جهت اجراي عمليات هاي انتحاري برخوردار هستند. به گونه‌اي كه حادثه انفجار خونين "شامو" در سوم دسامبر 2009ميلادي از وخيم ترين حوادث انتحاري در اين منطقه به شمار مي‌آيد.

توسعه و انقراض  

"عبدالناصر عثمان" يكي ديگر از نويسندگان سوماليايي بر اين باور است كه: «دامنه نفوذ گروه هاي تروريستي در سومالي روز به روز در حال افزايش است و اين به معناي تسلط قريب الوقوع تروريسم در سومالي خواهد بود». وي در ادامه مي‌افزيد: در كنار توسعه دايره نفوذ گروه هاي اسلام گراي افراطي بايد به اين مسئله نيز توجه داشت كه اين گروه ها به دليل عدم برخورداري از ديدگاه هاي استراتژيك پويا و برنامه‌هاي سياسي تكامل يافته به سرعت به سوي نابودي پيش مي‌روند. به همين دليل شايد در صورت ادامه مبارزات، موفق به سرنگوني حكومت گردند، اما به دلايل نام برده قادر به ماندگاري در منسب حكومت نمي‌باشند. از سوي ديگر به دليل تفاسير خاص از مباني اسلامي، قطعاً خواهان حمله به كشورهاي غير مسلمان هم جوار هم چون كنيا و اتيوپي خواهند شد و به اين ترتيب حوادث سال 2006ميلادي و ورود نيروهاي ارتش اتيوپي به خاك سومالي، بديهي به نظر مي‌رسد.

خاتمه

در خاتمه با توجه به ديدگاه هاي مطرح شده مي‌توان چنين نتيجه گيري نمود كه افراط‌گرايي ديني در سومالي از رشد قابل توجهي برخوردار شده و به جرأت مي‌توان اين مقوله را در بالاترين سطح خود رؤيت كرد. ارتباط گروه الشباب المجاهدين با گروهك تروريستي القاعده نيز امري بديهي است زيرا رهبران اين گروه با اعزام نيرو در جنگ يمن، به حمايت از عناصر القاعده در اين كشور برخاستند. از سوي ديگر "حسن عبدالله حرسي" ملقب به "تركي" از عناصر بازداشت شده الشباب نيز بارها به وجود ارتباط ميان الشباب و القاعده تاكيد كرده است.

لازم به يادآوري است كه القاعده شرق آفريقا با انتخاب "قمري فضل عبدالله محمد" از خطرناك‌ترين رهبران القاعده، شاهد تحولاتي اساسي خواهد شد، به گونه‌اي كه "محمود علي يوسف" وزير امور خارجه جيبوتي در تاريخ 7 دسامبر 2009ميلادي، در مصاحبه با روزنامه "الشرق الاوسط" اذعان داشت، كليه شاخصه‌ها حكايت از افزايش درگيري و خشونت در سومالي داشته و موفقيت افراط‌گرايان در سرنگوني يا تضعيف حداكثري دولت انتقالي سومالي امري محتمل به نظر مي‌رسد.

104286 - 89/05/10

منابع در دفتر موسسه آفران موجود است.