وارد شدن فاكتور جديدي به نام مبارزان غير سوماليايي به نبردهاي داخلي (جنگ هاي خياباني) كه با القاعده مرتبط هستند و از لحاظ مالي و لجستيكي توسط آن حمايت مي شوند، در اين كشور تاكنون بي سابقه بوده و اوضاع آن را به هم ريخته است.
اين در حالي است كه استقرار نيروهاي حافظ صلح در موگاديشو يكي از مهم ترين معضلات در حل بحران سياسي در سومالي به شمار مي رود.
زد و خوردهاي گسترده در سومالي بين حكومت مركزي به رياست شيخ شريف و برخي گروه هاي اسلامي كه زماني بر ضد دشمن مشترك مي جنگيدند، افكار جهانيان را همچنان متوجه اين كشور كرده است.
رژيم شيخ شريف كه اكنون از سوي سازمان ملل حمايت مي شود در واقع پانزدهمين دولت است كه براي ايجاد امنيت در سومالي كه 18 سال است دچار بحران شده است، تلاش مي كند.
بسياري در ابتدا بر اين اعتقاد بودند كه حكومت شيخ شريف امنيت و آرامش را در سومالي مستقر خواهد ساخت، اما چنين اتفاقي نيفتاد، بلكه تجربه اي مانند افغانستان در اين كشور آفريقايي تكرار شد كه در آن گروه هايي كه زماني در يك جبهه بر عليه دشمن مشترك مي جنگيدند، بعد از پيروزي بر دشمن سابق به جان هم افتادند.
در سومالي نيز، از مدت ها قبل مجاهدين با سربازان اتيوپي به پيكار برخاستند ولي پس از خروج نيروهاي اشغالگر، سلاح هاي خود را به سوي يكديگر نشانه رفتند. در حالي كه مي توانستند به دولت شيخ شريف براي همكاري فرصت دهند، سپس به نقد خط مشي وي و اقداماتش پرداخته و بعد عليه آن موضعگيري كنند. اما آنچه كه باعث گره خوردن كار شد، ورود نيروهاي خارجي براي نبرد عليه دولت مركزي بود كه شيخ شريف را بر آن داشت تا از جامعه جهاني در اين مورد كمك بخواهد.
اين نيروها كه در هفته هاي اخير در زد و خوردهاي داخلي حضور پررنگي داشتند دوشادوش شورشيان مسلح داخلي برضد دولت شيخ شريف به نبرد پرداختند. شيخ شريف آنها را متجاوزان به تماميت سومالي دانسته و معتقد است كه افغانستان ديگري را در منطقه آفريقا، رقم خواهند زد.

نيروهاي خارجي و بحران سومالي
وارد شدن جنگجويان خارجي در بحران سومالي اوضاع آن را بغرنج و پيچيده كرده است. بر اساس گزارش سرويس هاي امنيتي آمريكا، بيش از يك هزار جنگجوي خارجي با مليت هاي مختلف به شيوه هاي گوناگون وارد سومالي شده اند و در كنار مخالفان دولت در خيابان هاي موگاديشو به نبرد پرداخته اند.
اين جنگجويان خارجي كه با سازمان «القاعده» در ارتباط هستند، در زدو خوردهاي اخير در پايتخت سومالي به طور مسلحانه شركت داشته اند و علاوه بر آن به كار آموزش نظامي افراد مسلح مشغول هستند.
القاعده از لحاظ مالي و تأمين سلاح و مهمات براي شورشيان در سومالي به صورت بي سابقه اي فعال است. گرچه به صورت صد در صد نمي شود به گزارش هاي جاسوسي آمريكا و غرب در مورد اطلاعات آنها از جنگجويان خارجي در سومالي اطمينان و اعتماد كرد، چرا كه آنها اهداف و برنامه هاي خود را دنبال مي كنند و بر اساس آن به تبليغات و آماده كردن افكار عمومي پرداخته اند اما اين موضوع را نبايد ناديده گرفت كه مخالفان دولت سومالي براي نخستين بار در تاريخ در دوازدهم ماه مه سال جاري به اين موضوع اعتراف كردند كه جنگجويان خارجي در كنار آنها عليه دولت مركزي به جنگ مشغول هستند و آن را نيز تاكنون پنهان نكرده اند.
رسانه هاي آمريكا و غرب تلاش دارند اين جنگجويان خارجي را صد در صد وابسته به القاعده معرفي كنند و بر اين موضوع تأكيد دارند كه سومالي به محل و ماوايي براي القاعده به جاي افغانستان و پاكستان تبديل شده است.
آنها بر اين گمان هستند كه افراد وابسته به القاعده كه اقدام به انفجار سفارت آمريكا در «نايروبي» و «دارالسلام» در سال 1998 و انفجار هتل «مومباسا» در سال 2002 كرده اند، سومالي را به عنوان جاي امني براي پنهان شدن خود انتخاب كرده اند. آنها در اين مورد به پيام «اسامه بن لادن» رهبر القاعده كه در مارس سال گذشته صادر شد و در آن به شدت به شيخ شريف حمله و از مجاهدين در سومالي خواسته شد، كه رژيم وي را به دليل همكاري با نيروهاي غرب و زير سلطه بودن آمريكا سرنگون كنند، استناد مي كنند.
با وجود اينكه اوضاع و قرائن نشان دهنده دور بودن القاعده از سومالي است، اما ما مخالف ورود جنگجويان به اين ميدان هستيم، چرا كه هر دو طرف (شورشيان و دولت) مسلمان هستند و بايد از شعله ور شدن اين جنگ جلوگيري و در صورت امكان آن را كنترل كرد.
گسترش زدوخوردهاي خياباني در چند روز اخير، باعث افزايش تعداد تلفات در موگاديشو به صدها نفر شده است. گزارش امور پناهندگان سازمان ملل در مورد آوارگان حاكي است هزاران نفر از مردم در موگاديشو در روزهاي اخير مجبور به ترك منازل خود شده اند.

نقش اريتره در بحران سومالي
دخالت اريتره در بحران سومالي، باعث پيچيده تر شدن اوضاع شده است. بر اين اساس اتحاديه آفريقا و سازمان ملل متحد طي بيانيه اي خواستار اتخاذ تدابير فوري براي برخورد با اريتره به دليل حمايت از گروه هاي شورشي شدند.
بر اساس اين بيانيه، اريتره متهم به حمايت مالي، تسليحاتي و سازماندهي شورشيان شده است و بايستي مورد تحريم قرار گيرد.
به هر جهت علي رغم دعوت بيشتر علماي ديني در سومالي و خارج از آن براي به زمين گذاشتن اسلحه شورشيان تأكيد دارند به خصوص كه پارلمان سومالي نيز در 19 آوريل 2009 قانوني را تصويب كرد كه براساس آن، قوانين كشور بايستي مطابق شرع اسلام باشد و همه طرف ها نيز موافقت خود را با آن اعلام كردند.
با وجود اين كه پيش بيني مي شد، باب گفت و گو به صورت گسترده باز شود، اما آنچه كه رخ داد بر عكس آن بود و خون هاي زيادتري در سومالي ريخته شد. اختلاف ها در سومالي از آنجا آغاز شد كه شيخ شريف از همكاري با گروه هاي مقاومت دست كشيد و موافقت خود را با پيشنهادات آمريكا به جاي توسل به زور اعلام كرد.
شيخ شريف در ژانويه سال گذشته با تأييد آمريكا و استقبال اتيوپي به پست رياست جمهوري رسيد و اين موضوع باعث ايجاد شك و شبهه در بين گروه هاي اسلامي مخالف با وي شد و اعلام كردند او توانايي تطبيق قوانين شرع اسلام را در سومالي ندارد.
همچنين گروه الشباب، حمايت آمريكا از شيخ شريف را به عنوان، پاشنه آشيل مورد استفاده قرار داده و تلاش در توجيه اعمال خشونت آميز خود در سومالي را دارد. علاوه بر آن اختلاف فكري شيخ شريف و گروه الشباب كه يك گروه سلفي است، باعث عميق تر شدن اختلاف آنها با حكومت مركزي شده است. درحالي كه شيخ شريف پيش از اين بارها، آمادگي خود را براي مصالحه ديني با گروه هاي اسلام گرا از جمله صوفي ها و عثماني ها اعلام كرده است.
سخن ديگر، گروه هاي مسلمان در سومالي بايد در جهت صلح و آرامش در كشورشان تلاش كنند و اين موضوع را دريابند كه علي رغم نيروي نظامي در اختيار آنها، باز هم اقليتي بيش نيستند. اين درحالي است كه بر اساس پژوهش هاي به عمل آمده، گروه هاي مخالف فقط 7 درصد از جمعيت هفت ميليوني سومالي را تشكيل مي دهند.
همچنين بايد اين موضوع را درك كنند كه آينده سومالي به سازش و مصالحه آنها با دولت در ارتباط مستقيم است و امروز روزي تاريخي است كه بايد اين احساس مسئوليت را حس كنند كه منافع ملت بر منافع آنها ارجح تر است.

الشباب و نبردهاي خياباني
اوضاع سياسي سومالي مدتي قبل پس از تسلط گروه الشباب بر شهر «جوهر» در 90 كيلومتري شمال موگاديشو دگرگون شد. اين موضوع كه از قبل پيش بيني مي شد، نشان داد كه نيروهاي شورشي توانايي مقابله با دولت مركزي شيخ شريف را دارند.
اما شهر «جوهر» هدف نهايي شورشيان نبود، بلكه آنها از آن به عنوان سرپلي براي تدارك حمله به پايتخت استفاده كردند و توانستند خود را به شهري در 30كيلومتري موگاديشو برسانند. تصرف شهر «جوهر» به عنوان پايگاهي كه پايتخت را به شمال و مركز كشور وصل مي كرد موجب قطع ارتباط حكومت مركزي با ساير نقاط كشور سومالي شد.
اهميت ديگر شهر «جوهر» در اين بود كه زماني خاستگاه دادگاه هاي اسلامي (محاكم اسلامي) و گروه الشباب بود، اما با وجود پيشرفت هاي نظامي گروه الشباب در داخل خود از نظر سياسي دچار بحران و دو دستگي شدند، چراكه شيخ محمود حسن از «حزب اسلامي» پس از اوج گرفتن اختلافات به طور كامل به دولت مركزي پيوست.
در بيانيه اي كه در اين ارتباط از سوي هيئت علماي سومالي صادر شد، بر اين موضوع تأكيد شد كه جنگ بر ضد حكومت اسلامي حرام است و اين ضربه مهلكي براي «شيخ حسن طاهر اويس» رهبر گروه شورشيان به شمار مي رود.

نيروهاي صلح بان آفريقا
حضور نيروهاي صلح بان آفريقايي در سومالي ازنظر مخالفان دولت مركزي مهم ترين مانع در تحقق صلح در اين كشور به شمار مي رود.
گروه هاي شورشي مخالف دولت مركزي، علاوه بر سرنگوني شيخ شريف رئيس جمهور، خواستار خروج نيروهاي صلح بان آفريقا از سومالي هستند.
اين نيروها كه از سال 2007 و با حضور 4300 سرباز اوگاندايي و بوروندي در كشور سومالي مستقر شدند، به عنوان يك هدف نظامي از سوي شورشيان موردتعرض قرار گرفته اند. حزب اسلامي به رهبري «عمرايمان» از جلوگيري از حمله شورشيان به نيروهاي صلح بان خودداري مي كند و معتقد است كه تا زماني كه آنها خاك سومالي را ترك نكرده اند، گفت و گوهاي صلح معنايي ندارد. وي علاوه بر اين، بر اجراي قوانين شرع اسلام تأكيد دارد و براي تأئيد آن از سوي پارلمان سومالي، همچنانكه حكومت مركزي مبادرت به آن كرد ضرورتي نمي بيند.
اما گروه الشباب كه مهم ترين نقش را در سومالي به عنوان گروه مخالف ايفا مي كند، به طوركلي دولت شيخ شريف را قبول ندارد و آن را غيرقانوني مي داند. اين گروه حكومت مركزي را مرتد مي داند، چراكه با حضور نيروهاي خارجي در سومالي موافقت كرده است و علاوه بر آن براي تطبيق شرع اسلام به پارلمان متوسل شده است.
گروه الشباب ازنظر ايدئولوژيك نيز اعتقادي به مرزهاي جغرافيايي ندارد و خواستار برپايي يك حكومت اسلامي در جهان است. به هرحال اگر، گروه هاي مخالف دولت سومالي، حضور نيروهاي صلح بان را مانعي در راه صلح مي داند، اما در مقابل آن، اتحاديه عرب و بيشتر كشورهاي عربي، اگر نگويم همه آنها، از حضور اين نيروها در سومالي حمايت مي كنند و بر اين اعتقاد هستند كه حضور نيروهاي صلح بان باعث جلوگيري از گسترش زد و خوردهاي نظامي در اين كشور آفريقايي مي شود.
به علاوه حضور اين نيروها كه بيشتر آنها به كشورهاي آفريقايي تعلق دارد، نوعي ضمانت براي ايجاد صلح در سومالي خواهد بود. در همين ارتباط نيز موضوع مهمي كه بايد به آن توجه كرد، حمايت مادي و مالي از نيروهاي صلح بان آفريقايي است، چراكه در صورت ضعف آنها، شورشيان حملات نظامي خود را شدت خواهند بخشيد و اوضاع داخلي سومالي به هم خواهد ريخت و نخواهد توانست به حكومت مركزي در جهت اجراي قانون كمك كند.

قوه قهريه
هنگامي كه شيخ شريف و دوستانش در جبهه آزادي سومالي، قرارداد صلح را با حكومت سومالي به نخست وزيري نور حسن حسين (عدي) منعقد كردند، كاملا واضح بود كه اين موضوع احتياج به كمك طرف ميانه رو ضددولتي و مسلح براي به دست گرفتن امور حكومت را دارد.
چرا كه پيش از آن همه تلاش هاي حكومت مركزي براي چيره شدن بر گروه هاي مسلح، حتي با كمك ارتش اتيوپي به شكست منجر شد، همان گونه كه اين موضوع در عراق و افغانستان اتفاق افتاد.
شيخ شريف در ابتدا بر حمايت جامعه جهاني از حكومت خودش شرط بندي كرده بود و اين تصور را داشت كه برطرف كردن اين بحران، منوط به شخصيتي است كه از حمايت گسترده مردمي برخوردار باشد و در آن واحد توانايي تاثيرگذاري بر گروه هاي اسلام گراي مسلح كه اخيرا نقش آنها در تهديد منافع غرب در منطقه به خوبي عيان شد، را داشته باشد.
از طرف ديگر ارتش اتيوپي كه در سومالي مستقر بود در ياري رساندن به دولت عبدالله يوسف كاملا شكست خورد و علاوه بر آن رنج هاي ملت سومالي كه با انواع مشكلات از جمله آوارگي، ظلم و ستم و... همراه شده مزيد بر علت بود و آرزوي ملت سومالي براي طرد بيگانگان نيز به ياس مبدل شده بود. اين مسائل انباشته شده در جامعه سومالي، عامل موثري در نزديكي افكار شيخ شريف و ديدگاه جامعه بين المللي براي حل بحران سومالي را رقم زد.
گروه هايي كه قانع شدند و گروه هايي كه قانع نشدند مبني بر اينكه شيخ شريف بايد حركت خود را با ترك اسمره براي گفت و گو با طرف هاي ديگر آغاز كند، تا به اين صورت جمعي از رهبران مقاومت در داخل كشور را پيرامون خود جمع آوري كند و قدرت خود را تحكيم بخشد و بتواند زمام امور را به راحتي در اختيار داشته باشد. همچنين او مي بايست، ابتدا به دوحه (پايتخت قطر) و سپس به جيبوتي سفر كند تا طرف بزرگتري از همپيمانان در اسمره را به خود جلب و حكومت قانوني خود را به عنوان نماينده ملت ايجاد كند.
شيخ شريف در كسب موافقت و همراهي تعداد زيادي از رهبران در اسمره موفق شد و تقريبا كسي كه سرش به تنش در عالم سياست سومالي بيارزد در آن جا باقي نماند كه با وي موافقت نكند، مگر شيخ «حسن طاهر اويس» كه با شاگرد سابق خود به مخالفت برخاست.
اما در داخل سومالي وضع طور ديگري بود و اوضاع هنگامي كه گروه الشباب، مشروعيت رهبران اپوزيسيون در خارج از كشور را زير سوال برد، بي نهايت پيچيده شد. الشباب آنها را به تقسيم قدرت با لائيك ها كه شرع اسلام را قبول ندارند، متهم و عنوان كرد: آنها مسبب تفرقه در صفوف گروه هاي اسلامي خواهند شد.
اين در حالي بود كه گروه هايي كه در لواي گروه موسوم به محاكم اسلامي فعاليت مي كردند، از اتخاذ يك موضع واحد عاجز ماندند و چند دستگي در ميان آنها به وجود آمد. با وجود اين، به مشروعيت دولت شيخ شريف به عنوان تنها نماينده گروه هاي مسلح مخالف در داخل كشور از سوي گروه ها تاكيد شد، اما به هر حال همپيمانان سابق به شدت با يكديگر اختلاف پيدا كردند و محاكم اسلامي از اينكه بتواند اختلافات داخلي را برطرف كند، به شدت عاجز ماند. بدين ترتيب بود كه گروه هاي جديدي همانند جبهه اسلامي، حزب اسلامي، اردوگاه كيامبوني، گردان هاي خالدبن وليد و غيره از دل اين اختلافات بيرون آمدند و اين موضوع به اثبات رسيد كه سياست پوست پياز، سياستي صد درصد نشات گرفته از كشور سومالي است.

اميد به حمايت خارجي ها
شيخ شريف در ابتدا اميد بسياري به حمايت هاي اعراب و غربي ها داشت، اما اميد او به ياس مبدل شد و بدون دستيابي به نتيجه اي از دوحه و بروكسل بازگشت. در دوحه رهبران عرب فقط با پرداخت مبلغ سه ميليون از هشت ميليون دلار پيشنهادي آن هم به شرط و شروط موافقت كردند.
مهم ترين اين شرط ها، دستيابي به يك راه حل براي مصالحه با گروه هاي مسلح و خروج نيروهاي خارجي از سومالي بود، كه اين موضوع خشم شيخ شريف را برانگيخت و او را بر آن واداشت كه از خير كمك هاي اعراب بگذرد.
اين موضوع از ديدگاه بسياري از مردم، شكست مفتضحانه اي در اتخاذ يك موضع واحد در ميان اعراب به شمار مي رود.
اوضاع و احوال شيخ شريف با غرب نيز از اين بهتر نبود، درحالي كه در نشست بروكسل، كشورهاي كمك كننده، پرداخت مبلغ 60 ميليون يورو را به سومالي به عهده گرفته بودند، مشخص شد بيشتر اين مبلغ از طريق سازمان هاي غيردولتي وابسته به سازمان ملل آن هم به طور سفارشي قرار است دراين كشور آفريقايي هزينه شود، موضوعي كه از نظر شيخ شريف نوعي از اهانت به دولت و ملت سومالي تلقي شد.

تلاش براي همگرايي
به رغم ضعف مواضع دولت جديد سومالي و شكست آن در جلب حمايت هاي مادي و نظامي، تلاش هايي از سوي شيخ شريف براي نزديك شدن به گروه ها و روساي قبايل به طور فعال صورت گرفت. دولت مركزي توانست با تلاش هاي شيخ شريف دراين زمينه به دستاوردهايي نائل شود و معادله را به نفع خود تغيير دهد، كه دراين زمينه مي توان به نزديكي دولت مركزي با شيخ يوسف محمد سياد (انطاعدي) كه دست راست شيخ حسن طاهر اويس به شمار مي رود، اشاره كرد.
شيخ شريف با استفاده از اختلافات بين شيخ انطاعدي و گروه الشباب در مورد استان «شبيلي سفلي» در يك مانور سياسي كه بسياري از ناظران سياسي سومالي را متعجب كرد، اين مهره كليدي را به سوي خود جذب كرد.

انتخاب آخر
خانم «فرتون شفد» در مقاله هفتگي خود در روزنامه «مدنيمودلسن» كه در شهر «كيسمائو» در مورخه 29 ماه آوريل سال جاري به چاپ رسيد، نوشت: دولت سومالي با يك آزمايش سخت براي اثبات خود از نظر فكري و نظامي روبه رو است، كه در شاخ آفريقا تاكنون بي سابقه بوده است. چرا كه از طرفي وارث فروپاشي نظامي و اقتصادي دولت عبدالله يوسف و از طرف ديگر، با عدم جديت جامعه جهاني براي حمايت از اين حكومت نوپا روبه رو است.
اين روزنامه نگار سومالي مي نويسد، اين مسائل باعث شده كه تنها يك راه حل در مقابل حكومت شيخ شريف باقي بماند و آن راه حل نظامي كه از پيش شكست آن قابل پيش بيني است.
راه حل نظامي گرچه قبلا بارها و بارها آزمايش شده بود، اما عموما با فروپاشي نيروهاي نظامي دولتي و ميليشياي آن، همراه بوده است.
دكتر «عبدي علسو» يكي از صاحبنظران مسائل سياسي سومالي نيز در مقاله اي در سايت «مدولود دات كام» با عنوان «موگاديشو قدس نيست» شيخ شريف را وابسته به قبيله اي مي داند كه بيشتر ساكنان پايتخت و اطراف به آن تعلق دارند. به عقيده اين صاحبنظر، انتخاب گزينه نظامي، آغازي بر پايان گروه هاي مسلح را رقم خواهد زد. همچنان كه، شيخ حسن طاهر اويس در گفت وگو با كانال الجزيره در موگاديشو، اظهار داشت كه نبرد در آغاز راه خود است و آنقدر ادامه خواهد داشت تا به مقصد نهايي، نائل شويم.
اين مسائل، پرسش هايي در مورد مسير آينده ملت مصيبت ديده سومالي كه به گروه هاي مختلف تقسيم و دو جنگ منطقه اي را به خود ديده و از مدت ها شاهد درگيري هاي داخلي بوده است در اذهان زنده مي كند، كه تا كي موضوع درگيري هاي نژادي و مذهبي پشت ابرهاي پديد آمده از جاهاي ديگر در آسمان سومالي كه نفعي براي مردم اين كشور ندارد، پنهان خواهد ماند.

منبع: http://islamtimes.org