محمد حبيب

«محمد حبيب» معاون اول مهدي عاكف مرشد عام اخوان المسلمين كه داراي سابقه عضويت 24 ساله در دفتر ارشاد اخوان المسلمين است، به ناگاه در بيانيه اي اعلام كرد كه از تمامي مناصب خود در اخوان المسلمين بجز عضويت در مجلس شوراي محلي اين جنبش كناره گيري مي كند. «محمد حبيب» فردي بود كه به مرور توانست در جنبش اخوان المسلمين مراتب ترقي را طي كند به گونه اي كه بين او و منصب مرشد عام اخوان المسلمين چند گامي بيشتر باقي نمانده بود. پس از ماجراي اختلاف اعضاي دفتر ارشاد بر سر راهيابي «عصام العريان» به عضويت اين دفتر و اعلام استعفاي «مهدي عاكف» مرشد كنوني اخوان المسلمين كه تا چند روز ديگر (23 دي ماه 88) رهبري اخوان المسلمين را به فرد ديگري واگذار خواهد كرد، وظايف مرشد عام اخوان المسلمين تا زمان تعيين مرشد جديد اخوان به «حبيب» معاون اول «عاكف» واگذار شد. هر چند كه اين امر مدت زمان زيادي به طول نيانجاميد و عاكف با رد خبر استعفاي خود، بار ديگر به منصب خود بازگشت تا سكان هدايت اخوان را تا زمان برگزاري انتخابات اعضاي دفتر ارشاد و پس از آن انتخاب مرشد جديد بر عهده بگيرد، اما نام «محمد حبيب» بيش از پيش به عنوان گزينه احتمالي براي تصدي مرشد عام اخوان المسلمين بر سر زبان ها افتاد.

«حبيب» كه به لحاظ فكري و خط مشي به طيف تجديد نظر طلب جماعت اخوان المسلمين وابسته است، مورد غضب اعضاي محافظه كار سنتي اخوان قرار گرفت به گونه اي كه در انتخابات اخير دفتر ارشاد حتي نتوانست آراي لازم براي ورود به دفتر ارشاد را بدست آورد.

ماجرا از اين قرار بود كه پس از اعلام عدم تمايل مهدي عاكف به ادامه فعاليت در منصب مرشد عام، اختلافات درباره نحوه انتخاب مرشدعام و انتخابات اعضاي دفتر ارشاد، روز به روز گسترش يافت. در اين باره سه نظر عمده وجود داشت؛ برخي بر اين باور بودند كه انتخاب اعضاي جديد مكتب ارشاد بايد هم اكنون و قبل از پايان رياست مرشد عام كنوني كه 23 دي ماه به اتمام مي رسد، صورت گيرد و برخي ديگر سخن از تعويق 6ماهه انتخابات به زبان مي آوردند. اين دسته معتقد بودند كه بايد منتظر ماند تا انتخابات اعضاي مجلس شوراي عمومي اخوان كه 6 ماه ديگر تجديد مي شود، انجام پذيرد تا پس از آن اعضاي جديد مجلس شوراي جماعت، اعضاي جديد دفتر ارشاد و مرشد جديد را انتخاب كنند و عده اي نيز بر اين نظر بودند كه انتخابات بايد يك سال به تعويق بيافتد. تنش هاي اوليه بين «محمد حبيب» معاون اول مرشد عام و «محمود عزت» دبير كل جماعت اخوان المسلمين كه وي را مي توان رهبر جريان محافظه كار اخوان المسلمين در دفتر ارشاد ناميد، آشكار گرديد. محمد حبيب خواهان تعويق 6 ماهه انتخابات و «محمود عزت» خواستار برگزاري فوري انتخابات بود. بالاخره پس از كش و قوس هاي فراوان، مجلس شوراي اخوان المسلمين كه وظيفه نظارت و قانونگذاري و انتخاب مرشد عام و همچنين اعضاي دفتر ارشاد را بر عهده دارد، تصميم به برگزاري انتخابات اعضاي دفتر ارشاد و انتخاب مرشد عام قبل از اتمام دوره كنوني مهدي عاكف گرفت. اين امر با مخالفت «محمد حبيب» روبه رو شد چرا كه آن را بر خلاف لوايح و قوانين داخلي اخوان المسلمين مي دانست.

به هر حال با همه پرسي اعضاي مجلس شوراي جماعت اخوان المسلمين «مهدي عاكف» مسئوليت برگزاري انتخابات اعضاي دفتر ارشاد را به كميته اي كه اعضاي آن را خود وي مشخص مي كرد، واگذار كرد و اعلام نمود كه خود بر اقدامات اين كميته و تشريفات و مقدمات لازم براي انجام صحيح انتخابات نظارت خواهد كرد.

پس از برگزاري انتخابات اعضاي دفتر ارشاد، مهدي عاكف در بيانيه اي اسامي 16 نفري را كه به عضويت اين دفتر در آمده بودند، اعلام كرد. آنچه كه در انتخابات اخير جنبش جلب توجه مي نمود، عدم راهيبابي افرادي نظير «محمد حبيب» معاون اول مرشد عام و «عبدالمنعم ابوالفتوح» به دفتر ارشاد بود كه هر دو از نمادهاي جريان تجديد نظر طلب اخوان به شمار مي روند. برخي اين اقدام را در راستاي حذف تجديدنظرطلبان از مناصب عاليه جنبش مي دانند.

مهدي عاكف و عبدالمنعم ابوالفتوح

«ابوالفتوح» دبير كل اتحاديه پزشكان عرب و دبير كل سابق جماعت اخوان المسلمين و يكي از شخصيت هاي برجسته اين جنبش به شمار مي رفت كه عدم شركت وي در انتخابات دفتر ارشاد جنجال زيادي ميان طرفداران و اعضاي جنبش اخوان المسلمين به ويژه دانشجويان به راه انداخت. اما عاكف در سخناني درباره دلايل اين امر اظهار داشت: «دكتر ابوالفتوح داراي كارهاي زياد و بزرگي است كه هم اكنون در حال انجام آنهاست. وي كسي است كه بارها از طريق وسايل ارتباط جمعي اعلام كرده است كه نمي خواهد عضو دفتر ارشاد باشد و قصدي براي تصدي منصب مرشد عام جماعت ندارد و اين مطلبي است كه خود وي شخصا به من گفته است.»

هر چند از مدت ها پيش اين احتمال وجود داشت كه ابوالفتوح در انتخابات دفتر ارشاد جماعت اخوان المسلمين شركت نكند اما عدم راهيابي «محمد حبيب» به دفتر ارشاد و سپس استعفاي وي از تمامي مناصب عالي اخوان هنوز سوالات فراواني را در اذهان اعضاي اخوان به ويژه دانشجويان بر جاي گذاشته بود.

«محمد حبيب» در اولين موضع گيري هاي خود درباره نحوه انتخابات دفتر ارشاد با اعتراض به تشكيل كميته اي از اعضاي مجلس شوراي اخوان المسلمين براي نظارت بر انتخابات كه از سوي مرشد عام جماعت انتخاب شد، اظهار داشت: «اتخاذ تصميم تشكيل كميته اي براي نظارت بر انتخابات وظيفه دفتر ارشاد بود (در حالي كه اين امر توسط مرشد عام صورت گرفت). اين كميته بايد مستقل و قانوني باشد و به نظر من نبايد هيچ يك از اعضاي دفتر ارشاد يا اعضاي مجلس شوراي جماعت در آن حضور مي داشت چرا كه تمامي افراد حاضر در آن، خود نامزد انتخابات بودند. چگونه نامزد انتخابات خود مي تواند ناظر بر انتخابات هم باشد و اين چيزي است كه در انتخابات اخير دفتر ارشاد عملا اتفاق افتاد به همين دليل از طريق شبكه الجزيره نظراتم را اظهار داشتم و از مرشد خواستم كه اجراي انتخابات را متوقف كند.»

«محمد حبيب» نه تنها به نحوه و زمان برگزاري انتخابات مكتب ارشاد اعتراض نمود بلكه در بيانيه اي اعتراض خود به نحوه انتخاب مرشد عام را نيز اعلام نمود و تهديد كرد كه اگر قرار باشد كه تشريفات و مقدمات انتخاب مرشد جديد به همين منوال كه بر خلاف لوايح و نظم داخلي جماعت است، پيش برود، از تمامي سمت هاي خود استعفا خواهد داد.

پس از انتشار بيانيه معاون اول اخوان المسلمين در رسانه هاي جمعي سه نفر از اعضاي اخوان المسلمين «دكتر سعدالكتاتني»، «دكتر محمود حسين» و «مهندس سعد الحسيني» به ديدار محمد حبيب رفتند. حبيب خود در اين باره چنين مي گويد: «بنده با اين سه برادر ملاقات كردم و مخالفت كامل خود با نحوه معرفي گزينه هاي احتمالي براي تصدي منصب مرشد عام و كيفيت مقدمات اين امر را به اطلاع آنها رساندم و تفسير خود از لوايح داخلي اخوان را به آنها متذكر شدم آنها نيز در پاسخ به من گفتند اگر اكثريت اعضاي دفتر ارشاد در جلسه آينده خود نظر ديگري داشته باشد، نظر تو در اين باره چه خواهد بود؟ من نيز در پاسخ به آنها گفتم زماني كه دو نظر مختلف پيرامون اين موضوع وجود داشته باشد بايد كميته اي متشكل از 3 كارشناس حقوقي صلاحيت دار و خبره تشكيل و به موضوع رسيدگي شود و كميته نظر نهايي خود را اعلام كند در اين صورت من نيز نظر آنها را هر چه كه باشد؛ خواهم پذيرفت.»

«محمد حبيب» كه در گفتگو با خبرنگار روزنامه مصري اليوم اين سخنان را ايراد مي نمود با سوال خبرنگار مبني بر اظهارات «فتحي لاشين» مشاور حقوقي اخوان المسلمين كه صحت انتخابات اخير را تاييد كرده بود، روبه روشد. «فتحي لاشين» قبل از اين با رد اعتراضات محمد حبيب درباره نقض قوانين و لوايح داخلي اخوان المسلمين، انتخابات اخير اعضاي دفتر ارشاد و مرشد عام اين جماعت را سالم، شفاف و مطابق با لوايح و قوانين داخلي اخوان المسلمين دانسته بود.

فتحي لاشين

«محمد حبيب» نيز در پاسخ به خبرنگار اين روزنامه گفت: «من به دكتر فتحي لاشين احترام مي گذارم و از او قدرداني مي كنم اما اين غير منطقي است كه اختلافات مربوط به لوايح با اظهار نظر يك نفر خاتمه يابد. مگر چه مشكلي در ايجاد كميته اي قانوني براي تفسير لايحه به صورت مناسب و قانع كننده وجود دارد تا كسي كه اشتباه مي كند به خطاهاي خود پي ببرد.»

محمد حبيب معتقد است كه بر طبق قوانين داخلي اخوان المسلمين بايد براي انتخاب مرشد عام وقت كافي كه حداقل يك ماه است، به مجلس شوراي جماعت داده شود و فرصت كافي نيز جهت مشورت در اختيار بخش هاي مختلف اخوان در استان هاي مصر قرار گيرد؛ چرا كه مساله انتخاب مرشد بسيار مهم و سرنوشت ساز است و بر آينده اين جماعت در مصر و جهان اثر خواهد گذاشت. به همين دليل بايد وقت كافي وجود داشته باشد تا هر اخواني بتواند نظرش را درباره انتخاب مرشد اعلام كند. اما آنچه را كه ما در دوره اخير شاهد آن بوديم انتخابات عجولانه اي بود كه با نقض قوانين داخلي جماعت همراه بود. حبيب در اين باره مي گويد: «در 17 دسامبر (26 آذر) به ناگاه از مجلس شوراي جماعت خواسته شد كه از بين 5 نفر كه به عنوان نامزد انتخابات معرفي شده اند، يك نفر را انتخاب كند. اين امر سريع و عجولانه انجام پذيرفت و فاقد هر گونه توجيهي است. علاوه بر اين مقدمات قانوني كه لايحه داخلي آن را مشخص كرده است نيز به صورت درست و صحيح به اجرا گذاشته نشد و اين باعث ايجاد جوي شد كه اكنون بگوييم انتخاب هشتمين مرشد عام جماعت بر اساس لايحه داخلي اين جنبش صورت نگرفته است.»

دكتر محمد حبيب مي گويد: «پس از اعلام نظر خود درباره نقض لوايح و قوانين داخلي جماعت از سوي برخي از اعضاي دفتر ارشاد، به ناگاه در 31 دسامبر (10دي) متوجه شدم كه مرا از ليست مخصوص نامزدهاي احتمالي منصب «مرشد عام» كنار گذاشته اند و تنها دكتر محمد بديع، دكتر رشاد بيومي و استاد جمعه امين جزو اين ليست بودند كه از ميان آنها يك نفر به عنوان هشتمين مرشد عام اخوان المسلمين انتخاب مي شود».

«محمد حبيب» در گفتگوي مفصل خود با مصري اليوم در پاسخ به اين سوال كه حذف نام وي از نامزدهاي احتمالي براي تصدي سمت مرشدي عامي جماعت منجر به استعفاي ايشان شده است، اظهار داشت: «چنين نيست كه چون اسم بنده در ميان افراد اعلام شده براي تصدي سمت مرشد عام نبود، استعفا داده باشم. من قبل از اين و در ماه اكتبر نيز استعفا داده بودم اما با استعفايم موافقت نشد. من در راه تحقق مبادي و اصولي تلاش مي كنم كه بر اساس آن تريبت شدم و بهترين دوران زندگي ام را بدون چشم دوختن به مناصب اخوان المسلمين در راستاي آرمان هايم سپري كردم. بنده در آخرين نظر سنجي اخوان المسلمين پس از «محمد بديع» در مرتبه دوم قرار گرفتم و پس از من دكتر «محمود عزت» و «استاد جمعه امين» و «دكتر رشاد البيومي» در مكان هاي بعدي قرار گرفتند.»

محمد حبيب در پاسخ به اين سوال كه اگر تقدير چنين رقم خورد كه روزي شما سمت مرشد عامي جماعت اخوان المسلمين را به دست بگيريد، چه مي كنيد، مي گويد: «زماني يكي از شخصيت هاي برجسته ي سياسي به من گفت كه نظام حاكم به تو اجازه نخواهد داد كه مرشد عام جماعت اخوان المسلمين شوي. زماني كه از وي دلايل اين سخن را پرسيدم گفت: افكار و عقايد تو با استراژي حكومت كه همواره تلاش مي كند اخوان را در آن چارچوب قرار دهد، متعارض است چرا كه حكومت در صدد منزوي كردن جماعت و عدم اتحاد و ائتلاف جماعت با ساير نيروهاي ديگر و ارتباط بيشتر با جامعه است و افكار تو بر خلاف اين است.»

محمد حبيب در گفتگو با مصري اليوم در سخناني مهم و تامل برانگيز مي گويد: «بنده معتقدم كه سازمان اخوان المسلمين بايد نسبت به جامعه انفتاح بيشتري از خود نشان دهد. جماعت اخوان المسلمين داراي 3 كاركرد اصلي است كه بايد بين اين سه توازن و هماهنگي برقرار سازد. سه وظيفه تربيتي، تبليغي و سياسي بر عهده اخوان المسلمين است به گونه اي كه نبايد يك وظيفه بر ساير وظايف غلبه پيدا كند.اين كار بايد با انضمام به ساير نيروهاي سياسي صورت گيرد تا اين جماعت بتواند وظايف سه گانه خود را عملي سازد. در مقابل تفكر آزاد، تفكر بسته قرار دارد؛ تفكري كه از اندماج و انضمام جماعت با ساير نيروهاي سياسي جامعه اجتناب مي ورزد و اين ممكن است اثرات منفي بر آينده اخوان بر جاي بگذارد. من معتقدم كه نظام كنوني تمايل دارد كه جماعت به صورت كاملا بسته و در انزوا باقي بماند به گونه اي كه نتواند با جامعه ارتباط جدي برقرار كند و دست به فعاليت هاي سياسي منسجم بزند.»

102195 - 88/10/19

منابع در دفتر موسسه آفران موجود است.