گروه پ‍‍‍‍‍ژوهش و بررسي هاي خبري- بررسي تحولات سودان پس ازاستقلال اين كشور از حاكميت استعماري انگليس نشان مي دهد كه دخالت هاي آمريكا و متحدانش براي جدايي مناطق جنوبي اين كشور از پنج دهه قبل آغاز شده بود.
آنچه بيشتر ابعاد نقش دخالت خارجي در واگرايي قسمت هاي مختلف سودان در جنوب، غرب و شرق را نمايان مي كند بررسي اين موضوع است كه با روي كار آمدن دولت عمر البشير رئيس جمهوري سودان از 1989، روند دخالت هاي آمريكا براي ايجاد تنش ها بين جنوب و شمال تشديد مي شود و در اين مقطع جنگ داخلي 21 ساله سودان شكل مي گيرد.
تضعيف دولت سودان از دهه 1990 توسط آمريكا در برنامه وسيعي پيگيري مي شود كه از آن جمله مي توان به تحريم هاي گسترده ، تحريك مخالفين سياسي سودان، تحريك شورشيان جنوب وبرخي همسايگان خارطوم اشاره كرد.
سالشمار تحولات سياسي سودان بيانگر اين موضوع است كه روند دخالت هاي آمريكا درسودان با سوء استفاده از ساختار قبيله اي و تفاوت هاي زباني، نژادي و مذهبي اين كشور، دردهه نخست قرن 21 روند رو به رشدي داشته است. درحاليكه تا قبل ازشروع قرن 21 درگيري ها درسودان فقط بين شمال و جنوب بود، اما پس ازآن خصومت هاي قبيله اي به غرب و شرق نيز كشيده شد و قبايل آفريقايي ساكن دارفور با قبايل عرب جانجاويد به رويارويي كامل رسيدند. در ادامه اين روند شورش ها در جنوب، غرب و حتي شرق، دولت مركزي را احاطه كرد.
ضربه بعدي آمريكا به خارطوم در دهه اول قرن بيست و يكم، به بهره برداري از دادگاه بين المللي جنايات جنگي در لاهه باز مي گردد.اين دادگاه با تلاشهاي واشنگتن حكم دستگيري رئيس جمهوري سودان به اتهام ارتكاب جنايات جنگي در دارفور را صادر كرد.
باوجود مقاومت البشير و حتي اتحاديه عرب و آفريقا در مقابل فشارهاي غرب به رهبري تل آويو- واشنگتن در نهايت سودان روبه تجزيه حركت كرد.

بازبيني تحولات سودان از نيمه دوم قرن 20
مرور برخي رويدادها در سالشمارتحولات سياسي سودان مسيرحركت خزنده استعماري از نيمه دوم قرن بيستم تا دهه اول قرن بيست و يكم را براي تجزيه بزرگترين كشور آفريقايي-عربي شفاف مي سازد.
- 1881 شورش سوداني ها عليه دولت استعماري
- 1956 استقلال سودان
- 1958 كودتاي نظامي عليه دولت ملي
- 1962 شروع جنگ داخلي در جنوب سودان
- 1964 انقلاب اكتبر و برپايي دولت اسلامي
- 1969 كودتاي نظامي عليه دولت
- 1971 شكست دولت كودتا
- 1972خودمختاري جنوب سودان طبق توافقنامه صلح آديس آبابا
- 1978 كشف نفت در 'بنتيو' درجنوب سودان
- 1983 جنگ داخلي بين شورشيان جنوب و دولت
- 1985 بركناري دولت اسلامي و تشكيل دولت ائتلافي
- 1988 صلح دولت ائتلافي با شورشيان
- 1989 قدرت گرفتن انقلاب نجات ملي از طريق كودتا
- 1993 انحلال شوراي فرماندهي انقلاب و رئيس جمهوري عمر البشير
- 1998 حمله آمريكا به كارخانه اي در خارطوم به بهانه توليد سلاح هاي شيميايي
- 1998 حمايت 96 درصدي مردم از قانون اساسي جديد
- 1999 شروع صادرات نفت سودان
- 2000 انحلال مجلس ملي سودان به دليل اختلاف البشير با حسن الترابي رئيس پارلمان
- 2001 امضاي تفاهم نامه بين الترابي و شورشيان جنوب
* پذيرش ابتكار مصر-ليبي براي ميانجيگري توسط خارطوم
*آمريكا، تحريم هاي يكجانبه عليه سودان را يكسال ديگر تمديد كرد
- 2002 امضاي توافق نامه صلح بين دولت و شورشيان جنوب
- فوريه 2003 شورش شورشيان غرب دارفور عليه دولت
- اكتبر 2003 آزادي الترابي بعد از سه سال زندان
- ژانويه 2004 حمله ارتش به دارفور
- سپتامبر 2004 درخواست سازمان ملل براي دخالت در دافور
*اعلام كشتار دارفور به عنوان نسل كشي توسط كالين پاول وزير خارجه وقت آمريكا
- مارس 2005 تحريم شوراي امنيت
- ژوئن 2005 امضاي توافق تقسيم قدرت بين شمال و جنوب
* آزادي الترابي كه از مارس 2004 به خاطر كودتا دستگير شده بود.
- مه 2006 امضاي توافق بين شورشيان دارفور و دولت
- اكتبر 2006 اخراج 'جان پرونك' مقام ارشد سازمان ملل به دليل ايجاد جنگ رواني عليه خارطوم از 2004 تا 2006
- نوامبر 2006 تمديد دوره حضورنيروهاي اتحاديه آفريقا براي شش ماه
- آوريل 2007 پذيرش استقرار بخشي از 20 هزار نفر نيروي سازمان ملل در دارفور
- مه 2007 اعلام تحريم هاي جديد عليه سودان
- جولاي 2007 تصويب قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل براي اعزام 26 هزار نيرو به دارفور
- مارس 2008 درگيري شورشيان جنوب و شبه نظاميان در منطقه نفت خيز ابيه
- مي 2008 جنگ بين شمال و جنوب درباره 'ابيه'
- ژوئن 2008 'توافق بشير و سالوا كر' براي پذيرش داوري دادگاه بين المللي لاهه درباره 'ابيه'
- جولاي 2008 درخواست دادستان عالي دادگاه بين المللي لاهه براي دستگيري البشير
- نوامبر 2008 درخواست البشير براي آتش بس در دارفور
- دسامبر 2008 اعزام ارتش سودان به مناطق نفت خيز جنوب
- مارس 2009 صدور حكم دستگيري البشير از سوي دادگاه بين المللي جنايات جنگي لاهه
- ژوئن 2009 اعلام آمادگي سالوا كر رهبر شورشيان جنوب براي جنگ با خارطوم
- جولاي 2009 پذيرش حكم داوري بين المللي درباره 'ابيه' توسط خارطوم و جوبا
- آگوست 2009 فرمانده نظامي سازمان ملل در منطقه، جنگ دارفور را تمام شده اعلام مي كند
- فوريه-مارس 2010 امضاي توافقنامه صلح بين شورشيان دارفور و دولت
- آوريل 2010 انتخاب دوباره البشير به رياست جمهوري
- جولاي 2010 صدور دومين حكم دادگاه بين المللي رسيدگي به جنايات جنگي لاهه براي دستگيري البشير

چالش هاي يك جدايي شتاب زده
بررسي سالشمار چگونگي شكل گيري همه پرسي سودان نيز نكاتي را به دست مي دهد كه حاكي از تحميلي بودن روند نهايي شدن همه پرسي جدايي است:
* درتوافقنامه صلح سال 2005 ميان خارطوم و شورشيان جنوب همه پرسي در مورد جدايي جنوب ثبت شد.
- مه 2004، توافق دولت سودان و شورشيان درباره تقسيم قدرت براي پايان دادن به دو دهه جنگ.
- ژانويه 2005 امضاي توافقنامه صلح بين شورشيان و دولت سودان
- جولاي 2005 امضاي قانون اساسي و انتخاب يكي از رهبران شورشيان به عنوان معاون اول رئيس جمهوري و گرفتن خودمختاري
- سپتامبر 2005 تشكيل دولت تقسيم قدرت در خارطوم
- اكتبر 2005 تشكيل دولت خودمختار در جنوب سودان
- اكتبر 2007 با اعلام شكست توافقنامه صلح 2005، سودان جنوبي از دولت ائتلافي خارج شد.
- مارس 2008 درگيري بين قبايل عرب و شورشيان جنوب در 'ابيه'
- آوريل 2008 انجام سرشماري ملي به عنوان يكي از ملزومات برگزاري همه پرسي مورد نظر توافقنامه صلح.
- ژوئن 2008 پذيرش البشير و سالوا كر به داوري بين المللي درباره ابيه
- ژوئن 2009 اعلام آمادگي رهبر شورشيان براي جنگ با دولت
- دسامبر 2009 توافق شمال و جنوب درباره برگزاري همه پرسي
- ژانويه 2010 اعلام پذيرش همه پرسي از سوي البشير
- آوريل 2010 انتخاب دوباره البشير به رياست جمهوري
- اكتبر 2010 قطعي شدن زمان برگزاري همه پرسي جدايي جنوب
- نوامبر 2010 شروع ثبت نام براي راي گيري شركت در همه پرسي
- دسامبر 2010 صدور اعلاميه استقلال از سوي شورشيان جنوب سودان بر خلاف توافقنامه صلح 2005 كه بر تلاش براي وحدت جنوب و شمال تاكيد دارد.
- 9 ژانويه 2011 آغاز همه پرسي جدايي جنوب
- 15 ژانويه زمان پايان همه پرسي

گزارشهاي رسانه هاي خارجي از همه پرسي
درحاليكه ناظران سياسي كشته شدن 46 نفر در مناطق مرزي بين سودان شمالي و جنوبي را پس از شروع همه پرسي دراين كشور، سرآغازبحران هاي جديد براي بزرگترين كشور آفريقايي عربي مي دانند، مسوولان آمريكايي به عنوان بازيگران اصلي جدايي اين كشور، اين نگراني ها را بي مورد اعلام كردند.
** آسوشيتدپرس در گزارشي درباره آماده نبودن زيرساخت هاي سودان جنوبي براي تشكيل دولت اعلام كرد: تنها 15 درصد جمعيت هشت ميليون و هفتصد هزار نفري سودان سوداد خواندن و نوشتن دارند و به همين علت در همه پرسي از علائم تصويري براي راي گيري استفاده كنند. تصوير دو دست به هم فشرده به معناي راي به وحدت و يك دست تنها به معناي راي به جدايي سودان قلمداد مي شود.
اين خبرگزاري، وسعت منطقه جنوب سودان را به اندازه فرانسه اعلام كرد و نوشت: فقط 50 كيلومتر جاده در اين منطقه وجود دارد.

** الجزيره در گزارشي درباره سودان با اعلام اين موضوع كه شش ماه بعد از اعلام نتايج، در صورت راي مردم به استقلال جنوب سودان، اين موضوع اجرايي خواهد شد، منطقه نفت خيز ابيه را به عنوان منطقه مورد مناقشه بين طرفين عنوان كرد و آورد: كارشناسان احتمال مي دهند منطقه مرزي ابيه به عنوان منطقه حائل انتخاب شود.
اين رسانه سووالاتي را در خصوص آينده سودان در صورت جدايي جنوب مطرح كرد كه بيانگر عمق چالش هايي است كه سودان جديد با آن مواجه خواهد بود.

اين رسانه عربي، وضعيت دولت ائتلافي سودان و همچنين پارلمان اين كشور را در حالي كه سودان جنوبي از احزاب سياسي و زيرساخت هاي اجتماعي و فرهنگي براي استقلال برخوردار نيست از چالش هاي مهم جدايي اين منطقه دانست.
** حسن الترابي رئيس اسبق پارلمان سودان و از مخالفان عمر البشير در گفت وگو با الجزيره، مخالفت خود را با جدايي جنوب سودان اعلام كرد و گفت: كشورهاي عضو اتحاديه اروپا كه جنگ هاي ويرانگري مثل جنگ جهاني دوم را تجربه كرده بودند در نهايت موفقيت خود را در اتحاد ديدند و اين موضوع درباره سودان نيز صادق است.
وي جنوب سودان را به دليل نداشتن زيرساخت هاي تشكيل دولت براي جدايي آماده ندانست.

** كوفي عنان با اينكه خود يك آفريقايي تبار است به عنوان يكي از طرفداران تجزيه سودان در گفتگو با الجزيره درباره جدايي جنوب اعلام كرد: اگرچه فرايند جدايي جنوب سودان زمان بر است، اما اين موضوع ناممكن نيست.
دبيركل سابق سازمان ملل متحد در عين حال اعتراف كرد كه جدايي سودان بسيار چالش برانگيز است و اظهار داشت: بايد فوريت حل موضوعات چالش برانگيز مثل موضوع ابيه، حقوق شهروندي و مرزها درك شود تا جلوي تنش هاي احتمالي گرفته شود.
وي به نگراني اتحاديه آفريقا و كشورهاي اين قاره درباره تغيير مرزهاي اين قاره با اقدامات جدايي طلبانه نيز اشاره كرد اما اين نگراني را با توجه به تفاوت هاي سودان با ديگر كشورهاي آفريقايي بي مورد دانست.

بازگشت آوارگان و درگيري هاي مرزي
** برخي سوداني هاي آفريقايي تبار نيز در گفت وگو با آسوشيتدپرس، زندگي در سودان شمالي را ترجيح داده و خواستار وحدت دو سودان شدند.
اين رسانه غربي به نقل از منابع سازمان ملل از بازگشت مدعي شده است سوداني هاي جنوب از اواخر اكتبر و ثبت نام براي راي گيري، روند بازگشت به جنوب سودان را را آغاز كرده اند.
اين رسانه غربي تاييد كرده است كه شمال و جنوب سودان به لحاظ اقتصادي به هم وابسته هستند ودراين زمينه نوشت: در حالي كه ذخاير نفتي در جنوب سودان قرار دارند، خطوط نفتي براي صادرات بايد از شمال عبور كنند و همين موضوع، اين دو منطقه را به لحاظ اقتصادي كاملا به هم وابسته كرده است.

** يونايتدپرس اينترنشنال نيز، منطقه نفت خيز ابيه در مرز شمال و جنوب را كانون تنش هاي روزهاي اخير اعلام كرد و از كشته شدن 30 نفر در درگيري هاي چند روز گذشته خبر داد.

**لس آنجلس تايمز به گفت وگوي اخير البشير با الجزيره نيز اشاره كرد و نوشت: رئيس جمهوري سودان اخيرا اعلام كرد كه خارطوم ابيه را به جنوب واگذار نخواهد كرد و در صورت انجام هرگونه اقدام مستقل از سوي هر طرفي، جنگ جديدي آغاز خواهد شد.
اين روزنامه آمريكايي، اهميت ابيه را براي خارطوم يادآور شد و اعلام كرد: در صورت جدايي جنوب، 80 درصد منابع نفتي سودان از آن جدا خواهد شد و اين موضوع به منابع نفتي ابيه براي خارطوم نقش حياتي خواهد داد.

چماق و هويج آمريكا براي جدايي سودان  
** پرينستون ليمن رئيس واحد حمايتي مذاكرات آمريكا در سودان در گفت وگو با خبرگزاري فرانسه اعلام كرد: اگر خارطوم همه شرايط آمريكا در موضوع همه پرسي را اجرايي كند، فرايند برداشته شدن سودان از فهرست تروريستي از ماه جولاي آغاز خواهد شد.
جاني كارسون معاون آفريقاي وزارت امور خارجه آمريكا هم اعلام كرد شرط كليدي خارج شدن خارطوم ازاين فهرست ، عدم حمايت مستقيم يا غيرمستقيم از گروه هاي تروريستي است. (كشورهايي كه درفهرست تروريستي آمريكا قرار دارند از دريافت كمك هاي واشنگتن محروم مي شوند و روابط تجاري با آنها و همچنين فروش سلاح به آنها ممنوع است. تجارت با سودان از سوي آمريكا در سال 1997 كاملا ممنوع اعلام شد.)
اين مقام آمريكايي در عين حال خواستار پاسخ گو بودن البشير به دادگاه بين المللي جنايت جنگي لاهه در خصوص اتهامات مربوط به دارفور شد. دادگاه بين المللي لاهه در 2009، بشير را به نسل كشي در دارفور متهم و در جولاي 2010، سه اتهام ديگر به اين اتهامات اضافه كرد.
كارسون اضافه كرد: ماوراي موضوع دادگاه لاهه، آمريكا خواهان ارتقاي سطح روابط ديپلماتيك با خارطوم است.(روابط ديپلماتيك خارطوم واشنگتن در سطح كاردار است.)

** جيمي كارتر رئيس جمهوري اسبق آمريكا هم كه براي نظارت بر برگزاري همه پرسي سودان در جوبا به سر مي برد، روز پنج شنبه در گفتگو با خبرنگاران اعلام كرد: انتخابات سودان بدون روبرو شدن با چالش جدي، مورد پذيرش قرار خواهد گرفت.

منبع: ایرنا