مقدمه

چين به عنوان يك قدرت نوظهور در دهه هاي اخير تلاش فراواني نموده تا در حوزه هايي كه پيش از اين محل فعاليت كشورهايي از قبيل آمريكا و روسيه بوده است جاي پايي براي خود باز نمايد. يكي از مهمترين مناطق تحت نفوذ، قاره آفريقا بوده كه در چند سال اخير به ميدان تقابل اين كشورها تبديل گرديده است.

در اواخر ماه سپتامبر خبري منتشر گرديد كه از مذاكرات شركت نفتي چين با دولت نيجريه در حوزه نفت خبر مي داد.

در ذيل به حواشي اين خبر پرداخته شده است.

 

افزايش سهم پكن در نفت نيجريه

در مورخ 88/7/07 روزنامه فايننشيال تايمز خبري با عنوان "پكن سهم خود را در نفت نيجريه افزايش مي دهد" منتشر نمود. در اين مقاله به اين مطلب اشاره گرديده بود كه دولت چين قصد دارد تا كنترل يك ششم منابع نفت خام نيجريه را بر عهده گيرد.

شركت CNOOC پيشنهاد نموده تا كنترل 23 بلوك نفتي نيجريه را برعهده بگيرد كه اين منابع به طور كامل يا بخشي از آنها تا قبل از اين در اختيار شركت هاي نفتي غرب بوده است. قرارداد مابين شركت هاي نفتي غرب با دولت نيجريه در خصوص اين مناطق در سال گذشته اتمام يافته و دولت مبلغ بيشتري را درخواست نموده است كه اين موضوع با مخالفت كمپاني هاي غربي مواجه گرديده و در اين ميان شركت چيني مبلغ بيشتري را پيشنهاد نموده است.

اين مقاله در ادامه به موضوعات داخلي نيجريه اشاره مي كند و مي نويسد كه براي نيجريه اين موضوع بسيار ريسك بزرگي است. زيرا اين كشور به درآمدهاي نفتي خود به شدت وابسته بوده و در حدود 90% درآمد اين كشور از اين راه تامين مي گردد. همچنين امسال درآمد اين كشور تا حدود يك سوم كاهش يافته كه به دليل درگيري در منطقه دلتاي نيجر مي باشد.

شكايت شركت هاي نفتي غربي نيز احتمالاً برگشت سهم آنها را كاهش داده و به وقوع آشفتگي و نزاع بيشتر مابين دولت و اين شركت ها دامن خواهد زد.

نويسنده مقاله سپس به دولت چين هشدار مي دهد كه بايستي بيشتر ازاين مراقب اوضاع باشد و مقوله محافظت و ايجاد امنيت براي توليد و فروش نفت مهمترين اولويتي است كه دولت چين با آن روبرو است. در مقابل به اين موضوع نيز اشاره مي كند كه چنانچه شركت هاي غربي مايل به همكاري با شركت چيني نباشند قيمت نفت سير صعودي در پيش گرفته كه اين موضوع خوشايند دولت هاي غربي نيست.

در مورخ 88/7/10 مقاله اي ديگري به قلم ژاكوب فري دنتال در اين روزنامه  منتشر مي گردد كه عنوان آن "پيشنهاد چين به نيجريه يك ظلم" مي باشد. در اين مقاله كه با الفاظ تندي نوشته شده است خشم خود را از اين پيشنهاد اعلام نموده و اشاره مي كند كه چگونه دولت چين جرات نموده تا اين پيشنهاد را به دولت نيجريه نمايد. زيرا اين موضوع سبب خواهد گرديد تا قدرت دولت نيجريه در مذاكرات با غرب افزايش يابد. آن هم در شرايطي كه دولت نيجريه نيازمند به قراداد نفتي مي باشد.

در ادامه نويسنده مي افزايد كه شركت هاي غربي اجازه چنين ظلم آشكاري را نخواهند داد و به نويسنده مقاله قبل فايننشيال تايمز نيز اين نكته را ياد اوري مي نمايد كه نبايستي موضع دولت چين را در قبال اين موضوع تقويت نمايد.

انعكاس اين خبر در رسانه هاي دنيا

خبرگزاري آسوشيوتد پرس در مقاله اي به پوشش اين خبر پرداخت. اين مقاله مي گويد دولت چين به دنبال افزايش سهم خود در بازار نفتي نيجريه است و در تلاش است تا در حدود 6 ميليارد بشكه نفت از اين كشور خريداري نمايد. اين موضوع احتمالاً دولت چين را در مقابل كمپاني هاي غربي از قبيل رويال داچ شل، شورون، توتال و اكسون موبيل قرار خواهد داد.

اين بنگاه خبري ادامه مي دهد كه وزير نفت نيجريه در گفتگو با اين خبرگزاري خبر تمايل دولت چين براي انعقاد قرارداد با دولت نيجريه را تاييد نموده است. او ادامه مي دهد كه دولت چين پيشنهاداتي را مطرح نموده كه دولت نيجريه آنها را مورد ملاحظه قرار داده است.

آجوموگوبيا وزير نفت نيجريه مي افزايد: ما در حال بررسي اين پيشنهادات بوده و خواهيم ديد كه آيا منافع نيجريه را تامين خواهد نمود. ما در حال برسي اين موضوع هستيم كه دولت چين نيازمند چه مقدار نفت بوده و چه مقدار را ما مي توانيم تامين نماييم.

مجله وال استريت ژورنال نيز به بدين موضوع اشاره نموده و مي نويسد، دولت چين پس از برخورد با موانع بسيار در انعقاد قرارداد با دولت ليبي و آنگولا هم اكنون به سمت دولت نيجريه تغيير جهت داده است. اين مقاله مي افزايد كه دولت ليبي از انعقاد قراداد 460 ميليون دلاري با شركت ملي انرژي چين سرباز زده است. همچنين دولت آنگولا نيز از فروش سهم شركت هاي نفتي خود به شركت هاي نفتي چين ممانعت نموده است. 

مجله وال استريت ژورنال مي افزايد، منبع رسمي در وزارت نفت نيجريه در گفتگو با اين مجله به اين نكته اشاره نموده كه آنها به درستي نمي دانند كه دولت چين خواهان خريد چه مقدار نفت خام از دولت نيجريه مي باشد. اما ميزان سرمايه گذاري بالغ بر چندين ميليارد دلار مي باشد.

نويسنده در ادامه اشاره مي كند كه دولت چين تاكنون موفق به انعقاد قراردادهايي در كشورهاي آفريقايي شده كه پيشنهاد تكميل زير ساخت ها در اين كشورها، سياستي است كه دولت چين در اين كشورها پيش گرفته است. اما اين سياست ممكن است كه در نيجريه با موانعي روبرو گردد.

يك مركز مطالعاتي در انگلستان به نام كاتهام مقاله اي را منتشر و در آن به اين موضوع اشاره نموده كه دليل اصلي براي اينكه اين سياست در نيجريه با شكست مواجه مي گردد اين است كه دولت نيجريه فاقد يك مكانيسم اجرايي براي پيگيري اين قرادادها در دولت مي باشد.

CNOOC يكي از سه شركت بزرگ چين در امور نفت مي باشد. اين مجله ادامه مي دهد جزئيات گفتگو مابين شركت چيني و دولت نيجريه از يك نامه به تاريخ 88/5/22 از دفتر موسي يارادوا رئيس جمهور نيجريه منتشر گرديده است. يك كپي از اين نامه به دفتر روزنامه فايننشيال تايمز رسيده و اين روزنامه از آن مطلع گرديده است. در اين نامه نوشته شده كه پيشنهاد اوليه شما (دولت چين ) قابل قبول نبوده اما اگر چنانچه در مبلغ پيشنهادي شما تجديد نظر شود اين پيشنهاد قابل مذاكره خواهد بود.

اين مجله در ادامه مي نويسد مبلغ دقيق پيشنهاد طرف چيني مشخص نگرديده ولي در حدود 30 ميليار دلار حدس زده مي شود. در حالي كه برخي كارشناسان از مبلغ 50 ميليار دلار خبر داده اند.

سخنگوي دفتر رياست جمهوري نيجريه مي گويد: مذاكرات به صورت مستمر ادامه دارد ولي طرف مذاكرات نه تنها شركت چيني بلكه تمامي شركت هايي كه در صنعت نفت نيجريه خواهان مشاركت مي باشند اين مذاكرات با آنها ادامه خواهد داشت.

خبرگزاري رويترز نيز با انتشار خبر فوق مي نويسد كه وزير نفت نيجريه اعلام كرده دولت چين نمي تواند كه تمامي مقدار نفتي را كه به دنبال آن است به دست آورد ولي شركت نفتي چين مي تواند با شركت نفتي نيجريه سرمايه گذاري مشترك در منطقه دلتا بنمايد.

وزير نفت نيجريه در پاسخ به خبرنگار رويترز مي گويد كه دولت چين خواهان 6 ميليارد بشكه نفت از منابع ما مي باشد اما من مي توانم بگويم كه ما نمي توانيم تمامي اين مقدار نفت را به آنها بدهيم.

اين خبرگزاري مي نويسد شركت هاي نفتي غرب شامل شل، شورون و اكسون در نيجريه با شركت نفتي اين كشور به نامNNPC  سرمايه گذاري مشترك دارند.

خبرنگار از وزير نفت نيجريه مي پرسد كه آيا شركت نيجريه اي مي تواند سهم خود را به چين به فروشد؟ وزير در جواب مي گويد چراكه نه؟ اگر پيشنهاد دولت چين خوب باشد مي تواند اين كار را انجام دهد. اين شركت حق دارد كه هر كاري با سهم خود انجام دهد.

تحليل گران بر اين عقيده اند كه فروش سهام شركت نيجريه اي به دولت چين سبب بروز مشكلاتي با ديگر شركت هاي غربي كه در منطقه دلتا فعاليت دارند خواهد شد. از طرف ديگر اين موضوع سبب خواهد گرديد تا بخش بيشتري از نفت نيجريه در اختيار خارجي ها قرار بگيرد كه اين موضوع سبب بروز مخالفت هايي در داخل كشور خواهد گرديد.

اين خبرگزاري مي افزايد كه 16 بلوك نفتي كه توسط شركت هاي نفتي شل، شورون و اكسون بهره برداري مي گرديد در ماه نوامبر سال 2008 ميلادي قرار داد آنها به پايان رسيده و در حال حاضر در منازعات حقوقي در جهت تمديد مدت بهره برداري مي باشند. شركت NNPC، در حدود 55%سهم مشترك در بلوك نفتي با شركت شل، 60% سهم با شركت شورون و 60% سهم با شركت اكسون موبيل در مناطق نفتي نيجريه را دارد.

خبرگزاري رويترز در تحليل خود ادامه مي دهد چين در تلاش است تا جاپايي را در نيجريه پيدا كند زيرا آرزوي طولاني اين كشور اين است تا به منابع كافي و مطمئني از نفت دست يابد كه نياز اين كشور را به انرژي تامين نمايد.

مبلغ قابل توجهي از سرمايه گذاري چين در امور اكتشافات نفتي است اين موضوع در نيجريه برعكس مي باشد زيرا تعداد زيادي از بلوك هاي نفتي اين كشور در حال حاضر در حال توليد بوده و يا به زودي توليد خود را آغاز خواهند نمود.

ياكوبو از مشاوران اقتصادي دولت نيجريه مي گويد: دولت چين ممكن است به راحتي نتواند نياز خود را تامين نمايد ولي ما خواستار آن هستيم كه دوستان تجاري خود را افزايش دهيم. همچنين ما خواهان آن هستيم كه شاهد رقابت اين كشور با ساير كمپاني هاي غربي باشيم.

روزنامه چاينا ديلي چاپ پكن نيز در خبري به انعكاس اين موضوع پرداخته و مي نويسد كه شركت CNOOC كه سومين شركت بزرگ نفتي چين مي باشد در حال مذاكره با دولت نيجريه مي باشد تا امتياز بهره برداري از يكي از بزرگترين بلوك هاي نفتي دنيا را برعهده بگيرد.

اين روزنامه ادامه مي دهد كه امتياز اين بلوك ها در حال اتمام بوده و 16 بلوك از 23 بلوك نفتي نيجريه بايستي دوباره به مناقصه گذاشته شوند. اين روزنامه مي افزايد كه بزرگترين سرمايه گذاري شركت CNOOC مربوط به سال 2006 ميلادي مي باشد كه اين شركت امتياز بهره برداري از بلوك نفتي OML-130 نيجريه را به ارزش 5/2 ميليارد دلار برنده شد.

سرمايه گذاري دولت چين در حوزه نفتي قاره آفريقا از سال 2004 ميلادي تا سال 2009 – روزنامه بلومبرگ

 

روزنامه نيويورك تايمز در ارتباط با خبر قرارداد نفتي چين مقاله اي منتشر نموده و در آن مي نويسد كه آنگولا بزرگترين شريك تجاري نفتي چين در قاره آفريقا در سال 2009 قرارداد خود با دولت چين را متوقف خواهد نمود. اين موضوع بر خلاف 5 سال گذشته است زيرا در سال 2004 ميلادي شركت نفتي آنگولا با شركت سينوپك قراردادي را منعقد نمود. اين موضوع پس از اين صورت گرفت كه يكي از بانك هاي چيني در حدود 2 ميليارد دلار به آنگولا وام اعطا نمود.

در نيمه اول سال 2008 ميلادي انگولا به بزرگترين تامين كننده نفت دولت چين بدل گرديده و در حدود 18% از نياز اين كشور را تامين مي نمود. وزير بازرگاني چين اعلام نمود تجارت آفريقا با چين به حدود 107 ميليارد دلار رسيده كه در حدود 45% نسبت به سال 2007 ميلادي رشد دارد.

در سال 2006 ميلادي شركت CNOOC چين 45% سهام شركت توتال را در يكي از بلوكهاي نفتي نيجريه به ارزش 2/5 ميليارد دلار خريد كه اين منطقه در حال حاضر بزرگترين بلوك نفتي اين شركت مي باشد كه در حدود روزانه 175 هزار بشكه نفت توليد مي نمايد.

همچنين روزنامه فايننشيال تايمز در خبر ديگري به اين موضوع اشاره مي كند كه گروه شورشي مستقر در منطقه دلتا موسوم به گروه مند مخالف پيشنهاد دولت چين مبني بر بهره برداري از مناطق نفتي نيجريه مي باشند.

سخنگوي گروه مند به خبرنگار اين روزنامه مي گويد كه نگاه ما به دولت چين همانند ملخ هايي است كه در چند دقيقه مزارع را نابود مي سازند. اين روزنامه ادامه مي دهد كه مخالفت اين گروه با موضوع پيشنهاد دولت چين پس از اين شروع مي شود كه رونامه فايننشنال تايمز خبر اين مذاكره را منتشر كرد. نويسنده به اين مطلب اشاره مي كند كه مخالفت گروه مند با دولت چين تنها يكي از موانعي است كه اين دولت در امر سرمايه گذاري در حوزه نفت نيجريه با آن مواجه است. برخي سازمان هاي نيجريه اي اعلام نموده اند كه ورود كاركنان چيني به منطقه دلتا اوضاع اين مناطق را آشفته خواهد نمود. همچنين اين روزنامه مي افزايد كه فعالين حقوق بشر همواره دولت چين را به سبب همكاري با حكومت هايي نظير دولت سودان، زيمبابوه و ديگر مناطق جهان به سبب دسترسي به منابع مطمئن انرژي مورد انتقاد قرار داده اند.

 

ايالت دلتا

اين ايالت در جنوب كشور نيجريه واقع گرديده است و به سه منطقه دلتاي جنوبي، دلتاي مركزي و دلتاي شمالي تقسيم گرديده است.

اين ايالت داراي خط ساحلي زيادي مي باشد. جمعيت اين منطقه بنابر آمارها در سال 2003 ميلادي بالغ بر سه ميليون نفر بوده است. مركز اين ايالت شهر آسابا مي باشد كه در كنار رودخانه نيجر واقع گرديده است. 80% درصد نيروي كار در اين ايالت مشغول به كار ماهيگيري و شكار مي باشند.

 

منطقه دلتاي نيجر با برخورداري از منابع نفتي فراوان از فقر بسيار و درگيري رنج مي برد

 

اين ايالت در سال 1991 ميلادي ايجاد گرديده و در حال حاضر داراي 25 حكومت محل مي باشد. اين ايالت با چهار ايالت بايلسا، ادو، اوندو و آنامبرا هم مرز مي باشد. ايالت دلتا بخشي از منطقه دلتاي نيجر مي باشد. بيشتر جمعيت اين منطقه بيشتر مسيحي بوده و تعداد كمي مسلمان در اين منطقه زندگي مي كنند.

منطقه دلتاي نيجر يكي از مهمترين مناطق نفتي جهان از سه سال پيش تاكنون بوده و به محل درگيري گروههاي شورشي با دولت تبديل گرديده است. مهمترين گروه شورشي اين منطقه موسوم به گروه مند داراي حدوداً 15 هزار نيرو مي باشد كه در حدود 300 نيروي خارجي مشغول در اين منطقه را ربوده و در قبال در يافت پول آزاد كرده اند. اين گروه همچنين تعداد زيادي از خطوط انتقال نفت را منفجر نموده و توليد نفت نيجريه را به حدود يك سوم كاهش داده اند. خسارت وارده چيزي در حدود يك ميليارد دلار در ماه برآورد گرديده است.

دولت موسي يارادوا از حدود تيرماه سال 88 طرحي را موسوم به برنامه عفو عمومي پيشنهاد نمود تا نيروهاي شورشي در حدود دو ماه سلاح هاي خود را تحويل داده و در قبال آن پول دريافت دارند. اين طرح در تاريخ 88/7/12 به پايان مي رسيد و در كشاكش اجرا با مشكلاتي از قبيل عدم ارسال پول توسط دولت مواجه گرديد كه اعتراض گروه هاي شورشي را برانگيخت.

گروه مند در چند روز باقيمانده به اتمام اين برنامه از دولت درخواست نمودند تا مدت آن را افزايش دهد كه اين موضوع با مخالفت دولت روبرو گرديد و وزير دفاع نيجريه اعلام نمود كه گروه هاي شورشي بايستي در موعد مقرر سلاح خود را تحويل دهند.

در تاريخ 88/7/11 پس از مذاكرات فراوان با فرماندهان اين گروه به نامهاي آتكه تام، داگوگو و تومپولو آنها سلاح هاي خود را تحويل دولت داده و اعلام نمودند كه با دولت شرط نموده اند كه بايستي مقدمات توسعه منطقه دلتا را فراهم نمايد. در غير اين صورت آنها حملات خود را از سر خواهند گرفت.

پايان

 

10756 - 88/07/19

منابع در دفتر موسسه آفران موجود است.