در حالي كه تنها چند روز ديگر به زمان برگزاري همه پرسي تعيين سرنوشت جنوب سودان در تاريخ 9 ژانويه 2011 باقي مانده است، مورخ 89/10/08 به دفتر آقاي دكتر بخشي استاد دانشگاه و كارشناس مركز مطالعات آفريقاي دانشگاه تربيت مدرس رفتيم و با وي درباره تحولات سودان و آينده اين كشور به بحث و گفتگو نشستيم. مصاحبه زير ماحصل گفتگوي شبکه رسانه ای امین با ايشان است كه تقديم خوانندگان محترم مي گردد.

آيا رفراندوم در زمان مقرر آن برگزار خواهد شد؟
تا چند ماه پيش، اخبار حاكي از اين بود كه همه پرسي در زمان مقرر آن برگزار نمي شود؛ اما سيگنال هايي كه از شش ماه قبل منتشر مي شود نشان مي دهد كه اراده داخلي و بين المللي بر اين شكل گرفته است كه اين رفراندوم در زمان مقرر آن برگزار شود.

نتايج همه پرسي را چگونه ارزيابي مي كنيد؟
تمامي شواهد نشان مي دهد كه جنوبي ها جدا خواهند شد. جنوبي ها در اين شش سال توانستند زمينه هاي لازم براي شكل گيري يك دولت جديد را فراهم آورند.

آيا كساني در سودان هستند كه طرفدار جدايي جنوب باشند؟
بعضي ها در سيستم حاكمه سودان معتقدند كه ما در مساله جنوب سودان هزينه هاي زيادي داده ايم. اين ها معتقدند كه جنوب سنخيتي با ما ندارد و از زماني كه ما استقلال پيدا كرده ايم درگير جنگ با جنوب بوده ايم. اين جنگ ها بسيار طولاني بوده و پتانسيل كشور را گرفته است. اين ها گفتند كه سنخيتي با يكديگر نداريم بگذاريد كه بحث جدايي پيش بيايد و بعد از اين كه جنوب جدا شد سودان كوچك مي شود و بعد از آن قوانين اسلامي خود را اجرا مي كنيم و كشور را مي سازيم.

پاسخ دولت به عده اي كه توافقنامه نيواشا را يك اشتباه بزرگ مي دانستند، چه بود؟
پس از امضاي قرارداد نيواشا در سال 2005 كه به چندين دهه درگيري بين شمال و جنوب پايان داد، عده اي در داخل به آن واكنش نشان دادند و امضاي اين توافقنامه را يك اشتباه بزرگ دانستند، اما دولت با افتخار تمام مي گفت كه زمان خريده است. مقامات حزب حاكم معتقد بودند كه ما در اين شش سال پراكندگي و تركيب قومي را دستكاري خواهيم كرد و شمالي ها را روانه جنوب مي كنيم. يا اين كه عمليات هاي عمراني و توسعه اي در جنوب انجام مي دهيم تا ذهنيت منفي جنوبي ها را نسبت به شمالي ها تغيير بدهيم و آن ها را در تقسيم قدرت و ثروت شريك خواهيم كرد تا در نهايت دست از جدايي بردارند. در اين شش سال اولين اتفاقي كه افتاد بحران دارفور بود و شمال را به خود مشغول كرد. دولت مركزي كه مي خواست بر روي اتحاد تمركز كند و زمينه را براي وحدت بين شمال و جنوب آماده كند، درگير حل مساله دارفور شد. كنترل و مديريت دارفور هزينه هاي زيادي براي دولت مركزي به همراه داشت و پتانسيل دولت را گرفت.

جنبش خلق جنوب سودان در دوره انتقالي شش ساله دست به چه اقداماتي زد؟
جنوبي ها در اين شش سال بسيار قوي شدند؛ در دولت پست و سمت گرفتند بسياري از معاونت ها و وزارتخانه ها را به خود اختصاص دادند و حتي شروع به ايجاد يك كشور مستقل كردند. ساختارهاي خود را قوي كردند و ارتش ساختند. دولت خودمختار جنوب در سازمان توسعه جنوب «كومسا» به عنوان عضو ناظر انتخاب شد. آقاي سالواكر در شهريور ماه گذشته سفري به واشنگتن داشت كه مانند رئيس يك دولت از وي استقبال كردند و در جلسه اي كه در شوراي امنيت تشكيل شد تمام اعضا حمايت خود را از تاسيس كشور جنوب سودان اعلام كردند.

رويكرد حزب حاكم در قبال جدايي جنوب چيست؟ آيا آن ها قانع شده اند كه نمي توانند كاري در راستاي وحدت انجام بدهند؟
از مدت ها پيش فشارها بر دولت مركزي نيز زياد شد. راي دادگاه جنايي بين المللي عليه عمر البشير، وي را در انزواي بين المللي قرار داد. اين عامل و عوامل داخلي ديگر باعث شد كه كار به جايي برسد كه آقاي عمر البشير يكي دو هفته گذشته در يك سخنراني بگويد جدايي سودان پايان تاريخ نيست. اين يك حرف تاريخي است. اين همان فردي است كه مي گفت من زمان خريده ام، ما صلح آورده ايم اما كار به جايي مي رسد كه تلويحا از جدايي حمايت مي كند. با توجه به سيگنال هايي كه مي رسد در هر حال دولت هم در جهت برگزاري همه پرسي گام بر مي دارد. تعرفه هاي راي گيري نيز آماده شده است. اين نشان مي دهد كه شمالي ها هم دارند اين رفراندوم را به حالت عادي برگزار مي كنند.
ايده اي كه تا قبل از انتخابات گذشته خيلي قوي بود تاكيد بر اتحاد بود. يك گروه هايي با هم تركيب شدند و بر اتحاد سودان تاكيد كردند. قضات هم اخيرا بر موضوع اتحاد تاكيد كردند. ولي از زماني كه نتايج انتخابات در جنوب اعلام شد و انتخابات آوريل 2010 برگزار شد اين فرضيات كم رنگ شد و ديگر نمي شود بر روي سودان واحد تاكيد كرد. اين را هم در نظر بگيريد كه كانديداي جنوبي در جنوب سودان راي اول را آورد. حتي در يكي دو استان كه مربوط به شمال بود، واليان جنوبي راي هاي اول را آوردند. علاوه براين انتخابات گذشته نشان داد كه حزب حاكم در جنوب نفوذ چنداني ندارد و در اين مدت شش ساله نتوانسته كاري براي جنوبي ها انجام بدهد.

چه عواملي باعث شد كه ما اكنون شاهد آن باشيم كه كشور بزرگ اسلامي سودان به سمت تجزيه حركت كند؟
عواملي زيادي وجود داشت كه باعث شد انباشت بحران در سودان اتفاق افتد. بحران هويت از زمان استقلال مطرح بود. عرب ها با آفريقايي ها يا به تعبير ديگر شمال عربي آفريقايي با جنوب مسيحي آفريقايي سياه پوست. اين ها نتوانستند انسجام كشوري و انسجام نيروهاي سياسي را به وجود آورند.
بحران دوم بحران منابع است كه كشور درگير آن بوده است، در بحث دارفور آقاي خليل ابراهيم از رهبران جنبش شورشي عدالت و مساوات كتابي چاپ مي كند و مي نويسد يكي از دلايلي كه بحران دارفور به وجود آمد و ما عليه دولت مركزي اقدام به شورش كرديم و خواستار جدايي هستيم اين بود كه دولت مركزي به غرب و جنوب توجهي نداشت. تمامي منابعي كه حاصل از نفت و غيره بود به جاي اين كه يكپارچه در كل كشور هزينه شود، چون مقامات اكثرا از خود شمال يا مركز بودند بيشتر در اين مناطق توزيع شد.
موضوع ديگر اين است كه همگرايي خاصي بين احزاب سياسي در كشور وجود ندارد. پس از روي كارآمدن آقاي عمر البشير نيروهاي مختلف نتوانستند انسجام خود را حفظ كنند مثلا حسن الترابي، صادق المهدي اين گروه ها نتوانستند با يكديگر متحد و منسجم شوند و اين همبستگي به وجود نيامده است. شما يك بيانيه ي واحدي از اين گروه ها در قبال مساله جدايي نمي بينيد.

به نظر شما چرا همه پرسي منطقه آبيه به تاخير افتاد؟
جنوبي ها معتقدند كه در برهه كنوني مساله مهم براي ما تثبيت خود به عنوان يك كشور است سپس به بحث منافع و عمق استراتژيك خود خواهيم پرداخت.

در صورت جدايي، موضوع نفت تا چه اندازه در نوع تعامل دولت جنوب و شمال تاثيرگذار خواهد بود؟
بحث نفت اهميت زيادي دارد؛ يكي از دلايلي كه عامل جدايي سودان را تشديد كرد، نفت بود. چون بحث نفت است حضور آمريكا نيز در اين منطقه زياد خواهد شد. همچنين ممكن است بحث ترانزيت نفت به كنيا جدي مطرح شود و كنيا نيز اعلام آمادگي كرده است كه بندر لامو خود را در اختيار اين پروژه قرار خواهد داد.

ادامه دارد ..........