شخصيت شناسي رئيس جمهور بوتسوانا

 

نام كامل: "سرتسه خاما يان خاما" (Lt.-Gen. Kgosikgolo SERETSE KHAMA IAN KHAMA)

"سرتسه يان خاما"

 تاريخ تولد:  1953/02/27 (1332/12/08)

محل تولد: شهر "چرتسي" (Chertsey) واقع در استان "ساري" (Surrey) در كشور انگلستان

شهر "چرتسي" انگلستان

والدين: پدر: "سر سرتسه خاما" (Sir Seretse Khama) رئيس جمهور اسبق بوتسوانا، پس از استقلال در سال1966 تا 1980، است.

"سر سرتسه خاما"

 مادر:"روت ويليامز" (Ruth Williams) انگليسي، كارمند شركت بيمه بريتانيا بنام Lloyd's of London بود.

"روت ويليامز"

شجره نامه

در زير اجداد "سرتسه خاما يان خاما" به ترتيب از قرن 16 تا كنون آمده است:

Kgosikgolo MAKGASANE -

Kgosi Molete -

Kgosikgolo MATHIBA - – كه حدود سال هاي 1755 تا 1760 به دنيا آمد و در سال 1795 از دنيا رفت. وي در سال هاي 1780 تا 1795 رياست قبيله بامانگواتو را بر عهده داشت. ماتيبا داراي دو فرزند بود.

Kgosikgolo KHAMA I - – وي كه در سال هاي 1795 تا 1817 رياست قبيله را برعهده داشت، فرزند ارشد خانواده بود و در سال 1817 درگذشت. خاما اول داراي سه فرزند بود. (خاما به معني شاه و رئيس است.)

Kgosi KGARI - – در سال 1790 به عنوان فرزند ارشد خانواده به دنيا آمد و در سال 1828 درگذشت. كيگاري در سال هاي 1817 تا 1828 رياست قبيله را برعهده داشت. وي داراي سه فرزند بود.

Kgosikgolo SEKGOMA I - – در سال 1815 به عنوان فرزند ارشد خانواده به دنيا آمد و در سال 1883 درگذشت. سكگوما اول در سال هاي 1835 تا 1857 رياست قبيله را بر عهده داشت. وي از 9 همسر خود از جمله Keamogetse ، 16 پسر و 2 دختر داشت.

Kgosikgolo KHAMA III - معروف به (Khama the Good) – وي به عنوان فرزند ارشد خانواده در سال 1837 در "ماشو" (Mashu) بوچوآنالند به دنيا آمد. مادر وي Keamogetse بود. وي در 21 فوريه 1923 در سرووه در گذشت و همان جا به خاك سپرده شد. خاما سوم از كشورش كه تحت الحمايه انگلستان بود در مقابل تجاوز هاي بوئر ها مبارزه مي كرد. در قرن نوزدهم بچوآنالند با توافق وي تحت حمايت انگلستان در آمده بود. وي چهار مرتبه ازدواج كرد.
در سال 1866 با Mogatsamotswasele [Elizabeth MmaBessie] ازدواج كرد ولي اين خانم در 16 دسامبر 1889 در سرووه در گذشت و در "پالاستوه" (Phalatswe) به خاك سپرده شد. در سال 1890 با Gasekete Gaseitsiwe of the baNgwaketse دختر رئيس ارشد  GASEITSIWE ازدواج كرد ولي اين خانم نيز در سال 1891 درگذشت. در سال 1895 با Sefakwana ازدواج كرد. اين ازدواج در سال 1899 به جدايي كشيده شد. ازدواج چهارم وي در سال 1899 با Semane MmaKgosi ،21 ساله، بود ولي وي نيز در 11 سپتامبر 1937 در "مافيكنگ" (Mafikeng) در گذشت و در سرووه به خاك سپرده شد. احتملا وي از همسر چهارم خود صاحب دو پسر و 9 دختر شده بود.

Kgosikgolo SEKGOMA Khama II - – در سال 1869 به عنوان دومين فرزند خانواده به دنيا آمد و در 17 نوامبر 1925 در گذشت. وي در سال هاي 1923 تا 1925 رياست قبيله را بر عهده داشت.

Kgosi SERETSE KHAMA - – در يكم جولاي 1921 در سرووه به دنيا آمد و در 13 جولاي 1980 در گابورون در گذشت. وي در سال 1949 تا 1950 رياست قبيله را بر عهده داشت ولي توسط كشورهاي تحت الحمايه برسميت شناخته نشد، سرانجام در 26 سپتامبر 1956 از سمت خود استعفا داد. وي نخستين رئيس جمهور بوتسوانا پس از استقلال اين كشور، از سال 1966 تا 1980، بود.

Lt.-Gen. Kgosikgolo SERETSE KHAMA IAN KHAMA - – وي در 27 فوريه 1953 در انگلستان به دنيا آمد. وي هم اكنون رئيس جمهور بوتسوانا است.

تحصيلات و مهارت ها

وي دومين فرزند و نخستين فرزند پسري خانواده است و دوران كودكي خود را در انگلستان، جايي كه پدر و مادر وي تبعيد شده بودند، ‌سپري كرد. اما در سال 1966 همزمان با استقلال بوتسوانا و رئيس به قدرت رسيدن پدرش به بوتسوانا بازگشت. وي چند سال از دوران تحصيلي خود در مقطع پايين در زيمبابوه گذراند.

خاما يك خلبان ماهر است كه اين مهارت را در "آكادمي نظامي سندهارتس" (Sandhurst Military Academy)، محلي كه ارتش انگليس افسرهاي خود را آموزش مي دهد، فراگرفته است.

 

مشاغل 

1)    رئيس ارشد قبيله "بامانگواتو" (Bamangwato) از تاريخ 5 مي 1979 (1358/02/15)؛ اين قبيله در ميان هشت قبيله بوتسوانا، با جمعيتي حدود 25 درصد جمعيت كل كشور، از مهمترين قبايل بشمار مي رود. مركز اين قبيله يا به عنواني پايتخت اين قبيله منطقه اي غني بنام "سرووه" (Serowe) است، اين منطقه راه هاي ارتباطي مناسبي با شهرهاي "گابرون" و "فرانسيس تاون" (Francistown) دارد.

2)    وي پيش از اين فرمانده ارشد "نيروي پدافند بوتسوانا" ((Botswana Defence Force (BDF) بود. ولي در 16 دسامبر 1997(25 آذر 1376) اعلام استعفا كرد و در 31 مارس 1998 (11 فروردين 1377) استعفا داد و از اين پس دوره سياسي وي شروع شد.

3)    استعفاي وي از شغل نظامي در سال 1998همزمان بود با اتمام دوره رياست جمهوري "كوئت ماسيره" (Quett Ketumile Joni Masire) كه از سال 1980 تا 1998 دومين رئيس جمهور كشور بود.-  ماسيره نخست وزير سر سرتسه خاما بود و پس از مرگش در سال 1980 رئيس جمهور شد. - پس از ماسيره "فستوس موگائه" (Festus Gontebanye Mogae) معاون وي از سال 1998 تا سال 2008 سومين رئيس جمهور بوتسوانا شد.

4)     10 روز پيش از اتمام دوره رياست جمهوري موگائه، رئيس جمهور فرانسه از رهبري موگائه و تبديل كردن بوتسوانا به يك مدل كشوري با دموكراسي و حكمراني مطلوب توسط وي ستايش كرد. نيكولا ساركوزي جايزه "Légion d'honneur" را به وي اعطا كرد. وي از سال 1992 تا 1998 معاون رئيس جمهور بود و پس از آن تا 2008 رئيس جمهور شد. موگائه در رشته اقتصاد و در دانشگاه هاي انگلستان تحصيل كرده بود. 7 ماه پس اتمام دوره رياست جمهوري موگائه وي برنده جايزه 5 ميليون دلاري "Mo Ibrahim Prize for Achievement in African Leadership" و  برنده 10 سال مبلغ 200 هزار دلار ساليانه شد. اين جايزه به رهبر برگزيده آفريقا داده مي شود (جالب توجه آنكه كميته انتخابي در سال 2009 هيچ كس را به عنوان برنده اين جايزه معرفي نكرد.) در انگليس، كوفي عنان وي را  به عنوان رهبري كه بسيار خوب توانست ثبات كشورش را حفظ كند و با بيماري ايدز مبارزه كند ياد كرد.

5)     وي در 13 جولاي 1998 به عنوان معاون رئيس جمهور در پارلمان سوگند خورد و اين سمت را تا سال 2008 حفظ كرد. چراكه وي توانسته بود با 2986 راي از حوزه انتخابي "سرووه" در مقابل 86 راي حزب مخالف خود يعني "جبهه ملي بوتسوانا" (Botswana National Front) پيروز شود. البته وي در 1 آوريل 1994 (12 فروردين 1373) به عنوان معاون جديد رئيس جمهور معرفي شده بود اما به دليل اينكه نتوانسته بود در پارلمان صاحب كرسي شود عملا فاقد چنين پستي بود. معاونت وي همرا هبود با اين با مخالفت هايي از طرف مقام ارشد حزب، كه خود را براي دستيابي به آن سمت شايسته تر مي ديد.

6)     در انتخابات اكتبر سال 1999 (مهر ماه 1377) و در پي پيروزي "حزب دموكراتيك بوتسوانا" (BDP) وي همزمان با پست معاونت به سمت وزیر امور ریاست جمهوری و روابط عمومی مدیریت نيز نائل شد. اما اين انتخاب گومائه با انتقادات شديدي از طرف "حزب كنگره بوتسوانا" (Botswana Congress Party)، سومين حزب قدرتمند بوتسوانا، و انجمن NGO هاي بوتسوانا قرار گرفت. اين انتقادها منجر به ترك اين سمت ها توسط خاما در 1 ژانويه 2000 (11 دي 1380) شد ولي وي در 1 سپتامبر 2000 (10 شهريور 1379)  دوباره به آن پست ها بازگشت.

7)     دبير كل حزب حاكم بر بوتسوانا، "حزب دموكراتيك بوتسوانا" ((Botswana Democratic Party (BDP)، از سال 2003 تا 2008. وي توانست با 512 راي در مقابل 219 راي دبير قبلي حزب، "پوناتشگو كديكيلوه" (Ponatshego Kedikilwe) در انتخابات دبير كلي پيروز شود. اما پس از رسيدن به مقام رياست جمهوري وي دبير كلي حزب را به "دانيل كلاگوب" (Daniel Kwelagobe) واگذار كرد.

8)     از 1 آوريل 2008 (12 فروردين 1387) وي به عنوان چهارمين رئيس جمهور بوتسوانا انتخاب شده است. اين براي نخستين بار بود كه يك دورگه (سياه-سفيد) در كشوري در جنوب آفريقا رئيس جمهور مي شود. سر سرتسه خاما، ماسيره، موگائه و سرتسه خاما يان خاما چهار رئيس جمهور بوتسوانا از زمان استقلال اين كشور از انگلستان هستند.

 

اقدامات و اظهارات

·        در سال 2007 وي در برنامه تلويزيوني Top Gear در تلويزيون بي بي سي انگليس حضور پيدا كرد. وي در اين برنامه با "جرمي كلاركسون" (Jeremy Clarkson)، "جيمز مي" (James May) و "ريچارد هامند" (Richard Hammond) در مورد عبور از منطقه نمكي "ماكگاديكگادي پن" (Makgadikgadi Pan)،‌ شمال بوتسوانا، به وسيله اتومبيل صحبت كردند. "تاپ گير" برنامه اي است كه در مورد موتورهاي وسايل نقليه به ويژه اتومبيل كار مي كند.

·         وي پس از در يافت مقام رياست جمهوري به سرعت كابينه اش را تشكيل داد.

·        وي پنج وزير از كابينه دولت قبلي را كنار گذاشت و يك سري جابجايي هايي نيز انجام داد.

·        وي "مومپاتي مرافه" (Mompati Merafhe) را كه پيش از اين وزير امور خارجه بود را به عنوان معاون رئيس جمهور انتخاب كرد.

·        ماسيره و موگائه، رئيس جمهوري هاي اسبق، كه تمام حواس خود را به مسائل داخلي متمركز كرده بودند. خاما بر خلاف آنها در سياست هاي خارجي هم فعال است و در مواضع خود هم سرسخت نشان مي دهد.

·        حزب وي يعني "حزب دموكراسي بوتسوانا" (BDP) بار ديگر موفق شد در انتخابات عمومي 16 اكتبر 2009 (24 مهر 1388)پيروز مبارزات انتخاباتي شود.

 

مواضع در قبال بحران زيمبابوه

·        وي در همان آغاز رياست جمهوريش به موگابه توجه خاصي نداشت و بحران سياسي زيمبابوه را از دريچه ديگري مناظره مي كرد.

·        اين رهبر كشور غني الماس در واقع خود را رقيب آفريقاي جنوبي و زامبيا در قبال موضع گيري هايش در قبال بحران سياسي زيمبابوه معرفي مي كند. وي سعي داشت توسط گفتگوهاي مستقيم، شفاف و بدون پرده، ابتكار عمل سياسي را در قبال بحران زيمبابوه در دست گيرد. پس از آنكه رهبران زامبيا و حتي كنيا با مسئله زيمبابوه همچون سياست يك بام و دو هوا برخورد كردند، با ادعاي بهره مندي، در قبال برخورد با بحران اين كشور وارد گود شد كه اتفاقا در راستاي سياست هاي اين كشور نيز موثر واقع شد.

·         بر خلاف مخالفت هاي بعضي كشورها، چند روز پس از به قدرت رسيدن خاما، وي در ورود چانگراي به صحنه سياسي زيمبابوه در طرحي تحت عنوان "دولت فراگير"، كه در پايتخت زامبيا و توسط رهبران سادك به امضا رسيد، نقش به سزايي داشت (البته نه به عنوان رئيس جمهور دولت فراگير). اين كار باعث شد چانگراي كه از زيمبابوه رفته بود بار ديگر به كشورش بازگردد و از طرفي هم درگيري هاي داخلي موقتا متوقف شد.

·        وي با افرادي كه به علت تهديد به مرگ تحت تعقيب بودند و به آفريقاي جنوبي فرار كرده بودند ديدار كرد و به آنها خاطر نشان كرد كه از آنها مراقبت خواهد شد.

·        وي سفير زيمبابوه در بوتسوانا را براي نشان دادن اعتراض خود نسبت به اوضاع زيمبابوه احضار كرد و "فاندا سكلماني" (Phandu Skelemani) وزير مور خارجه بوتسوانا نيز اعتراض خود مبني بر انتخابات غيرعادلانه و غيرآزاد در زيمبابوه و معرفي يك جانبه موگابه به عنوان برنده انتخابات را نشان داد.

·        دولت خاما به رسانه هاي بوتسوانا دستور داد تا به كمك عوامل خود گزارشات مفصلي را در مورد بحران زيمبابوه بويژه انتخابات اين كشور تهيه كنند.

·        چند هفته بعد، در نشست 2008 شرم الشيخ كه موگابه را ملزم به شراكت در قدرت سياسي با چانگراي كرد، معاون رئيس جمهور "مومپاتي مرافه" (Mompati Merafhe) به نمايندگي از دولت خاما،‌ معرفي موگابه به عنوان پيروز انتخابات را باطل دانست. وي پس از بازگشت به گابرون (پايتخت بوتسوانا)، موگابه و دولت وي را برسميت نشناخت.

·        بنابراين شايد بتوان گفت انعطافي كه موگابه از خود نشان مي دهد حاصل تلاش هاي خاما و دولت وي است. اين در حالي است كه موگائه (رئيس جمهور اسبق بوتسوانا) پيش از اين گفته بود كشور كوچكي مانند بوتسوانا نمي تواند خواسته اي خود را به ديگران مخصوصا فردي مانند موگابه تحميل كند. البته بعضي صراحت مواضع خاما در قبال زيمبابوه را به خاطر نظامي بودن وي مي دانند.

 

شخصيت شناسي رهبر بوتسوانا در زمان استقلال

تولد: 1 جولاي 1921 (1300/04/10) در منطقه "سرووه" استان "Central District" - (نام وي سرتسه است و سرتسه به معناي خاكي است كه چيزها را به هم مي چسباند)

وفات: وي در 13 جولاي 1980 ( 1359/04/22) و در سن 59 سالگي در گابرون پايتخت بوتسوانا، بر اثر سرطان لوزالمعده درگذشت و در آرامگاه خانوادگي خاما ها در تپه اي در سرووه، با حضور 40هزار نفر، به خاك سپرده شد. مقامات اين كشور به پاس زحمات وي براي استقلال بوتسوانا و توسعه و پيشرفت اين كشور، 1 جولاي مصادف سالروز تولد وي را به عنوان "روز سرتسه خاما" (Seretse Khama Day) تعطيل عمومي اعلام كردند.

"سر سرتسه خاما"

سرتسه به عنوان فردي باهوش،‌ امين و درستكار و شوخ طبع و خوش مزاج شناخته شده بود.

 

تحصيلات

1.     در سال 1944 ليسانس خود را از دانشگاه "فورت هاره" (Fort Hare University College) استان كيپ شرقي آفريقاي جنوبي گرفت. اين دانشگاه فعاليت هايي را هم در مبارزه با آپارتايد انجام داده است.

2.     براي رسيدن به دانشگاه حقوق لندن (Inner Temple)  در سال 1946، يك سال در "كالج باليول" (Balliol College) دانشگاه آكسفورد انگليس تحصيل كرد.

 

مشاغل و فعاليت ها

1.     با توجه به اينكه پدرش در سال 1925 درگذشت، با اينكه سرتسه پسري 4 ساله بود جانشين پدرش شد و در عين حال "چكدي خاما" (Tshekedi Khama)، عمويش، قيم و نايب السلطنه سرتسه شد. چكدي فرزند چهارم خاما سوم بود و از برادرش،‌ پدر سرتسه، كوچكتر بود.

2.     در سال 1949 و 1950 كه رياست قبيله اي توسط كشورهاي تحت الحمايه برسميت شناخته نشد، سرتسه سرانجام در 26 سپتامبر 1956 از سمت خود استعفا داد. ولي دوباره در سال 1957 به عنوان عضو شوراي قبيله انتخاب شد.

3.     سرتسه در سال 1961 رهبري "حزب دموكراسي بچوآنالند" (Bechuanaland Democratic Party)، BDP را بر عهده گرفت. با پيروزي حزب BDP‌ در انتخابات سال 1965 وي به عنوان نخست وزير بچوآنالند برگزيده شد.

4.     سرتسه نخستين رئيس جمهور بوتسوانا پس از استقلال، از 30 سپتامبر 1966 (1345/07/08) تا 13 جولاي 1980(1359/04/22)، پايان عمرش بود.

5.     وي در سال هاي 1965 و 1966نخست وزير بچوآنالند (بوتسوانا امروزي) بود.

6.     همچنين سرتسه از پيشگامان تشكيل "اتحادیه کشورهای همسود جنوب آفريقا" كه بعدها به سادك معروف شد بود. مركز اين اتحاديه گابورون (Gaborone) پايتخت بوتسوانا بود.

 

تصوير سر سرتسه خاما بر روي تمبر

سرگذشت سرتسه پس از ازدواج تا زمان مرگ

سرتسه زماني كه براي تحصيل به انگلستان رفته بود با يك خانم سفيد پوست انگليسي آشنا شد. اين آشنايي در نهايت منجر به ازدواج ميان آنها شد.

دولت ها و حكومت هاي تبعيض نژادي آن زمان، آفريقاي جنوبي و قبايل بزرگ از جمله بامانگواتو با اين ازدواج ميان دو نژاد مختلف بسيار ناراضي بودند. به همين دليل، چكدي به سرتسه دستور داد تا به بوتسوانا برگردد تا وي را به سبب ازدواجش با يك زن سفيد پوست ملامت كند و او را مجبور كند كه روت را طلاق دهد. سرتسه در سال 1949 طي ديدارهايش با بزرگان قبيله به سرووه بازگشت، اما به همراه همسر سفيدپوستش روت. با اين وضعيت چكدي بچوآنالند را ترك كرد و اين در حالي بود كه سرتسه نيز دوباره براي تكميل تحصيلات خود به لندن رفته بود.

چنين ازدواجي كه به مزاج دولت آپارتايد آفريقاي جنوبي خوش نمي آمد باعث شد كه اين دولت به انگلستان، كشور حامي بوچوآنالند، براي سرنگوني خاماها از رياست قبيله بامانگواو فشار وارد كند. حزب كارگر حاكم بر انگلستان، كه متحمل بدهي هاي سنگيني بابت جنگ جهاني دوم شده بود، نمي خواست آفريقاي جنوبي كه تامين كننده ارزان طلا و اورانيوم انگلستان به شمار مي رفت، را از دست بدهد. آنها همچنين نگران اين مطلب بودند كه نكند آفريقاي جنوبي تحريم هاي اقتصادي و يا حتي حملات نظامي به كشور تحت الحمايه شان،‌ بوچوآنالند، را آغاز كند.

به همين منظور دولت انگلستان درخواستي را مبني بر رسيدگي به وضعيت شخصي و صلاحيت سرتسه تنظيم كرد و به پارلمان ارائه داد. نتايج اين بررسي ها اين بود كه تنها نقطه ضعف سرتسه مسئله ازدواجش است. در پي اعلام اين مطلب انجام بقيه تحقيقات متوقف شد و سرانجام در سال 1951 سرتسه و همسرش روت از بوچوآنالند به لندن تبعيد شدند. البته اين تصميم دولت با اعتراضات گروه هاي مخالف همراه بود. براي مثال در سال 1952 اعتراضالت خياباني عليه اين ماجرا اتفاق افتاد.

ولي حتي تلاش هاي گروه هاي مذاكره كننده از طرف قبيله وي با مقامات انگليسي از جمله "لورد ساليباري" (Lord Salisbury) به ثمر ننشست و كميسيون عالي بريتانيا تصميم به عزل سرتسه گرفت، كه البته مردم قبيله از انجام آن امتناع كردند. مردم قبيله بامانگواتو حتي به ملكه انگلستان نامه اي به اين مضمون نوشتند: "بامانگواتو ناراحت است. سايه بزرگي بر سر قبيله ما افتاده است و خورشيد را در پشت خود قرار داده. رئيس واقعي ما را به ما برگردانيد، ‌مردي كه براي اينكه رئيس ما باشد به دنيا آمد." 

پس از گذشت 5 سال، وزير جديد كشورهاي مشترك المنافع، در سال 1956، تصميم گرفت كه با فاصله گرفتن از سياست هاي آفريقاي جنوبي، به سرتسه و روت اجازه دهد كه به بوچوآنالند برگردند، اما فقط به عنوان يك شهروند معمولي.

جالب توجه اينكه زماني كه سرتسه و روت در تبعيد بودند، روت به همسرش گفته بود كه: "يك حسي به من مي گويد كه ما به بچوآنالند بازمي گرديم."

زماني كه وي به همراه همسر سفيد پوستش به بوچوآنالند بازگشت، در ميان مردم قبيله اش كه براي استقبال از وي آمده بودند گفت: "كساني كه همسر مرا قبول ندارند، بايستند." در اين هنگام 40 نفر بلند شدند ‌كه سرتسه داشت آنها را مي شمارد. سپس گفت: "كساني كه من و همسرم را با هم مي خواهند بايستند." در اين هنگام 6000 نفر ايستادند و براي 10 دقيقه متوالي وي را تشويق كردند. سرتسه پس از بازگشت به كشورش سعي كرد به كارهاي كشاورزي و دامداري بپردازد. البته وي كم و بيش به كارهاي سياسي محلي هم مي پرداخت. وي در سال 1957 به عنوان عضو شوراي قبيله انتخاب شد.

مقبره سرسرتسه خاما

عملكرد سرتسه در سمت رئيس جمهوري

زماني كه سرتسه رئيس جمهور بوتسوانا شده بود، اين كشور با مشكلات عمده اي از جمله فقر (در آن زمان بوتسوانا يكي از فقيرترين كشورهاي آفريقا بود)،‌ بدهي هاي كلان به انگلستان و محاصره بودن در ميان دولت هايي كه رژيم نژادپرستي بر آنها حكمران بود، روبرو بود. بوتسوانا در آن زمان جزء 25 كشور فقير جهان بود. با اين وجود سرتسه از امضا كردن معاهدات با دولت هاي سياه در حال توسعه و يا پيشرفته خودداري مي كرد.

سرتسه با طراحي برنامه اقتصادي كه اصول آن بر پايه صادرات گوشت،‌ مس و الماس بود و گام بلندي در جهت پويايي اقتصاد بوتسوانا برداشت. كشف معدن الماس "اوراپا" (Orapa’s diamond deposits) در سال 1967 براي پيشبرد اين برنامه بسيار موثر بود. در سال هاي 1966 تا 1980 بوتسوانا يكي از بزرگترين جهش هاي اقتصادي جهان را داشت. اين دوران زماني بود كه بيشتر كشور هاي آفريقايي درگير نزاع هاي مختلفي بودند ولي بوتسوانا به دور از جنگ و فساد به كار خود ادامه مي داد. البته ناگفته نماند كه سرتسه براي جلوگيري از فساد قوانين سفت و سختي هم برقرار كرد. بيشتر درآمدهاي اقتصادي اين كشور در بخش هاي زيربنايي، بهداشت و آموزش سرمايه گذاري مي شود.

برخلاف ديگر كشورهاي آفريقايي، سرتسه از شركت هاي تعاوني براي پرورش و رشد اقتصاد بوتسوانا استفاده كرد. وي كمتر شعار مي داد، ماليات شركت هاي معدن را ثابت نگه داشت، تجارت را آزاد اعلام كرد و آزادي فردي را افزايش داد. سرتسه براي پيشگيري از عدم پرداخت ماليات و يا فساد اقتصادي، ماليات بر ارزش افزوده را كاهش داد.

در همين دوران سرتسه نقش مهمي را در منطقه جنوب آفريقا ايفا مي كرد. وي در همان زمان صحبت هاي از استقلال زيمبابوه و ناميبيا (كه به ترتيب در سال هاي 1970 و 1990 استقلال يافتند) و توسعه آفريقاي جنوبي پس از آپارتايد به ميان مي آورد. وي در تشكيل "اتحادیه کشورهای همسود جنوب آفريقا" نقش موثري داشت، اين تشكل امروزه تحت عنوان سادك شناخته مي شود.

تنديس "سر سرتسه خاما" خارج از ساختمان پارلمان بوتسوانا

عملكرد سرتسه در قبال زيمبابوه

با توجه به مطالبي كه پيش از اين ذكر شد، سرتسه به نظاميان سازمان يافته سيا هان رودزيا اجازه داد كه از خاك بوتسوانا به عنوان پايگاهي براي حملات خود به دولت سفيدپوستان رودزيا، كه البته در اقليت هم بودند، استفاده كنند.

سرتسه چندي قبل از مرگش، در پايان يافتن جنگ هاي داخلي رودزيا و به ثمر رسيدن استقلال زيمبابوه نقش موثري ايفا كرد.

 

برخي از سخنراني هاي سرتسه

خوب است در اينجا به بخشي از سخنراني "سر سرتسه خاما" در دانشگاه هاي بوتسوانا، لزوتو و سوازيلند كه در سال 1970 ايراد شده است اشاره كنيم:

"در يك نگاه خوش بينانه، ما و روش زندگيمان را تحقير كرده اند. به ما اين اعتقاد را تلقين مي كنند كه هيچ گذشته اي نداريم كه بخواهيم درباره آن صحبت كنيم، هيچ تاريخي نداريم تا بتوانيم به آن افتخار كنيم. تا آنجائي كه گذشته ما را گذشته اي خالي و پوچ در نظر ما مي پندارند. به ما مي گفتند تنها امروز اهميت دارد كه ما كنترل بسيار اندكي هم از آن داشتيم. به نظر مي رسيد ما فقط براي اينكه كسي قيوميت و سرپرستي ما را بر عهده بگيرد خلق شديم، بدون اينكه هيچ اميدي باشيم كه دوباره خودمان آقا و سرور خويش باشيم. تمام اين چيزهايي كه گفتند براي اين بود كه غرورمان و اعتماد به نفسمان را از ما بگيرند.

اما اكنون ما بايد تلاش كنيم و راهي را كه ما را به گذشته خود بازمي گرداند پيدا كنيم. ما بايد كتاب تاريخ خود را خودمان بنويسيم تا بتوانيم به آن افتخار كنيم. دليل اين كار هم كاملا مشخص است، چرا كه ملتي كه گذشته اي نداشته باشد و تاريخي نداشته باشد، ملتي شكست خورده و گمراه است و انساني كه گذشته اي نداشته باشد، انساني است بدون روح."

همچنين سرتسه در يك نشستي در انگلستان گفته بود:

 "به دولت خود اجازه ندهيد كه آپارتايد را به ما بياموزند و آن را به ما تحميل كنند، ما آن را نمي خواهيم. ما مردمي صلح جو هستيم. مردم بوتسوانا بازگشت سرتسه و روت را همواره خواستارند. يك زن مي تواند هر كسي را به عنوان همسر انتخاب كند، سفيد، سياه و حتي سبز و زرد هيچ فرقي ندارد."

وي همچنين گفته بود كه:

 "اكنون من در تبعيد بسر مي برم و از اين كه من از كشورم و سرزمينم دور هستم بسيار ناراحت هستم. ولي مطمئن هستم كه اين دوران تلخ، گذرا است. شايد اين دوران براي من سخت باشد ولي در آينده اين براي فرزندانم و فرزندان فرزندانم مفيد فايده خواهد بود."

 

شخصيت شناسي مادر انگليسي رئيس جمهور بوتسوانا 

"روت ويليامز"  [Lady Khama]

 

تولد: روت در 9 دسامبر سال 1923 (1302/09/18) در "بلك هيت" (Blackheath) و در يك محله متوسط، واقع در جنوب شرقي شهر لندن به دنيا آمد.

وفات: وي در 23 ماه مي سال 2002 (1382/03/1) و در سن 79 سالگي، 23 سال پس از مرگ شوهرش، در اثر سرطان حنجره، در پايتخت بوتسوانا درگذشت. روت در يكم جولاي 2002 در سرووه به خاك سپرده شد.

پدر و مادر: وي فرزند "جورج ويليامز" (George) و "دورتي ويليامز" (Dorothy) است. پدر وي افسر سابق ارتش بود. وي به تجارت درخت مشغول بود.

 

مشاغل 
- در زمان جنگ جهاني دوم وي راننده آمبولانس "نيروي كمكي هوايي زنان" (WAAF) (Women's Auxiliary Air Force) در منطقه فرود اضطراري نزديك سواحل جنوبي انگلستان (Beachy Head) در "بلك هيت" (Blackheath) مشغول خدمت بود. لازم به ذكر است كه فرانسه و آلمان در زمان جنگ سال 1942 در آب هاي اين منطقه رادارهايي براي جاسوسي قرار داده بودند.
- پس از جنگ جهاني دوم و برقراري صلح، روت كارمند رازدار شركت بيمه انگليسي به نام Lloyd's of London شد

 

ويژگي ها و نقاط برجسته زندگي روت

·   وي اوقات فراغت خود را با رانندگي، اسكيت روي يخ و رفتن به سالن هاي رقص مي گذراند و اتفاقا همسر آينده خود را نيز در يكي از اين سالن ها ملاقات كرد. چرا كه هر دوي آنها به موسيقي جاز علاقمند بودند. در دوراني كه وي با همسر آينده خود روبرو شد، دختري 24 ساله با تفكري مستقل به نظر مي رسيد.

·   وقتي روت به بوتسوانا وارد شد، به هيچ زبان محلي صحبت نمي كرد و بيشتر به مطالعه مجله هاي آمريكايي "ريدرز دايجست" (Reader's Digest) و "نشنال جئوگرافيك" (National Geographic) مي پرداخت.

·   روت همانطور كه مشغول بزرگ كردن و تربيت چهار فرزند خود بود،‌ موسسه هاي خيريه و كارهاي عام المنفعه را هدايت و رهبري مي كرد و يكي ديگر از بزرگترين سرگرمي هاي وي توجه به نشست هاي كشورهاي مشترك المنافع بود.

·   وي در طول دوره رياست جمهوري شوهرش (1966 تا 1980) به عنوان بانوي اول بوتسوانا و فردي با نفوذ سياسي بسيار بالا شناخته مي شد. وي هيچگاه آسيب هايي كه اين ازدواج براي وي به همراه داشت را فراموش نكرد و همواره مراقب خود بود.

·   در سال 1971 به دليل تلاش هاي موثر وي در صليب سرخ، برنده گواهي نامه ويژه صليب سرخ شد.

·   در سال 1990 فيلمي تحت عنوان "ازدواج پر دردسر" (A Marriage of Inconvenience) از روي زندگي روت ساخته شد. نويسنده اين فيلم "مايكل داتفيلد" (Michael Dutfield) بود. در اين فيلم نشان داده مي شد كه ازدواج سرتسه و روت به سياست هاي بريتانيا لطمه وارد شده است و بريتانيا از آن هيچ سودي نبرده است.

·   كتابي تحت عنوان " Colour Bar" مبني بر روابط و درگيري هاي خانم خاما به خاطر ازدواجش منتشر شد.

عكس روي جلد كتاب Colour Bar كه در سال 1949 در لندن گرفته شده است

·   پس از اينكه شوهرش از دنيا رفت، عليرغم تصور همگان كه گمان مي كردند روت به انگلستان بازمي گردد، روت در بوتسوانا ماند. وي مدعي بود كه بيش از نيمي از عمرش را در بوتسوانا گذرانده است. روت از بودن در اين كشور اظهار خوشحالي مي نمود و مي گفت: "من هيچ تصميمي براي ترك بوتسوانا در سر ندارم." وي ضمن اينكه مي گفت بچه هاي من اينجا هستند مي گفت: "زماني كه من وارد بوتسوانا شدم يك بوتسوانايي (Motswana) شدم."

·   پس از مرگ همسرش، وي رئيس صليب سرخ بوتسوانا و انجمن زنان بوتسوانا شد. وي با توجه حضور و تلاش خود در موسسه هاي خيريه و مراكز عام المنفعه  "Lady Khama Christmas Charity Fund"، نوعي موسسه خيريه، و بنياد كودكان را  تاسيس كرد.

·   وي مرتبا با انرژي و لبخند در ميان مردم حاضر مي شد و مردم هم از وي استقبال خوبي مي كردند. وي همچنين وقتي در مراسم نظامي حضور پيدا مي كرد از افسران نظامي كه شاگرد پسرش، يان خاما، بودند اداي احترام مي ديد.

·   وي در آمدن ملكه انگلستان به بوتسوانا در سال 1979 نقش بزرگي ايفا كرد.

·   مرگ همسرش تاثير چنداني بر نفوذ وي در كشور نگذاشت. پس از آنكه پسر بزرگ وي، خاما، به رياست قبيله بامانگواتو رسيد به روت لقب "مادر رئيس"  (Mohumagadi Mma Kgos OR the Queen Mother) داده شد.

·        در سال 2002 "موسسه خيريه خانم خاما" (Lady Khama Charitable Trust) در راستاي كوشش هاي وي تاسيس شد.

 

ازدواج سر سرتسه خاما سياه پوست با روت ويليامز انگليسي

 

نخستين آشنايي

ملاقات اول اين دو زماني اتفاق افتاد كه خاما به عنوان دانشجوي حقوق در لندن بسر مي برد و روت به عنوان كارمند شركت بيمه انگليسي مشغول به كار بود. هر دوي آنها به موسيقي جاز علاقمند بودند و به همين جهت مكاني كه براي نخستيم بار همديگر را ملاقات كردند يك سالن رقص بود. در آن زمان خاما،‌ در يك دانشكده شبانه روزي نزديك "مقبره بزرگ" (Marble Arch) زندگي مي كرد. آنها براي اولين بار در ماه جون 1947 توسط خواهر روت، "موريل" (Muriel) به يكديگر معرفي شدند،‌ اين آشنايي منجر به برقراري رابطه دوستانه اي بين آنها شد و همين رابطه در نهايت به ازدواج آنها كشيده شد.

منظره حضور يك زن سفيد همراه با يك مرد سياه در آن زمان در انگلستان يك منظره نادري به حساب مي آمد. همين ندرت، سبب به وجود آمدن شايعه هاي زيادي عليه آنها شد، تا آنجايي كه روت را يك فاحشه اي كه يك خارجي را به خود جلب كرده خواندند. عده اي هم عشق بين آنها را از نوع عشق ميان دزدمونا و اتلو، كه عشقي بسيار عميق ولي غير عاقلانه داشتند، دانستند.

 

مواضع خانواده و اطرافيان دو طرف

زماني كه روت پيشنهاد ازدواج سرتسه را پذيرفت، مشكلات زيادي جلوي آنها قرار گرفت.

زماني كه آنها تصميم گرفتند به "بچوآنالند" (Bechuanaland) برگردند - بوتسوانا تا سال 1966 با نام "بچوآنالند" تحت‌الحمایه انگليس بود. نام بوتسوانا نامي است كه پس از استقلال بر آن نهاده شد.-  در همين لحظه آنها با مشكلاتي روبرو شدند.

پدر روت به وي گفت تو مي تواني در خانه پدري خود بماني ولي پس از آن وي را از آنجا طرد كرد. همچنين رئيس شركت بيمه اي كه روت براي آن كار مي كرد، به وي گفت يا بايد به "نيويورك" انتقالي بگيري و يا بايد اين شركت را ترك كني،‌ كه البته در پايا ن همان هفته روت شركت را ترك كرد.

وقتي كه سرتسه به عموي خود "چكدي" (Tshekedi)، نايب السلطنه بوچوآنالند، نامه اي نوشت و بحث ازدواجش با روت را براي وي تشريح كرد، به "هيئت اجتماعي لندن" (London Mission Society) فشار وارد شد كه از اين ازدواج جلوگيري كند. در همين راستا "سر الوين" (Sir Evelyn) از كيپ تاون به دفتر مشترك المنافع يك تلگراف هشدار دهنده ارسال كرد.

هيچ كدام از خانواده هاي دو طرف نه تنها به ازدواج آنها تمايلي نداشتند، بلكه با آن مخالفت شديدي داشتند. برخي از مردان قبيله "سر خاما" به دليل سفيد پوست بودن "روت" و از طرفي به دليل نفرتي كه مردم جنوب آفريقا از بوئر ها داشتند و اتفاقا "روت" هم يك بوئر بود با ازدواج آنها سخت مخالف بودند. اما در عين حال " سر سرتسه" در مقابل مخالفت هاي اعضاي قبيله ايستاد. خانواده "روت" هم به دليل سياه پوست بودن "خاما" روت را سرزنش مي كردند.

كابينه آپارتايد آفريقاي جنوبي به اسقف لندن در مورد اينكه مراسم ازدواج آنها نبايد برگزار شود هشدار داد. اما در نهايت با به اوج رسيدن حماسه "گومولمو موتسوالدي" (Gomolemo Motswaledi) و راي دادگاه عالي بوتسوانا، ازدواج آنها بلامانع اعلام شد.

 

زمان ازدواج و حوادث پس از آن

سرانجام آنها در 29 سپتامبر 1948 در يك دفتر رسمي در "كنسينگتون" (Kensington) لندن و به صورت تنها  ازدواج كردند. روت بجاي اينكه با لباس سفيد عروسي ظاهر شود، با يك لباس سياه در مراسم حاضر شده بود. ازدواج آنها منجر به بوجود آمدن جدل هاي بسياري شد. ازدواج "سر سرتسه خاما" با يك زن سفيد پوست در آن زمان بسيار جنجال برانگيز بود. اكنون نيز ثمره اين ازدواج كه رئيس جمهور بوتسوانا است، به عنوان فرزند يك زن انگليسي،  نيز با آن دست به گريبان است.

دولت ها و حكومت هاي تبعيض نژادي آن زمان آفريقاي جنوبي و شوراي قبايل بزرگ از جمله بامانگواتو با ازدواج ميان دو نژاد مختلف بسيار ناراضي بودند. به همين دليل، چكدي به سرتسه دستور داد تا به بوتسوانا برگردد تا وي را به سبب ازدواجش با يك زن سفيد پوست ملامت كند و او را مجبور كند كه روت را طلاق دهد. به همين منظور به سرتسه نامه اي نوشت و گفت "شما با اين ازدواج خودتان را نابود مي كنيد و به من هيچ گزندي نمي رسد." سرتسه در سال 1949 طي ديدارهايش با بزرگان قبيله به سرووه بازگشت، اما به همراه همسر سفيد پوستش روت. با اين شكست چكدي بچوآنالند را ترك كرد و اين در حالي بود كه سرتسه نيز براي تكميل تحصيلات خود به لندن بازگشت.

اين ازدواج كه به مزاج دولت آپارتايد آفريقاي جنوبي  و رودزياي جنوبي خوش نمي آمد باعث شد كه اين دولت ها بويژه آفريقاي جنوبي به انگلستان، كشور حامي بوچوآنالند، براي سرنگوني خاما ها از رياست قبيله بامانگواو فشار وارد كند. "دانيل مالان" (Daniel Malan) كه از پيشگامان آپارتايد و نخست وزير آفريقاي جنوبي بود اين ازدواج را منزجر كننده خواند.

حزب كارگر حاك بر انگلستان، كه متحمل بدهي هاي سنگيني بابت جنگ جهاني دوم شده بود، نمي خواست آفريقاي جنوبي كه تامين كننده ارزان طلا و اورانيوم انگلستان به شمار مي رفت، را از دست بدهد. آنها همچنين نگران اين مطلب بودند كه نكند آفريقاي جنوبي تحريم هاي اقتصادي و يا حتي حملات نظامي به كشور تحت الحمايه شان،‌ بوچوآنالند، آغاز كند. به همين منظور دولت انگلستان درخواستي را مبني بر رسيدگي به وضعيت شخصي و صلاحيت سرتسه تنظيم كرد و به پارلمان ارائه داد. نتايج اين بررسي ها اين بود كه تنها نقطه ضعف خاما مسئله ازدواجش است. در پي اعلام اين مطلب انجام بقيه تحقيقات متوقف شد و سرانجام در سال 1951 سرتسه و همسرش روت از بوچوآنالند به لندن تبعيد شدند. البته اين تصميم دولت با اعتراضات گروه هاي مخالف همراه بود ولي حتي تلاش هاي گروه هاي مذاكره كننده از طرف قبيله وي با مقامات انگليسي از جمله "لورد ساليباري" (Lord Salisbury) به ثمر ننشست و كميسيون عالي بريتانيا تصميم به عزل سرتسه گرفت كه البته مردم قبيله از انجام آن امتناع كردند.

2 سال بعد نخست وزير محافظه كار بريتانيا "وينستون چرچيل" تبعيد سرتسه و روت را دائمي خواند. اما با به قدرت رسيدن گروه سياسي سنت گراي سلطنت طلب (Tories) در انگلستان آنها اين تبعيد را تا 5 سال كاهش دادند. پس از گذشت 5 سال از تبعيد آنها، وزير جديد كشورهاي مشترك المنافع، در سال 1956، تصميم گرفت كه با فاصله گرفتن از سياست هاي آفريقاي جنوبي، به سرتسه و روت اجازه دهد كه به بوچوآنالند برگردند، اما فقط به عنوان يك شهروند معمولي.

سرتسه و روت به همراه دخترشان ژاگلين و پسرشان يان؛ زمان بازگشت از تبعيد در سال 1956

در همين اثنا "آنتوني وجوود بن" (Anthony Wedgewood Benn) در نشستي در حزب كارگر انگلستان پيشنهاد داد كه بجاي بازگرداندن سرتسه به بچوآنالند،‌ يك پست سياسي به وي در جامائيكا بدهيد. ضمن استدلال بر تحقيق و بررسي كه بريتانيا در مورد صلاحيت وي انجام داده بود و پيش از اين درباره آن صحبت به ميان آمد، سرتسه در پاسخ به اين پيشنهاد گفت: "اگر من صلاحيت داشتن يك پست سياسي را دارم چرا نبايد اين را در كشور خودم داشته باشم؟ و شما مي خواهيد مرا به جامائيكا، ‌هند غربي، بفرستيد!"

شايد بتوان گفت علت بزرگي كه باعث تحكيم وحدت خانواده سرتسه شد اين بود كه در زماني كه آنها در تبعيد بسر مي بردند، سرتسه و پدر روت كه در جريان ازدواج با هم به مشكل برخوردند كدورت ها را كنار گذاشتند و با صميمي شدند.

 

فرزندان سرتسه و روت

ثمره 32 سال زندگي مشترك ميان آنها 4 فرزند بود؛ كه عبارت بودند از يك دختر و سه پسر.

دختر آنها، فرزند اول، دو سال پس از  ازدواجشان در 15 مي 1950 در لندن به دنيا آمد. نام وي "ژاگلين تبوكو خاما" (Jacqueline Tebogo Khama) است. فرزند دوم آنها و ارشد پسري آنها سرتسه خاما يان خاما در سال 1953 و پسران دوقلوي آنها يعني، "چكدي استنفورد خاما" (Kgosi Tshekedi Stanford Khama) و "آنتوني گوينسبنگ خاما" (Kgosi Anthony Goitsebeng Khama) در سال 1958 به دنيا آمدند.

در سال 1990 "توني" (Tony) فرزند آنها اظهار داشت كه مي خواهد با يك دختر سفيد پوست آفريقاي جنوبي ازدواج كند، در حالي كه نظام آپارتايد در آن كشور هنوز برپا بود. روت از اينكه تندروهاي قبيله و نژادپرستان آفريقاي جنوبي بار ديگر باعث به وجود آمدن ماجراهاي گذشته شوند، هشدار داد.

سرتسه و روت نام توني را به احترام "توني بن" (Tony Benn) براي پسرشان انتخاب كردند. يان خاما نقطه اتكا و ژاكلين خاما مورد اعتماد مادرشان روت بودند. آنها اميد آينده روت بودند. 

 

10542 - 88/08/09

 

منابع در دفتر موسسه آفران موجود است.