مقدمه

ديدار تيم‌هاي ملي فوتبال مصر و الجزاير براي ورود به جام جهاني 2010 حواشي زيادي به دنبال داشت،  به طوري كه پيامدهاي آن عرصه هاي سياسي و ديپلماتيك ميان دو كشور را نيز تحت تاثير خود قرار داد. الجزاير با پيروزي يك بر صفر در مقابل مصر پس از 24 سال و براي سومين بار جواز ورود به مسابقات جام جهاني در آفريقاي جنوبي را دريافت كرد. در اين بازي كه 27 آبان 1388 در ورزشگاه "مريخ" سودان و تحت تدابير شديد امنيتي پليس سودان برگزار شد، پيروزي الجزاير موجي از شادي را در خیابان های اين كشور به راه انداخت و خيابان ها مملو از زنان، مردان و کودکانی بود که پرچم کشورشان را به اهتزاز در آورده بودند. رئيس جمهور الجزاير در پي راهيابي تيم ملي فوتبال اين کشور به رقابتهاي جام جهاني فوتبال پس از بيست و چهار سال، يک روز در اين کشور تعطيلي رسمي با پرداخت حقوق، اعلام کرد. عبدالعزيز بوتفليقه در ديدار با اعضاي تيم ملي و کارکنان فدراسيون فوتبال الجزاير وعده داد پاداش هايي به آنان بدهد که ارزش شاد کردن دل مردم الجزاير را داشته باشد. جشن و پایکوبی به خیابان های مارسی و پاریس، جایی که تعداد کثیری از الجزایری ها در آنجا سکونت دارند هم رسیده بود.

شايان توجه است كه گر چه نتيجه بازي در الجزاير به صورت شادي و پايكوبي بروز كرد، در آن سوي آفريقا و كشور سودان كه ميزبان بازي بود، به شكل ديگري جلوه نمود. بدين ترتيب علي رغم تدابير امنيتي دولت سودان در استقرار بیش از 15 هزار پلیس سودانی برای پیش‌گیری از هر گونه وضععيت بحراني در مناطق مختلف، تفكيك تماشاگران و هواداران دو کشور در استادیوم و کاهش ظرفيت 42 هزار نفري استاديوم " مريخ" به 35 هزار نفر؛ خيابان هاي شهر "امّ درمان" سودان شاهد درگيري هاي شديدي ميان طرفداران دو تيم بود و اين زد و خوردها خسارات جاني و مالي فراواني را براي دو طرف به بار آورد.

پيشينه درگيري

مسابقات ميان تيم هاي الجزاير و مصر كه به بازي "فراعنه" و "جنگجويان صحرا" شهرت دارد همواره داراي حواشي و درگيري هايي بوده است. ديدار پلي آف اين دو تيم در حقيقت سومين بازي آنها براي راه يابي به مسابقات جام جهاني مي باشد. بازي رفت ميان دو تيم در الجزاير برگزار شد و با نتيجه 3 بر يك به سود الجزاير به پايان رسيد. بازي برگشت نيز كه در زمين مصر صورت گرفت با اختلاف دو گل و نتيجه نهايي 2 بر صفر به نفع مصر خاتمه يافت. به اين ترتيب دو تيم از هرلحاظ با هم مساوي بودند و بايد سرنوشت آنها براي حضور در جام جهاني 2010 در بازي پلي‌آف در يك زمين بي‌طرف مشخص مي گشت. در ابتدا تونس به عنوان ميزبان بازي هاي پلي آف ميان تيم هاي الجزاير و مصر مطرح شد اما به دليل مخالفت فيفا در نهايت سودان به ميزباني اين بازي برگزيده شد. بديهي است با توجه به ويژگي‌هاي جغرافيايي، جمعيت هواداران مصري در سودان بيش از طرفداران الجزايري بود لذا مردم الجزاير از همان آغاز با برگزاري اين ديدار در خاك سودان مخالف بودند. لذا دولت الجزاير براي انتقال هواداران الجزايري تدابيري انديشيد تا آنان بتوانند به سادگي در استاديوم مريخ حضور يابند به اين ترتيب کابینه الجزایر براي حذف رواديد اتباع الجزايري اقدام به مذاكره با دولت سودان كرد.

همچنین بنا به دستور عبدالعزیز بوتفلیقه رئیس جمهوری الجزایر علاوه بر استفاده از تمامی توان هواپیمایی این کشور، چند فروند از هواپیماهای ترابری ارتش نیز برای انتقال هواداران الجزایری به سودان به کار گرفته شد. سفارت الجزایر در سودان نيز تمامی بلیط های سهم این کشور را كه در حدود 9000 عدد بود را خریداری و به طور مجانی در اختيار هواداران الجزایری قرارداد. به گفته "وحید بوعبدالله" مدیرعامل شرکت هواپیمایی الجزایر  بیش از یک و نیم میلیون نفر از اتباع این کشور برای سفر به سودان به دفاتر فروش بلیط این شرکت مراجعه کرده اند و حدود 10 هزار نفر نیز گذرنامه های خود را برای دریافت بلیط در دفاتر فروش این شرکت هواپیمایی در خیابان پاستور پایتخت به امانت سپرده اند. روزنامه خبر چاپ الجزایر در این باره نوشت در روزهای گذشته برای انتقال هواداران، 10 هواپیمای نظامی و غیرنظامی از الجزایر این مسئولیت را برعهده داشته اند.

از سوي ديگردولت مصر نيز اقدامات مشابهي را براي انتقال اتباع كشورش و حذف رواديد براي آنها انجام داد. شايان توجه است كه "جمال مبارك" فرزند حسني مبارك و جانشين احتمالي وي و "علاء مبارك" فرزند ديگر حسني مبارك نيز در استاديوم حضور داشت.

آغاز درگيري

پس از انتشار اخبار مربوط به مصدوم شدن بازيكنان و هواداران الجزايري در قاهره،  گروهي از جوانان الجزايري در مقام انتقام از مصري ها به محل سکونت کارکنان شرکت سيمان سازي اوراسکام Orascom مصر در مسيلا M'sila واقع در جنوب شرقي الجزيره حمله کردند. پس از اين اقدام پليس براي پناه دادن به کارکنان مصري کارخانه و خانواده هايشان وارد عمل شد اما همه آپارتمان هاي اين منطقه مسکوني غارت شده و مورد سرقت قرار گرفت و يک خودرو به آتش كشيده شد. در پي اعتراض شديد مردم و مقامات مصري به اقدام وحشيانه جوانان الجزايري در حمله به منافع مصر در الجزاير، دولت الجزاير اعلام کرد هيچ يک از اتباع اين کشور در خشونت هايي که پس از مسابقه تيم ملي فوتبال اين کشور با مصر در قاهره روي داد، کشته نشده است.

شرکت اوراسکام Orascom نيز به دنبال اين قضايا از 25 کارمند مصري خود که در الجزاير کار مي کنند درخواست كرد كه به همراه خانواده هايشان اين کشور را ترک کنند. خبرگزاري رسمي مصر، منا، اعلام کرد نقيب سواريس، مدير عامل شرکت مخابراتي اوراسکام از کارمندان اين شرکت در الجزاير خواسته است خاک اين کشور را ترک کنند.  "حميد قرين" از مسئولان شرکت اوراسکام تلکامز الجزاير Orascom Télécoms Algérie اعلام کرده بود حدود پانزده شعبه شرکت اوراسکام در الجزاير مورد حمله هزاران «شورشي» قرار گرفته است. وي افزود شعبه هاي اوراسکام در اين حملات ميليونها دلار خسارت ديده اند. شرکت مخابراتي اوراسکام در الجزاير با داشتن  14ميليون مشترک، اولين اوپراتور تلفن همراه در الجزاير است و حدود چهار هزار و پانصد نفر که اغلب آنها الجزايري هستند براي اين شرکت کار مي کنند.

حمله به منافع مصر در الجزاير اعتراض مقامات قاهره را به دنبال داشت به گونه اي كه وزارت امور خارجه الجزاير با انتشار بيانيه اي اعلام كرد كه نتايج تحقيقات و بررسي هايي که مسئولان سفارت الجزاير در قاهره انجام دادند حاكي از اين است كه اخبار منتشر شده در برخي از رسانه هاي الجزاير درباره کشته شدن هواداران تيم ملي فوتبال الجزاير پس از بازي با مصر بي اساس بوده است. طبق اين بيانيه، مسئولان محلي و مسئولان بهداشت قاهره کشته شدن اتباع الجزاير را در خشونت‌هاي پس از بازي ميان تيم هاي ملي فوتبال الجزاير و مصر تکذيب کردند. با اين وجود وزارت امور خارجه الجزاير در بيانيه خود تاکيد کرد هواداران تيم ملي فوتبال اين کشور پس از شکست 2 بر صفر تيمشان در برابر مصر، مورد ضرب و شتم هواداران تيم رقيب قرار گرفتند و حدود 20 هوادار تيم ملي فوتبال الجزاير نيز زخمي شدند كه جراحات هيچيک از آنها وخيم نمي باشد.

تحقيقات نشان مي داد كه بازيكنان الجزايري در مصر با حمله طرفداران افراطي مصري به اتوبوس حامل آنها مواجه شدند كه در نهايت منجر به مصدوميت چهار نفر از بازيكنان تيم ملي الجزاير شد. دويست مصري در برابر هتلي كه تيم ملي الجزاير در آن اقامت داشتند تجمع كرده بودند و به محض ورود اتوبوس حامل بازيكنان الجزاير، به طرف آنان سنگ پرتاب مي كردند. يك مقام الجزايري آسيب ديدن اتوبوس حامل بازيكنان كشورش را  باعث ترس هيات الجزايري اعلام كرد.

فدراسیون جهانی فوتبال، "فیفا" نيز زخمی شدن چهار بازیکن تیم ملی فوتبال الجزایر را پس از پرتاب سنگ به طرف اتوبوس حامل آنان در قاهره، تایید کرد. به گزارش شبکه تلویزیونی الجزیره، نماینده امنیتی فیفا پس از دیدار با بازیکنان تیم ملی فوتبال الجزایر این مساله را اعلام کرد.

درگيري ها به همين جا ختم نشد و پس از شكست مصر از الجزاير در خاك سودان، مردم اين كشور به نشانه اعتراض در مقابل مجروحيت برخي از هموطنان خود در سودان، مقابل سفارت الجزاير در مصر تجمع كردند كه در جريان آن 11 پليس زخمي و 15 خودرو به آتش كشيده شد. وزارت كشور مصر هشدار داد با تظاهر كنندگان در برابر سفارت الجزاير برخورد جدي خواهد كرد.

پيامدهاي سياسي

ديدار پلي‌آف ميان تيم هاي الجزاير و مصر علاوه بر درگيري هاي خياباني تنش‌هايي را در عرصه سياسي و ديپلماتيك دو كشور به همراه آورد. بدين ترتيب درپي بروز خشونت هايي عليه حاميان تيم ملي فوتبال مصر در سودان، مصر با احضار «عبدالقادر حجار» سفير الجزاير در قاهره نارضايتي خود را از حمله طرفداران الجزايري به طرفداران مصري ابلاغ کرد و در نهايت به نشانه اعتراض سفير خود را در الجزاير براي رايزني با  وي فرا خواند.

با شدت گرفتن اين تنش ها "حسني مبارک" رئيس جمهور مصر هم در نشستي با "احمد نظيف" نخست وزير و وزراي کابينه اين کشور، بازي تيم هاي ملي فوتبال مصر با الجزاير و حوادث پس از آن را بررسي کردند. "احمد ابوالغيط" وزير خارجه مصر در گفتگو با شبکه العربيه اعلام کرد: حسني مبارک از اين حوادث بسيار خشمگين است. وي تاکيد کرد مصر بيانيه هاي زيادي را مبني بر درخواست براي آرامش فرستاده است. ابوالغيط در ادامه اشاره كرد: "من و سخنگوي وزارت خارجه مصر بيانيه هاي زيادي را از ماه دهم نوامبر داشته ايم. ما از نياز به آرامش سخن مي گوييم و نبايد شاهد اين همه درگيري باشيم. زيرا كه منافع دو کشور بسيار بزرگ تر از يک بازي است و تلاش مي کنيم روابط قوي، برادرانه، دوستانه و منافع مشترک خود را حفظ کنيم. با اين حال شاهد هستيم كه روند جريانات، ما را به سوي رويکرد ديگري مي کشاند. مصر کشور ضعيفي نيست اما متاسفانه به عنوان برادر بزرگ اين مسائل را تحمل مي کند". "علاء مبارك" فرزند حسني مبارك نيز در گفتگو با يک شبکه تلويزيوني مصري گفت: "آنچه که در خرطوم اتفاق افتاد يک حادثه تروريستي بود و بايد هر چه سريعتر متوقف گردد".

فدراسيون فوتبال مصر نيز در پي شکست تيم ملي فوتبال اين کشور در بازي با تيم ملي الجزاير در سودان، عضويت خود را در فدراسيون فوتبال شمال آفريقا به حال تعليق درآورد. «سمير زاهر» رئيس فدراسيون فوتبال مصر علت اين تصميم را حملات شديد هواداران الجزايري به مصري ها در خرطوم اعلام كرد. وي همچنين تاکيد داشت كه كليه مدارک و شواهدي که الجزايري ها را محکوم مي کند براي فيفا ارسال شده است. زاهر معتقد بود كه تماشاگران الجزايري عليه هواداران و بازيکنان مصري حتي از سلاح سرد، خنجر و شمشير نيز استفاده کردند. زاهر تهديد کرد در صورتي که فيفا موضع قاطعانه اي در برابر اين حوادث اتخاذ نکند، فدراسيون فوتبال مصر دو سال فعاليت خود را به حال تعليق درخواهد آورد.

مصر اظهار نارضايتي خود را نسبت به دولت سودان نيز اعلام داشت. به اعتقاد مقامات مصري، سودان به دليل عدم تامين امنيت بازيكنان و هواداران مصري مقصر است. به همين منظور وزير اطلاع رساني مصر تهديد کرد كه اگر نيروهاي سوداني امنيت مصري ها را تامين نكنند، نيروهاي نظامي خود را به خرطوم اعزام خواهد کرد. علاوه بر اين برخي مقامات مصري قائل به مداخله رژيم صهيونيستي در دامن زدن به حوادث پس از بازي فوتبال دو تيم بودند و تشنج ميان دو كشور برادر را سبب پيشبرد برنامه هاي اين رژيم در منطقه شمال آفريقا مي دانستند.

در واكنش به اظهارات مقامات و رسانه هاي رسمي مصر، خرطوم نيز سفير مصر را به وزارت امور خارجه سودان احضار كرد تا از وي درباره اتهامات رسانه هاي مصري به سودان در مورد کوتاهي اين کشور در حفاظت از بازيکنان تيم ملي فوتبال مصر و هواداران آنها توضيح بخواهد.

اظهار ات شخصيت هاي سياسي و ديني

با تشديد تنش هاي سياسي بين مصر و الجزاير، مقامات سياسي و شخصيت هاي ديني براي كاهش موج درگيري ها وارد معركه شده و از طرفين خواستند تا اختلافات خود را كنار گذارند. شيخ "يوسف قرضاوي" در بيانيه اي تاکيد کرد فوتبال تنها يک بازي است در حالي که ملتهاي الجزاير و مصر از تاريخ مشترکي برخوردار هستند که در طول آن با يک دشمن مشترک يعني استعمار مقابله کرده اند. يوسف القرضاوي در اين بيانيه افزود: بيم آن داريم که تنشهاي به وجود آمده درباره مسابقه فوتبال ميان تيم هاي ملي فوتبال الجزاير و مصر، اختلافات ميان دو کشور را تشديد کند.

رئيس اتحاديه جهاني علماي مسلمان تاکيد کرد: تنش کنوني بين مصر و الجزاير فقط به نفع دشمنان مسلمانان به ويژه رژيم صهيونيستي است. وي افزود: آنچه در روزهاي اخير بين الجزاير و مصر به وجود آمده، قلب مرا به درد آورده است. آيا اين قبيل بازي ها، مشکلات ما را حل خواهد کرد؟ آيا ما را از گرسنگي و ترس نجات خواهد داد؟ آيا مشکل بيکاري را حل مي کند؟ القرضاوي گفت: اسرائيلي ها اکنون ما را مسخره مي کنند و مي گويند به عرب ها نگاه کنيد که چگونه به جاي اطعام گرسنگان، براي رقابت با يکديگر تماشاگر فوتبال اعزام مي كنند.

از سوي ديگر "شيخ عباس مدني" از رهبران اسلامي الجزاير بر لزوم استفاده از ورزش به عنوان ابزاري براي تربيت و برادري تاکيد کرد .عباس مدني در اين باره اظهار داشت: اي برادران و فرزندان ما، مگر وظيفه و ماموريت تمدني و اخلاقي خود را در عصر علم و فناوري و پيشرفت فراموش کرده ايد؟ اين همه عقب ماندگي کافي نيست؛ اين پس رفت ها به کجا منتهي خواهد شد؟

عباس مدني تصريح کرد چرا تلاش مي کنيم نعمت را به نقمت تبديل کنيم. ابزارها و وسيله ساخت جامعه را به ابزار ويراني تبديل مي کنيم. چرا ابزارهاي برادري و همبستگي را به ابزار تنفر تبديل مي کنيم؟ واقعا جاي تعجب دارد. چه زماني مصر و الجزاير دشمن يکديگر بوده اند؟ هرگز چنين نبوده و به لطف خدا چنين نخواهد شد.

"عمرو موسي" دبيركل اتحاديه عرب نيز در حاشيه مراسم افتتاحيه کنفرانس مجمع جهاني اقتصاد در شهر دبي، تاکيد کرد مقامات مصر و الجزاير بايد آرامش خود را حفظ و عاقلانه تصميم گيري کنند .وي همچنين اظهار داشت كه مصر و الجزاير بايد براي جلوگيري از تشديد تنش و بحران بين دو کشور و بازگشت به حالت طبيعي تلاش کنند.

102104 - 88/09/01

منابع در دفتر موسسه آفران موجود است.